Filosofen - oorzaken en gevolg

Heraclitus

Heraclitus

• permanente flux

• wereld als kosmos

• conflict tussen tegengestelde

Parmenides

• werkelijkheid is onveranderlijk en statisch

• beweging en verandering zijn illusies

• ware zijn is homogeen, eeuwig en onveranderlijk

Socrates

• kritisch onderzoek en dialoog

• verwerving ware (zelf)kennis

• aanzetten tot morele en intellectuele keuzes

Plato

• wereld van ideeën (vormen)

• zintuigelijke wereld = afspiegeling ware werkelijkheid

• ware kennis uit verstand en contemplatie v/d ideeën

Aristoteles

• 4 oorzaken

• elk doel in de natuur verklaren via deze 4 oorzaken

• begrip natuur vereist van alle 4 de oorzaken

Zeno van Citium

• levensgebeurtenissen en omstandigheden

• innerlijke gemoedsrust en deugdzaamheid door acceptatie en rationaal reageren

Seneca

• emoties en passies

• leiden en innerlijke onrust tenzij leert leven volgens de rede en de natuur

Epictetus

• perceptie en interpretatie van gebeurtenissen

• mentale en emotionele reacties

• afhankelijk hoe je gebeurtenissen interpreteert

Marcus Aurelius

• kosmische rede en de natuurlijke verloop van gebeurtenissen

• leven in overeenstemming met de natuur

• innerlijke vrede en tevredenheid

Epicurus

• streven naar vrede en vermijden van pijn

• geluk en gemoedsrust bereiken door ataraxia en aponia

ataraxia

onverstoorbaarheid

aponia

afwezigheid van pijn

Plotinus

• het ene = bron van alles

• emanatie van van de realiteit en terugkeer naar het ene

• intellectuele en morele zuivering

Augistinus van Hippo

• goddelijke wil en genade

• universum en de menselijke geschiedenis verlopen volgens goddelijk plan

• mens is afhankelijk van goddelijke genade voor verlossing

Thomas van Aquino

• God als de eerste oorzaak en beweger

• het bestaan van de wereld en alles daarin

• alles heeft zijn doel in de goddelijke orde

Willem van Ockham

• nominalisme en het principe van ontologische spaarzaamheid (= scheermes)

• schending van rede en geloof

• ontvoogding van filosofische rationaliteit

• beïnvloeding van de moderne wetenschap

René Descartes

• idee van oneindigheid en perfectie komt van God

• bestaan van God als bron van zekerheid en waarheid in kennis

John Locke

• zintuigelijke waarneming en ervaring

• alle kennis komt voort uit ervaring

• ideeën worden gevormd door zintuigelijke indrukken (sensaties) en reflecties daarop

David Hume

• gewoonte en herhaling van ervaringen

• causaliteit = product van gewoonte en associatie → niet van logische noodzaak

• nooit zeker van oorzakelijke verbanden

• alleen zeker van regelmatigheden in onze waarnemingen

Kant

• menselijke rede en perceptie

• kennis van de wereld wordt beperkt door zintuigelijke waarnemingen en categorieën van het verstand

• kunnen nooit dingen-in-zichzelf kennen alleen hoe ze verschijnen

Hegel

• dialectische ontwikkeling van de geest

• geschiedenis is een proces van dialectische vooruitgang waarin de Geest zich realiseert door de synthese van tegenstellingen

• These en antithese

Markx

• materiële omstandigheden

• geschiedenis en maatschappelijke veranderingen worden gedreven door economische krachten + strijd tussen verschillende sociale klasse

• leidt uiteindelijk tot een klasseloze samenleving

Nietzsche

• het zijn en de vraag naar het zijn

• fundamenteel herdenken van de menselijke existantie en het zijn zelf

• nadruk gelegd op authenticiteit en de concrete leefwereld

Husserl

• intentionaliteit van het bewustzijn

• bewustzijn is altijd gericht op iets buiten zichzelf

• wetenschap en kennis worden gefundeerd op deze intentionaliteit

Heidegger

• het verstaan (Verstehen) en de grondstructuren van het Dasein

• het-in-de-wereld-zijn

• de zorg (Sorge)

• de manier waarop wij de werkelijkheid interpreteren en er betekenis aangeven

Sartre

• radicale vrijheid en existentiële keuzes

• mens is gedoemd tot vrijheid en verantwoordelijkheid

• zichzelf voortdurend opnieuw moet uitvinden en keuzes moet maken zonder externe zekerheden

Derrida

• teksten en taal onstabiele en veelvuldige betekenissen

• deconstructie van teksten onthult de onderliggende aannames en tegenstellingen

  → leidt tot een beter begrip van de complexiteit van betekenissen en de onmogelijkheid van een enkele waarheid

Wittgenstein

• structuur van taal + manier waarop onze werkelijkheid vormt

• begrip van de wereld wordt bepaald door de taalspelen en de context waarin woorden worden gebruikt

• betekenis is contextueel en gebruiks gebonden

Wiener Kreis

• verificatieprincipe = een uitspraak is slechts betekenisvol als deze empirisch verifieerbaar is

• filosofische problemen + uitspraken worden als betekenisloos beschouwd omdat ze niet empirisch verifieerbaar zijn

  → leidt tot een focus op wetenschappelijke en logische analyse

Popper

• falsifieerbaarheid van wetenschappelijke theorieën

• wetenschappelijke kennis groeit door hypothesen die getest en weerlegd kunnen worden

• theorie moet weerlegbaar zijn om wetenschappelijk te zijn

Kuhn

• paradigma’s in de wetenschap die de denkkaders bepalen

• wetenschappelijk revoluties treden op wanneer een paradigma verandert en een nieuw paradigma de oude vervangt

  → leidt tot een verschuiving in de fundamentele aannames en methoden binnen een wetenschappelijke discipline

Foucault

• macht en kennis die elkaar wederzijds beïnvloeden

• discoursen en instituten vormen en reguleren kennis en sociale praktijken

  → resulteert in verschillende regimes van waarheid in verschillende historische perioden

Freud

• onbewuste en psychische conflicten

• gedrag en psychische stoornissen worden bepaald door onbewuste processen en verdringen herinneringen

• psychoanalyse kan deze onthullen en behandelen

Lacan

• de structuren van het onbewuste, nadruk op taal

• subject wordt gevormd door het symbolische (taal en cultuur)

• het imaginaire (beeldvorming)

• het reële (het onzegbare)

• psychoanalytische behandeling richt zich op het ingrijpen van deze structuren

Schleiermacher

• historische en psychologische context van teksten

• hermeneutiek als methode om teksten te interpreteren

• nadruk ligt op het begrijpen van de auteur en de tijdsgeest waarin de tekst is ontstaan