Flashcards: សង្គម វិទ្យាសុខភាព និងអេពីដេមីអូឡូជី (Sociology of Health & Social Epidemiology)

Flashcards cover key terms and definitions from Pages 1-31 notes on sociology of health, social epidemiology, core theories, and influential scholars.

ស្ថាប័នសង្គម

រចនាសម្ព័ន្ធអង្គភាពនិងច្បាប់ទំនាក់ទំនងដែលបង្កើតនិងគ្រប់គ្រងតួនាទីនិស្ស័យរបស់មនុស្សនៅក្នុងសង្គមមួយ។

អេពីដេមីអូឡូជី

ការសិក្សាអំពីចំណែកជំងឺ និងចែកចាយជំងឺក្នុងប្រជាជន ដើរត៉ោងដោយហេតុផលសង្គមនិងបរិស្ថាត។

អេពីដេមីអូឡូជីសង្គម

ការសិក្សាអំពីឥទ្ធពលនៃសង្គមលើភាពចែកចាយនិងសំណើររបស់ជំងឺ និងសុខភាព។

សង្គមវេជ្ជសាស្រ្ត

សិក្សាការផ្លាស់ប្លាស់ទំនាក់ទំនងរវាងវេជ្ជសាស្រ្តនិងសង្គមនិងរបៀបព្យាបាលជំងឺ។

សង្គមវិទ្យាសុខភាព

ការសិក្សាពីតួនាទីសង្គមនិងអនាធិប្បាយរបស់សុខភាពនិងជំងឺក្នុងសង្គម។

ការសង់សំណើជំងឺដោយសង្គម

គំនិតថាជំងឺមិនត្រឹមជាករណីបច្ចេកទេសប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែមានអត្ថន័យនិងការរៀបចំវេទិកាសង្គមដែលបង្កើតវាបន្ត។

Conrad & Barker (2011)

អ្នកស្រាវជ្រាវណែនាំពីការជួបប្រទះជំងឺដោយសង្គម និងអត្ថន័យជំងឺនៅក្នុងបរិបទវប្បធម៌។

Émile Durkheim

មូលបុរសនៃសង្គមវិទ្យា ដែលព្រមានថាសង្គមមាន ‘រឿងនៃបំណង’ និងសាច់ខ្មាស់ថាអនុវត្តន៍របស់វាធ្វើឱ្យមានបទបញ្ជារូប សត្វវណ្ណ។

Karl Marx

អ្នកវិទ្យាសង្គមដែលផ្តោតលើភាពខ្វះខ្វាក្នុងសង្គមដោយសារពាក់ព័ន្ធនឹងជំនត់សេដ្ឋកិច្ចនិងក្រុមហ៊ុនវត្ថុ។

Max Weber

អ្នកវិទ្យាសង្គមដែលពិចារណាអំពីរបៀបព្រួញថាប្រព័ន្ធសង្គមត្រូវបានរៀបចំដោយអត្តន័យនិងការរីកចម្រើនរបស់ច្បាប់និងកំណត់បែបបញ្ជាអាជ្ញា។

George Herbert Mead

មួយកីឡាភាពខ្លួន (Self) បានបន្តើរដោយអន្តរវិបាលជាមួយមនុស្សផ្សេងៗក្នុងសង្គម។

Erving Goffman

មន្រ្តីសង្គមដែលពាក់ពាន់នឹងការបង្ហាញខ្លួន (dramaturgy) និង stigma។

Peter Berger & Thomas Luckmann

The Social Construction of Reality: សង្គមបង្កើតន័យនិងយល់ដឹងរបស់មនុស្សតាមរយៈអត្តចរិតនិងប្រព័ន្ធវប្បធម៌។

Illness experience

បទព្រៀននិងបទពិសោធន៍របស់មនុស្សនៅពេលជំងឺកើតឡើង។

Sociological imagination

សមត្ថភាពមនុស្សមើលបញ្ហាផ្ទាល់ខ្លួនថាជាបញ្ហាសង្គមធម្មជាតិនិងបញ្ហាសាធារណៈ។

Social facts

អ្វីដែលមានលក្ខណៈវិនិយោគក្នុងសង្គម ហើយបំពានឯងដើម្បីបញ្ឈប់ខ្លួនខ្លួនបានដោយសាធារណៈ។

Functionalist perspective

ទិដ្ឋានដែលមើលសង្គមជាក្រុមមុខងារដែលនៅលើកម្ពស់ស្ថិរភាពនិងងាកងារងារ។

Conflict perspective

ទិដ្ឋានដែលមើលសង្គមជារបៀបដែលអំណាចនិងភាពខ្វះខ្វាយើមប្រកួតគ្នា។

Symbolic interactionism

ទ្រឹស្តីដែលពាក់ព័ណ្ណនឹងការស្វែងរកន័យតាមរយៈការប្រកាសនិងអន្តរមុខទំនាក់ទំនង។

Macro-level theories

ទ្រឹស្តីលើកម្រិតធំដែលពិចារណារក្សាសង្គមច្រើនផ្នែកធំបំភ្លឺ។

Micro-level theories

ទ្រឹស្តីលើកម្រិតតូចដែលផ្តោតទៅលើបុគ្គលនិងក្រុមតូចៗ។

Core nations

ប្រទេសមានអត្ថន័យខ្ពស់សេដ្ឋកិច្ច/អំណាចក្នុងរបបពិភពលោកដែលតែងតែបំពានលើប្រទេសក្រោមស្ថានភាពPeriphery។

Peripheral nations

ប្រទេសដែលនៅក្រោមសុវត្ថិភាពហើយពាក់ព័ន្ធនឹងផលិតផលនិងកិច្ចព័ត៌មានរបស់Core nations។

Gentrification

ការផ្លាស់ប្ដូរទីក្រុងដោយការចូលរូបរដ្ឋបុគ្គលថ្មីដែលបង្កើតខ្សែភាពងាយស្រួលសម្រាប់ជនរស់ថ្មីនិងប្តូរទំនាក់ទំនងទំនាក់ទំនង។

Urbanization

ការចលនារបស់ប្រជាជនចូលទីក្រុងនិងការវិវត្តន៍ក្នុងផែនទីសង្គម និងបរិបទទីក្រុង។

Exurbs

ផ្នែកកាងក្រៅទីក្រុងដែលភាគច្រើននៅក្រោមអនុញ្ញាតិសេដ្ឋកិច្ចពីទីក្រុង។

World-systems theory

មូលដ្ឋានសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកដែលមានCore Nations, Peripheral Nations និង Semi-periphery ដើម្បីពិពណ៌នាការវិវត្តន៍និងទំនាក់ទំនងពិភពលោក។

Complementary Package of Activities (CPA)

មជ្ឈមណ្ឌលណែនាំសកម្មភាពផ្សុង-ពេទ្យដែលជួយក្នុងការលើកទឹកចិត្តការចូលរួមសង្គម CPA1/CPA2/CPA3។

CPA1

CPA1 គឺនៅក្រោមភាពវះកាត់ធំៗទាល់តែម្ដងប្រៀបប្រៀប: មិនមានការ​វះកាត់ធំ។

CPA2

CPA2 មានការវះកាត់រូងរូង ឬពាក់ព័ន្ធនឹងការព្យាបាលវះកាត់មានកម្រិតតិច។

CPA3

CPA3 មានការវះកាត់ធំ ឬកម្រិតស្រាលនៃការព្យាបាលជម្ងឺ ដែលត្រូវការជ្រើសរើសពិសេស។

Healthcare institutions

អង្គភាពសុខាភិបាលដែលផ្ដល់សេវាព្យាបាលថែទាំមន្រ្តីព្យាបាល និងការពារសុខភាព។

Social determinants of health

អង់ទោបរិយាកាសសង្គម-សេដ្ឋកិច្ច-វប្បធម៌-ការអប់រំ-ទំនាក់ទំនងគ្រួសារទាំងឡាយដែលផ្លាស់ប្ដូរទំហំសុខភាព និងជំងឺ។

Sociology of health and illness

ស្នាករមួយនៅក្នុងសង្គមដែលពិនិត្យពីរបៀបសង្គមប៉ះពាល់ទៅលើសុខភាពនិងជំងឺនិងការព្យាបាល។

Social imagination (Mills)

ការមើលភាគីបញ្ហាផ្ទាល់ខ្លួនជាបញ្ហាសាធារណៈ ដើម្បីឈានទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរមានន័យ។

Durkheim's social facts

ច្បាប់,លក្ខណៈនិងហេតុនៃសង្គមដែលមានភាពខ្សោយពីខ្លួនឯងនិងទំនាក់ទំនងរបស់អ្នកជាតិ។

Stigma (Goffman)

ភាពតំរូវឈ្មោះនិងអត្តសញ្ញាណដែលបង្រៀនឬបញ្ចេញតម្លៃច្រើនលើមនុស្សដែលមានជំងឺឬអត្តសញ្ញាណផង។

Labeling theory

ទ្រឹស្តីដែលពិចារណា​ថាបុគ្គលត្រូវបានគេផ្ដល់ស្លាក និងហើយតន់អារម្មណ៍និងការវាយតម្លៃដោយសង្គម។

Medicalization

ដំណើរការដែលបង្ខំឲ្យបញ្ហាសង្គមមួយត្រូវបានពិចារណានិងព្យាបាលជាមុខជំងឺ។

Auguste Comte

អ្នកគោលស្រុកសង្គម ដែលគេចង់វាយតម្លៃជាលទ្ធផលរបស់មនុស្ស និងបានបង្កើតទិសដៅ 'វិទ្យាសង្គម'។

Berger & Luckmann - The Social Construction of Reality

សង្គមបង្កើតយល់ដឹងនិងការយល់ដឹងរបស់មនុស្សតាមរយៈវប្បធម៌និងប្រព័ន្ធសង្គម។

Weber - verstehen, rationalization

ហេតុអ្វីដែលមនുഷ്യត្រូវហៅពួកវេនួហើយពិចារណារៀបចំដោយអត្ថន័យនិងផលប៉ះពាល់នៃការអនុវត្តច្បាប់វិជ្ជារាជ្យនិងពាណិជ្ជកម្ម។

Mead - Self, I and Me

ជាតិសង្គមបង្កើតខ្លួនខ្លួនពីការប្រាស្រ័យអង្គភាព ជាតិ 'I' និង 'Me'។

World-systems theory - Core/Periphery

ទ្រឹស្តីពិភពលោកដែលពិចារណាភាពខុសគ្នារវាងCore Nations និង Peripheral Nations និងរបៀបពាក់ព័ន្ធគ្នា។

Gentrification

ការផ្លាស់ប្ដូរទីក្រុងដោយចូលរួមរបស់ជនជាតិខ្ពស់កើនឡើងដែលជ្រាបជំរូវភាពទីក្រុងនិងតម្លៃជួល។

Urbanization

ការមានទីក្រុងបន្ថែមនិងការផ្លាស់ប្ដូរទ្រព្យសម្បត្តិនៅក្នុងបរិបទទីក្រុង។

Core nations

ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់និងមានឥទ្ធិពលខ្លាំងលើរូបភាពសង្គមពិភពលោក។

Peripheral nations

ប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចក្រោមនិងពាក់ព័ន្ធនឹងផលិតផល/វិនិយោគពីCore nations។

Exurbs

ផ្នែកខាងក្រៅទីក្រុងដែលភាគច្រើនឆ្វេងខាងក្រៅនៃបណ្ដាញទីក្រុងបុព្វហេតុ។

Sociology of health

ការសិក្សារវាងសង្គមនិងសុខភាព/ជំងឺ។

Social determinants of health

បរិយាកាសសង្គម, ការអប់រំ, សេដ្ឋកិច្ច, ការចូលរួមសហគមន៍ដែលបង្កើតភាពខុសគ្នានៃសុខភាព។

Complementary Package of Activities (CPA)

មុខងារយោងដាក់ផ្តល់សកម្មភាពជំនួយក្នុងសងគម CPA1/CPA2/CPA3 ដោយជ្រើសរើសមុនពេលមានវះកាត់ធំ។

CPA1

CPA មួយមានគ្មានវះកាត់ធំ; ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពបច្ចុប្បន្ននៅខាងក្រោមវិធានពេទ្យ។

CPA2

CPA មួយដែលមានវះកាត់រូងរូង/ព្យាបាលវ៉ាយមានកំរិតតិច។

CPA3

CPA មួយដែលមានវះកាត់ធំ/ការព្យាបាលដ៏សកម្មភាពខ្ពស់។

Illness experience

បទពិសោធន៍របស់មនុស្សពេលជំងឺកើតឡើង និងការរស់នៅជាមួយជំងឺ។

Sociology of health and illness (subfield)

រងផ្នែកសង្គមដែលសិក្សាការប៉ះពាល់របស់សង្គមលើជំងឺ និងសេវាសុខភាព។

Social imagination (Mills)

មHuge ចំណុចដែលបង្កើតភាពលើសាធារណៈពីភាពជីវិតនិងវិនិគន្ធនៃពុំងារ។

Durkheim's social facts

អ្វីដែលជាការព់ ដែលនៅក្រៅខ្លួននិងផ្តល់លំនាំដល់ច្បាប់និងរបៀបអាកប្បកិច្ចនៅក្នុងសង្គម។

Labeling theory

ទ្រឹស្តីពិចារណាពីរបៀបដែលសង្គមចាត់ក្រុមអ្នកប៉ះពាល់និងផ្តល់ស្លាកជាប្រភេទនៃអត្តសញ្ញា។

Medicalization (as a concept)

ដំណើរការដែលបំផ្លាស់ប្តូរអាគារមានជំងឺទៅរដ្ឋាភិបាលថាជាការព្យាបាលខ្ជះខ្ជាយ។

Auguste Comte

មូលន solideនៃសង្គមវិទ្យាដោយប្រសាទថាវិទ្យាសង្គមគួរតែមានការរៀបចំដោយវិទ្យាស្ថិតិ។

Berger & Luckmann - The Social Construction of Reality

សង្គមបង្កើតយល់ដឹងនិងការយល់ដឹងរបស់មនុស្សតាមរយៈវប្បធម៌និងប្រព័ន្ធសង្គម។

Weber - verstehen, rationalization

ទស្សនវិស័យដែលមនុស្សពួកយើងព្យាយាមយល់ពីន័យឱ្យបានច្បាស់ (Verstehen) និងការរៀបចំជាលំហខាងហេតុផល (Rationalization)។

Mead - Self, I and Me

ខ្លួនរបស់មនុស្សបន្តើរពីការប្រាស្រ័យជាមួយអ្នកដទៃក្នុងសង្គម; ការលើកឡើង I និង Me។

Sociology of health and illness (overview)

សិក្សានូវរបៀបសង្គមប៉ះពាល់ទៅលើសុខភាព,ជំងឺ និងការព្យាបាល។

Social determinants of health (examples)

បរិយាកាសបរិវេណ, ការអប់រំ, អភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច, ទំនាក់ទំនងក្រុមគ្រួសារ-សង្គម។

Core nations vs Peripheral nations (conceptual)

Core nations មានសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ និងឥទ្ធិពលខ្លាំង; Peripheral nations មានភាពភាគរយនិងអាស្រ័យលើCore។

Gentrification (impact)

បញ្ចូលមនុស្សថ្មីក្នុងតំបន់ក្រោយពីផ្លាស់ប្ដូរ​គំនិតចំរូងនៃទីក្រុងដែលបង្កើតការវិលតំណើរទំនាក់ទំនង និងតម្លៃ។

World-systems theory (core/periphery)

Theory explaining global inequality via core, periphery, semi-periphery interactions and flows of capital, goods, and labor.

Complementary Package of Activities (CPA) guidelines (overview)

ជម្រើសនិងដំណើរងាកសកម្មភាព CPA សម្រាប់ពិធីសង្គម/ព្យាបាលក្នុងសហគមន៍។

Functionalist perspective (health)

មុខងាររបស់រចនាសម្ព័ន្ធសង្គមដែលឧបត្ថម្ភស្ថិរភាពនិងការរៀបចំនៃសេវាសុខភាព។

Conflict perspective (health)

ការវិភាគចោរចាញ់អង្គភាពសង្គមដែលបង្ហាញខ្លួនដោយភាពខ្វះខ្វាយនិងអំណាច។

Symbolic interactionism (health)

ការពិចារណាការប្រាស់ពាក្យនិងន័យដែលអ្នកជួបជុំគ្នាសម្រាប់កំណត់សុខភាពនិងជំងឺ។

Durkheim's social facts (health context)

រចនា/លក្ខណៈហេតុផលសង្គមដែលជាការមានអំណាចលើឈ្មោះទំនាក់ទំនងជំងឺនិងសុខភាព។

Illness as a social phenomenon

ជំងឺមិនត្រឹមជាអ្នកជំងឺទេ ប៉ុន្តែជារឿងដែលពាក់ពាន់នឹងវប្បធម៌និងរូបភាពសង្គម។

Sociology of illness experience (Conrad & Barker)

ការរៀបរាប់នៃបទពិសោធជំងឺតាមរយៈការចាប់អារម្មណ៍និងប្រែប្រួលក្នុងសង្គម។

Social construction of reality (Berger & Luckmann)

ភាពជាក់ស្ដែងនិងការយល់ព័ត៌មានត្រូវបានបង្កើតដោយសង្គមផ្សេងៗរវាងអង្គភាពនិងបុគ្គល។

Medicalization (process)

ដំណើរដែលបំភ្លឺឲ្យបញ្ហាសុខភាពមិនមែនជាការប្រឹក្សាឡើយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាជំងឺ។

Labeling theory (sociology of health)

ការវាយតម្លៃនិងការប្រ​ក់ផ្តល់ស្លាកជំងឺផ្ទៃក្រោមសង្គម។

Sociological imagination (Mills)

សមត្ថភាពមនុស្សក្នុងការមើលបញ្ហាផ្ទាល់ខ្លួនជាបញ្ហាសាធារណៈ។

Complementary Package of Activities (CPA) - CPA1/CPA2/CPA3 (summary)

CPA1: មិនមានវះកាត់ធំ; CPA2: វះកាត់តូច/ព្យាបាល; CPA3: វះកាត់ធំ/ព្យាបាលខ្ពស់។

Core nations vs Peripheral nations - example

ตัวอย่าง: United States (core) vs some less-developed countries (periphery)។

Gentrification - Khmer context

ការផ្លាស់ប្ដូរទីក្រុងដោយការនាំចូលជនជាតិសម្បទានញាញប្រាក់និងផ្នែកវប្បធម៌ដែលអាចបង្ក និងដាច់ចម្បងជីវិតអ្នកនៅក្នុងតំបន់។

World-systems theory - Khmer gloss

មូលដ្ឋានវ័យកាលផ្ទាល់ពិភពលោកដោយCore-Peripheryភាគីពាក់ព័ន្ធនឹងការទំនាក់ទំនង។

Sociology of health - Khmer gloss

វិសាលភាពសង្គមដែលសិក្សាពីអំពើផលប៉ះពាល់របស់សង្គមលើសុខភាពជំងឺ និងរការទាមទារសុខភាព។

Durkheim - social facts (health context)

លក្ខណៈជាសង្គមដែលមានភាពលាបុជាប់ដល់អ្នកមនុស្សដោយសារទំនាក់ទំនងសង្គម។

Berger on reality

ការផ្លាស់ប្ដូរភាពRealityតាមរយៈការវិវត្តវប្បធម៌និងការយល់ដឹងរបស់មនុស្ស។

Weber - rationalization in health systems

ការរៀបចំប្រព័ន្ធសុខភាពដោយហេតុផលនិងការវិវត្តនៃដំណើរការសិរវៅខ្មែរ។

Mead - Self through interaction

ខ្លួនខ្លួនឡើងវិញតាមរយៈការផ្លាស់ប្ដូរផ្ទាល់អ្នកផ្សេងទៀតក្នុងសង្គម។

Stigma in illness

ការបង្ខំឈ្មោះ/យល់ពីជំងឺដែលបង្កើតភាពអាស្រ័យនិងការបាត់បង់អត្តសញ្ញា។

Illness as social problem

ជំងឺពិចារណាថាជាតិសង្គមមានភាពពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសាធារណៈនិងផែនការព្យាបាល។

Sociology of health & illness - exam focus

ចំណុចសំខាន់៖ អេពីដេមីអូឡូជី, សង្គមវេជ្ជសាស្រ្ត, ការសងគមនៃជំងឺ, CPA, ហេតុផលសង្គមនៃសុខភាព។

Epistemology of health sociology

ចំណុចដែលពាក់ព័ន្ធនឹងភាពជាគន្លងនៃការយល់ដឹងក្នុងវិស័យសង្គមនៃសុខភាព។

Macro vs Micro theories in health sociology

Macro: យោងទៅលើរចនាសម្ព័ណs-big-picture; Micro: focusing on individual & small group interactions.