Ontwikkelingsleer hoofdstuk 8

Moraliteit

het vermogen om goed van kwaad te onderscheiden en om emoties te ervaren zoals trots als we iets goed doen en spijt of schaamte als we iets verkeerd doen

Emotionele component

de gevoelens die gepaard gaan met goede of verkeerde handelingen en die morele handelingen of gedachten beïnvloeden

Cognitieve component

de manier waarop we denken over goed en kwaad en hoe we keuzes maken over ons gedrag, gebaseerd op sociaal-cognitieve vaardigheden zoals het innemen van perspectief

Gedragscomponent

de manier waarop we ons gedragen wanneer moraliteit nodig is

Preconventionele moraal

de persoon werkt volgens een ‘zal ik gestraft of beloond worden-mentaliteit’, typisch voor kinderen en jonge adolescenten

Stadium 1

straf- en gehoorzaamheidsoriëntatie, of iets goed of fout is hangt af van de gevolgen, hoe meer straf er volgt hoe erger het gedrag

Stadium 2

kosten-batenanalyse (instrumenteel hedonisme), een persoon volgt regels om persoonlijke behoeften te bevredigen en kijkt wat diegene ervoor terugkrijgt

Conventionele moraal

het moraal draait om het gehoorzamen van de regels van de maatschappij, typisch voor de meeste middeladolescenten en volwassenen

Stadium 3

sociale verwachtingen, mensen houden rekening met de gevoelens en verwachtingen van anderen en het gaat hierbij om wederkerigheid

Stadium 4

sociaal systeem en geweten, iets is goed als het in overeenstemming is met de regels van het gezag en als het de samenleving helpt

Post-conventionele moraal

de persoon heeft een persoonlijke morele code die de regels van de maatschappij overstijgt, weinig mensen bereiken dit niveau

Stadium 5

sociale contract en individuele rechten, er is hierbij behoefte aan democratisch opgestelde wetten zodat iedereen het met elkaar eens is

Stadium 6

universele principes, het individu beoordeelt dingen op basis van zelfgeschapen principes waar iedereen baat bij zou moeten hebben

Kritiek op Kohlberg

kinderen denken soms al verder dan simpel straf of beloning, er zijn geen duidelijke overgangen, mensen kunnen heen en weer gaan of stadia overslaan, de meeste mensen blijven hangen in stadium 3 of 4, er is een zwak verband tussen morele kennis en moreel gedrag en deze hangt af van motivatie en zelfbeheersing, er is geen goede controle voor confounds, adolescenten denken meer moreel, maar dit kan ook door idealisme komen

Theory of mind

het vermogen om ideeën te vormen over de mentale wereld van jezelf en van anderen en om gedrag te verklaren in termen van mentale toestanden, ontstaat rond 4 jarige leeftijd

Joint attention

dit ontstaat rond de 1 jaar, een kind reageert op of initieert door te volgen wat iemand anders aanwijst of naar kijkt, hierdoor deel je kennis en ervaring

Desire psychology

rond 2 jaar, kinderen beginnen uit te drukken wat ze willen en wensen en begrijpen wat anderen willen

Belief-desire psychology

vanaf 3 tot 4 jaar begrijpen kinderen dat overtuigingen en verlangens het gedrag van mensen sturen

False belief taak (Sally Anne test)

kinderen zonder ToM denken dat Sally naar de doos zoekt omdat ze niet begrijpen dat Sally niet weet dat de bal daar is, kinderen met ToM snappen dat Sally niet weet dat de bal is verplaatst

Sociale cognitie

het denken over de percepties, gedachten, emoties, motieven en gedragen van zichzelf, andere mensen, groepen en hele sociale systemen

Second-order beliefs

gedachten of meningen over de gedachten van anderen

Affectieve empathie

het vermogen om emotioneel mee te voelen met anderen

Cognitieve empathie

het vermogen om de mentale toestand van een ander te herkennen en te begrijpen

Emotionele besmetting

het overnemen van de gevoelens van een ander, baby’s kunnen dit al

Empathische bezorgdheid

zorg tonen voor anderen die pijn hebben, dit ontwikkelt rond de 1 jaar

Instrumenteel helpen

1 tot 2 jaar, dit is het helpen met een doelgerichte actie zoals het oprapen van een voorwerp

Empathisch helpen

1,5 tot 2 jaar, dit is het prosociaal reageren op het verdriet of de pijn van een ander → meer bij meisjes, mogelijk omdat het meer beloond wordt

Reactieve agressie

agressie als reactie op pijn veroorzaakt door een ander, de reactie is niet goed doordacht en men is vaak gefrustreerd en impulsief

Proactieve agressie

agressie met de bedoeling om een doel te bereiken, men is emotioneel rustig en de daad is goed gepland

Relationele agressie

agressie gericht op het schaden van sociale relaties of status, het gaat hier om meer verfijnde vaardigheden en verergert in de tweede helft van de kindertijd en piekt rond de adolescentie

Vijandige attributiebias

reactief-agressieve kinderen zien bedreigingen in goedaardige sociale signalen

Levensloopbestendig

dit type gedrag komt voor bij een kleine minderheid van de mensen en wordt gekarakteriseerd door langdurige en consistente antisociale gedragingen vanaf de kindertijd

Adolescentie-beperkt

dit type gedrag is vaker voorkomend, het is vaak tijdelijk en ontstaat meestal in de puberteit wanneer men begint te experimenteren met risicogedrag → de motivatie is erbij horen of status

Callous-unemotional traits

het fenomeen van minder empathie, spijt, verdriet en zorg bij anderen in de adolescentie, dit is een goede voorspeller van antisociaal gedrag

Sociale informatieverwerkingsmodel (Dodge)

onze reacties op frustratie, woede of provocatie hangen af van de manier waarop we signalen in situaties verwerken en interpreteren

Dwingende gezinsomgeving

gezichtleden zoeken macht en controle en negatieve en dwingende tactieken gebruiken → ouders leren dat zij het antisociale gedrag van hun kind kunnen stoppen door te dreigen, schreeuwen en slaan, kinderen zullen zeuren, driftbuien krijgen en hun gedrag verstoren

Volwassenheidskloof

het conflict tussen het opleggen van sociale beperkingen en ontluikende seksuele motivaties → kan bijdragen aan risicogedrag en antisociaal gedrag

Prefrontale cortex

verantwoordelijk voor zelfbeheersing en impulscontrole