18.kafli

3 gerðir líkamsnema

3 gerðir líkamsnema

stöðu- og hreyfinemar (líkamsstöðunemar), húðnemar og sársaukanemar

hvar eru stöðu- og hreyfinema staðsettir

sinum (aðallega)

hvar eru húðnemar staðsettir

leðrinu

hvar eru sársaukanemar staðsettir

húð og innri líffærum

hvað heita efnanemar í tungu

bragðlaukar

hvað skynjum við með bragðlaukum

súrt, sætt, salt, beiskt, umami

umami

greina eina ákv amínósýru (í einu ákv kryddi (msg-glútamat-kjötbragð)

hvað skynja stafir (sjónskynfrumur)

birtu

hvað skynja keilur (sjónskynfrumur)

liti

hve margir stafir tengjast sömu taugahnoðsfrumu

150 stafir

hve margar keilur tengjast sömu taugahnoðsfrumu

1 keila

hvað gera tvískautafrumur

bera boð á milli sjónskynfrumna og taugahnoðsfrumna

hverju tengast taugahnoðfrumur

taug

hvernig myndast blindi bletturinn

símar sem taka pláss og raðast þannig að þeir mynda svæði þar sem engar sjónskynfrumur eru og þar myndast blindur blettur

í hvaða 3 hluta skiptist eyra

ytra eyra, miðeyra, innra eyra

eyrnablaðka

stendur út og gleypir bylgjur úr umhverfi

safnar þeim saman í hlustina

skella síðan á hljóðhimnu

hvað myndast í þekjuvefnum (í eyranu)

eyrnamergur

tilgangur eyrnamergs

grípa ryk svo hljóðhimnan haldist hrein

hvað skilur að miðeyra og ytra eyra

hljóðhimnan

hvað gerist eftir að bylgjur skella á hljóðhimnu

hún fer að titra og sendir þær áfram til miðeyrans

hvað gerir miðeyra fyrst

tekur við bylgjum frá hljóðhimnu

hvar eru hamar, steðja og ístað

miðeyra

hvað skilur egglaga gluggi að

miðeyra og innra eyra

af hverju er egglaga gatið svona lítið

bylgjurnar veikjast vegna núnings áður en þær skella á honum svo gatið er lítið til að magna upp titringinn því hann skellur á minna svæði

kokhlustin

í kokinu er opið upp í eyra

tilgangur kokhlustar í sambandi við þrýsting

jafnar þrýsting með að opnast og lokast (viljum hafa sama þrýsting í miðeyra og andrúmslofti

hvað gerist ef hröð breyting er á þrýsting

kokhlust nær ekki að opnast og lokast tímanlega og við fáum hellu

hvar er kuðungur

innra eyra

ferlið í kuðung

bylgjur berast inn og þá hreyfast hárin

heyrnarskynfrumur (allt)

hafa bifhár á sér í vökva sem heldur áfram að titra þótt bylgjurnar stoppi

hver heyrnarskynfruma hefur taug og taugaboðin fara svo til gagnaugablaðsins sem túlkar þetta

í hvaða hólf er kuðungnum skipt

andarstiga, kuðungsgöng, hljóðholsstiga

hvað gera bogagöngin fyrir ofan kuðung

jafnvægi

hvað eru bogagöngin fyrir ofan kuðung mörg

3

hvernig virkar jafnvægi

vökvafyllt göng fyrir ofan kuðung hafa frumur með bifhári, fyrir ofan bifhárin er stöðuskynhimna og á henni eru kristallar

hvað gera kristallarnir á stöðuskynhimnu

skynja hvaða stöðu við erum í og senda boð um hana

hvað gerist þegar við erum ringluð

þú stoppar en vökvinn heldur áfram að hreyfast þótt þú sért stopp

litblinda

nánast bara karlmenn, fá genið frá mömmu sinni, litir ekki skýrir

sjónskekkja

hornhimna ekki slétt, ljósgeilsarnir falla ekki jafnt á hornhimnun

ástæður fyrir blindu (meðal annars)

sykursýki, sjóndepilsrýrnun, sjónulos, gláka, augnsteinsský

sykursýki (í sambandi við blindu)

of hár blóðsykur veldur skemmdum á sjóntauginni

sjóndepilsrýrnun

sjónsvið minnkar

sjónulos

himnan losnar frá æðinni og veldur miklum sársauka

gláka

þrýstingur í auga of mikill (arfgengt)

augasteinsský

augasteinn að klikka