Układ nerwowy - mózg - ćw. 4

Budowa mózgu - podstawowa orientacja - lokalizacja i ogólna budowa

• Centralna część OUN

• dwie półkule połączone spoidłem wielkim

• Płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny i wyspa

• Powierzchnia kory: bruzdy (sulci) i zakręty (gyri) - zwiększają powierzchnię istoty szarej

Budowa mózgu - podstawowa orientacja - budowa funkcjonalna

• Istota szara (substantia grisea) - skupiska ciał neuronów tworzące korę mózgową

• Istota biała ( substantia alba) - włókna nerwowe łączące ośrodki w obrębie i między półkulami

• Mozg zawiera ok. 86 mld neuronów

Ośrodki mowy: obszar Broki i Wernickego - lokalizacja

• Broki (area Brocae) - tylkna część zakrętu czołowego dolnego, lewa półkula

• Wernickego (area Wernickei) - tylna część zakrętu skroniowego górnego

• Pęczek łukowaty (fasciculus arcuatus) - przepływ informacji między planowaniem i rozumieniem mowy

Ośrodek mowy: obszar Broki i Wernickego - funkcje

• Broca - planowanie artykulacji, koordynacji ruchów mięśni języka, krtani i ust

• Wernicke - rozumienie języka, interpretacja znaczeń, przetwarzanie dźwięków mowy

• Oba ośrodki współpracują z korą czołową, słuchową i ciemieniową

Ośrodki mowy: obszar Broki i Wenickego - kontekst kliniczny

• Uszkodzenie Broki - afazja ruchowy (motor aphasia) - rozumienie, zachowanie, trudność w mówieniu

• Uszkodzenie Wernickego - afazja czuciowa (sensory aphasia) - płynna, lecz bezsensowna mowa

Móżdżek - położenie i budowa

• Cerebellum l eży pod płatami potylicznymi, w tylnej jamie czaszki

• Zbudowany z dwóch półkul połączonych robakiem móózgu (vermis cerebelli)

• składa się z kory móżdżku, istoty białej i jąder móżdżkowych

Móżdżek - funkcje

• Koordynacja i precyzja ruchów dolnych

• Regulacja napięcia mięśni i utrzymania równowagi

• Uczestnictwo w uczeniu się ruchowym i automatyzacji wzorców motorycznych

• Integracja sygnałów z kory, narządów równowagi i proprioreceptorów

Móżdżek - znaczenie kliniczne

• Uszkodzenie móżdżku - ataksja, oczopląs, drżenie zamiarowe, zaburzenia równowagi

Pień mózgu - elementy

• Sródmózgowie (mesencephalon) - ośrodki odruchów wzrokowych i słuchowych

• Mostu (pons) - lączy półkule mózgu z móżdżkiem

• Rdzenia przedłużonego (medulla oblongata) - ośrodki życiowe: oddech, tętno, ciśnienie

Pień mózgu - funkcje

• Przewodzenie impulsów między mózgiem a rdzeniem kręgowym

• Kontrola automatycznych czynności życiowych

• Zawiera jądra nerwó czaszkowych (III-XII)

• Ośrodek siatkowaty reguluje cykl snu i czuwania

Pień mózgu - znaczenie kliniczne

• Uszkodzenie pnia mózgu prowadzi do zaburzeń oddechu, utraty świadomości, a nawet śmierci mózgowej

Nerwy czaszkowe w mowie i słuchu

• Proces mowy i słuchu obejmuje odbiór bodźców akustycznych, ich analizę w ośrodkach słuchowych, a następnie wytwarzanie dźwięku i artykulacje w aparacie mowy

Które nerwy czaszkowe oraz jaka część mówzgu współpracują w procesie mowy?

Kora mózgowa (oś. Broki i Wernikego) i nerwy czaszkowe V, VII, VIII, IX, X i XII przy pomocy III i XI

Nerw czaszkowy V

• NERW TRÓJDZIELNY

• unerwia mięśnie żucia (żwacz, skroniowy, skrzydłowe) - stabilizacja żuchwy podczas artykulacji

• dostarcza czucia z twarzy, jamy ustnej, dziąseł zębów - precyzyjna kontrola artykulatorów

• wspiera mechanizmy priopriocepcyjne potrzebne do kontroli ruchów mowy.

• USZKODZENIE: trudności w żuciu, niewyraźna mowa (dysartria), zanik napięcia żuchwy

Nerw czaszkowy VII

• TWARZOWY

• odpowiada za mięśnie mimiczne twarzy - kontrola warg, policzków, ust

• umożliwia domykanie ust, wytworzenie ciśnienia w jakie ustnej (głoski p, b, m)

• włókna smakowe przednich 2/3 języka

• uczestniczy w ruchu strzemiączkowym (napinacz strzemiączka, ochrona przed głośnym dźwiękiem)

• USZKODZENIE: asymetria ust, bełkotliwa mowa, hiperakuzja, utrata ekspresji emocji w głosie

Nerw czaszkowy IX

• NERW JĘZYKOWO-GARDŁOWY

• unerwia mięśnie gardła - unoszenie gardłą przy fonacji i połykaniu

• przewodzi czucie i smak z tylnej 1/3 języka

• odruch gardłowy (gag reflex) i koordynacja podniebienia miękkiego

• USZKODZENIE: nosowanie otwarte, zaburzenia rezonansu, trudności w inicjacji połykania

Nerw czaszkowy X

• NERW BŁĘDNY

• najważniejszy nerw dla fonacji i artykulacji głosu

• unerwia mięśnie krtani (poprzez gałąź wsteczną krtaniową) → kontrola fałdów głosowych

• steruje podniebieniem miękkim i gardłem → rezonans i przepływ powietrza przez jamę ustną i nosową

• zawiera włókna czuciowe z gardła, krtani i części ucha zewnętrznego (sprzężenie czuciowo-ruchowe)

• USZKODZENIE: chrypka, bezgłos, asymetria podniebienia, nosowanie otwarte, trudność w emisji głosu

Nerw czaszkowy XI

• NERW DODATKOWY

• - unerwia mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowy i czworoboczny grzbietu - stabilizują pozycję głowy i szyi podczas mówienia

  • Rola pośrednia: utrzymanie osiowości i stabilności aparatu fonacyjnego

Nerw czasszkowy XII

• NERW PODJĘZYKOWY

• unerwia mięśnie języka - kluczowy dla artykulacji (ruchy precyzyjne, zmiana kształtu języka)

• koordynuje ruchy języka z żuchwą i wargami podczas mowy

• USZKODZENIE: zbaczanie języka, dyzartria, utrudniona wymowa głosek przedniojęzykowych (t, d, n , l)

Nerw czaszkowy VIII

• związany ze słuchem!

• NERW PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWY

• składa się z dwóch części:

  • ślimakowej - przenosi impulsy z narządu Cortiego (komórki rzęsate) do kory słuchowej

  • przedsionkowej - przekazuje informacje o równowadze i położeniu głowy

• odpowiada za odbiów, analizę i lokalizację dźwięków oraz sprzężenie zwrotne słuchowe podczas mówienia

• ścisła współpraca z ośrodkiem Wernickego (rozumienie mowy)

• USZKODZENIE: głuchota, szumy uszne, zawroty głowy, utrata kontroli nad tonem głosu

Integracja - współpraca nerwów mowy i słuchu

• prawidłowa mowa wymaga SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO SŁUCHOWEGO, czyli nerw VIII dostarcza informacje o własnym głosie, a nerwy V, VII, IX, X, XII wykonują korektę ruchową

• ośrodek WERNICKEGO (rozumienie mowy) - interpretuje dżwięki

• ośrodek BROKI (produkcja) - planuje artykulację - sygnały wysyłane są ddo jąder nerwów czaszkowych w moście i rdzeniu przedłużonym

• współdziałanie narządó słuchowego i artykulacyjnego umożliwia płynną i precyzyjną mowę