C.1 De Verenigde Naties (UNO)

- begrippen en uitleg

Oprichting van de VN

• Uitleg: Na het mislukken van de Volkenbond (VS, Nazi-Duitsland en Sovjet-Unie stapten uit), wilde F.D. Roosevelt een nieuwe organisatie om wereldvrede en veiligheid te waarborgen.

• Detail: De VN werd officieel opgericht in 1945, Roosevelt stierf voordat hij de oprichting meemaakte.

Extra stemmen voor Wit-Rusland en Oekraïne

• Uitleg: Omdat Stalin wilde dat de USSR meer invloed had, kregen de deelstaten Wit-Rusland en Oekraïne elk een stem, alsof ze onafhankelijke staten waren plus een veto recht voor Rusland.

Lidstaten vs. waarnemers

Uitleg: Lidstaten kunnen stemmen en volledig deelnemen. Waarnemers, zoals Palestina, hebben beperkte rechten: kunnen deelnemen, klachten indienen en gebruik maken van de VN-instanties, maar niet stemmen.

Algemene Vergadering (AV)

• Uitleg: Vergadering van alle lidstaten, elk met 1 stem.

• Taken:

  • Kiezen van secretaris-generaal

  • Benoemen van leden in VN-organen

  • Vertegenwoordigen van de wereldopinie

  • Bespreken van wereldproblemen zoals vluchtelingen, klimaat en vrede

Secretaris-generaal

Secretaris-generaal

• Uitleg: Leidt administratie van de VN en stelt agenda op.

• Regels: Mag niet van een permanent lid van de Veiligheidsraad zijn.

• Termijn: 5 jaar, bevestigd door AV.

• Huidig: António Guterres.

Wie zit er in de Veiligheidsraad (Security Council)

15 leden totaal

• 5 permanente leden: VS, Rusland, China, Frankrijk, VK

  • Veto-recht: één van hen kan een beslissing blokkeren

• 10 niet-permanente leden: verkozen voor 2 jaar

Wat doet de Veiligheidsraad?

• Politieke sancties
  Bijvoorbeeld: handelsboycots tegen landen zoals Noord-Korea of (vroeger) Servië.

• Militaire acties
  De Veiligheidsraad kan VN-vredestroepen sturen, de zogenaamde blauwhelmen, zoals in Cyprus of Zuid-Libanon.

• Militaire machtigingen
  Soms voert de VN zelf geen oorlog, maar geeft ze andere landen toestemming om militair in te grijpen.
  Bijvoorbeeld: Libië in 2011.

Wie zit er in de Algemene Vergadering

• Alle 193 lidstaten van de VN

• 1 stem per land

Wat zijn de taken van de Algemene Vergadering ?

• Kiezen van secretaris-generaal

  • Termijn: 5 jaar

  • Kandidaten worden voorgesteld door Veiligheidsraad

  • Secretaris mag niet van een permanent lid van de Veiligheidsraad zijn

  • Voorbeeld: António Guterres

• Benoemen van leden in VN-organen

  • Mensenrechtenraad, economische commissies, gespecialiseerde agentschappen

• Vertegenwoordigen van de wereldopinie

  • Alle landen kunnen hun mening geven over wereldzaken

• Bespreken van mondiale problemen

  • Vluchtelingen, klimaat, vrede, mensenrechten

  • Besluiten zijn adviesgevend (geen bindende macht)

Veto-recht

• Uitleg: Permanent lid kan een beslissing blokkeren, zelfs als meerderheid akkoord is.

• Gevolg: Machtige landen hebben disproportionele invloed in Veiligheidsraad.

5 landen : VS, VK, Frankrijk, China en Rusland

Resoluties

• Uitleg: Besluiten van de VN.

• AV: adviesgevend, symbolisch.

• Veiligheidsraad: bindend, kan sancties of militaire acties opleggen.

Internationale gerechtelijke organen

• Internationaal Gerechtshof (ICJ): behandelt conflicten tussen staten (bv. Duitsland-Nederland-Denemarken, Nicaragua vs VS).

• Internationaal Strafhof (ICC): vervolgt personen voor oorlogsmisdaden, genocide, misdaden tegen menselijkheid.

Organisaties verbonden aan de VN

• UNICEF: kinderrechten en onderwijs

• UNESCO: onderwijs, wetenschap, cultuur

• WHO: wereldgezondheid

kritiek op VN

• Uitleg: VN probeert wereldvrede te bewaren, maar macht ligt bij de vijf permanente leden van Veiligheidsraad.

• Beslissingen kunnen geblokkeerd worden door veto-recht.

• Andere landen hebben invloed via AV, maar minder macht.