Dierkunde : Vertebraten Tuyaux

Pronefros

* enkel nefronen van voorste segmenten zijn functioneel
* enkel open nefronen
* filtert enkel coeloomvocht
* afvoer van excretieproducten via kanaal van Wolff = primaire urineleider
* bij slijmprikken, bij embryo's van vissen en amfibieën

Mesonefros

* nefronen ± per segment
* zowel open als gesloten nefronen
* filtert zowel coeloomvocht als bloed
* nefronen uit voorste segmenten -> pars sexualis man (voortplanting)
* nefronen uit achterste segmenten -> pars renalis (excretie)
* kanaal van Wolff: dubbele functie (zaad & urineleider)
* bij prikken, vissen, amfibieën en embryo's van reptielen, vogels, zoogdieren

Metanefros

* nefronen niet per segment, maar geconcentreerd in nier
* enkel gesloten nefronen
* filtert enkel bloed
* kanaal van Wolff enkel spermiduct
* afvoer van urine bij ♂ via nieuwe ureters
* bij reptielen, vogels en zoogdieren

Ammoniak

* Voordelen : lage energievereiste, goed oplosbaar
* Nadelen: toxisch (NH4+), moet sterk verdunnen, groot watervereiste
* Organismen: veel vissen, kikkervisjes, longvis in water

Ureum

* Voordelen : 100 000 minder toxisch dan ammoniak, oplosbaar, minder verdunnen
* Nadelen: hoge energievereiste, nog steeds toxisch


* Organismen: kraakbeenvissen, land-bewoners (zoogdieren(embryo's), kikkers, longvissen in modder,...)

Urinezuur

* Voordelen: niet oplosbaar, niet toxisch, zeer waterefficiënt
* Nadelen: Hoogste energievereiste


* Organismen: landvertebraten met geschaalde eieren (vogels, reptielen), insecten

Ovipaar

* eierleggend
* meeste Chordata
* vogelbekdier

Ovovivipaar

* eierlevendbarend
* sommige haaien & beenvissen
* 'aplacentale viviparie', eitjes in zachte schaal, moederdier levert O2, maar geen voeding

Vivipaar

* levendbarend
* zoogdieren, sommige haaien & hagedissen & slangen & beenvissen

Hormoon

* organische stof
* gesecreteerd door gespecialiseerde cellen (meestal van endocriene klieren)
* na transport in staat om fysiologische reacties te activeren/remmen

Amnion

* vruchtwaterzak
* vlies, gelegen rondom embryo
* mesodermaal en ectodermaal weefsel
* scheidt vloeistof af tegen mechanische letsels & uitdroging

Neuromastcellen

Zintuigcellen die trillingen met lage frequentie, geproduceerd door bewegingen in water, kunnen waarnemen. Komen voor in de zijlijn bij oa. Selachii (haaien)

Kanaal van Wolff

* eerstgevormde ureter, functie verschilt naargelang het voorkomen van pronefros, mesonefros of metanefros
* pronefros: afvoer urine
* mesonefros: afvoer urine, spermiduct
* metanefros: spermiduct

Mucosa

* slijmvlies
* verwijst naar slijmvlies op huid bij vissen & amfibieën en naar maag- & darmslijmvlies
* darmslijmvlies bestaat uit darmepitheel, lamina propria en de muscularis mucosae

Amplexus

De paargreep van amfibieën, in het bijzonder van kikkers, waarbij het mannetje zich op de rug van het vrouwtje stevig vasthoudt onder haar oksel.

Thyroxine

* Prohormoon dat geproduceerd en afgescheiden wordt door de thyroïdklier (schildklier). Zorgt voor oa. de overgang tussen kikkervisje en kikker en basaal metabolisme in zoogdieren
* essentieel voor normale groei en ontwikkeling

Cleidoïsch ei

* bevat dooierblaas (eiwit), vliezen en schaal
* Als het ei bevrucht is dan vormen zich extra-embryonale vliezen (amnion, chorion, allantois)
* maakt embryogenese op het land mogelijk

Neurocranium

* hersenkapsel
* 4 gebieden: regio nasalis (neuskapsel), regio orbitalis (oogholtegebied), regio otica (oorgebied), regio occipitalis (achterhoofdsgebied)

Os quadratum

* kwadraatsbeen
* bij beenvissen, amfibieën, reptielen, vogels gewrichtelijk verbonden met os articulare
* evolutief ontstaan uit os palatoquadratum, dat met os mandibulare het primaire kaakgewricht vormt bij kraakbeenvissen
* bij zoogdieren: os quadratum en os articulare verplaatst naar middenoor -> hamer en aambeeld

Streptostylie

Fenomeen waarbij os quadratum en os articulare los verbonden zijn waardoor de mond zeer ver geopend kan worden. (oa. slangen)

hemorraghisch gif

* naast neurotoxische ook proteolytische en hemolytische werking
* werken in op resp. de eiwitten in de wand van bloedvaten en op de bloedcellen zelf
* oplossen weefsels, vernietiging bloedvaten en -cellen

neurotoxisch gif

* werkt in op de zenuwen waarbij de oogzenuwen en het middenrif aangetast worden
* leidt tot blindheid en verstikking

\

TMAO

* tri-methylamine-N-oxide
* osmotische actieve verbinding, opgelost in bloed van Chondrichthyes
* verhoogt osmotische spanning zodat bloed niet via de kieuwen uit het lichaam diffundeert
* beschermt weefsels tegen corosieve werking van ureum

autonoom zenuwstelsel

regelt werking van inwendige organen (oa. ademhaling, spijsvertering, verwijden & vernauwen bloedvaten, hartslag)

tegenstroomprincipe

* wanneer twee vloeistoffen (rijk & arm aan opgeloste stoffen, warmte, ...), gescheiden door permeabel membraan, in tegengestelde richting stromen is de diffusie groter dan wanneer ze in dezelfde richting stromen.
* wordt gebruikt bij vissen in wondernetten en kieuwlamellen

allantoïs

* een van de extra-embryonale vliezen
* functie: ademhaling + verzameling van afvalstoffen van embryo
* mesodermaal & ectodermaal
* komt voor bij reptielen, vogels en zoogdieren

chromatoforen

* pigmenthoudende cellen
* kunnen vertakken door snelgroeiende microtubili.
* komt voor bij oa. vissen, amfibieën, reptielen

Holocriene klieren

klieren waarvan kliercellen in hun geheel worden afgestoten bij het uitscheidingsproces (vb. talgklieren)

Processus uncimatus

dwarsverbinding tussen de ribben bij vogels om de ribbenkast meer stevigheid te geven, (weinig mogelijk energie tijdens vliegen)

Antigeen

* Elke substantie die een adaptieve of verworven immuunrespons kan opwekken
* Meestal: grote moleculen (eiwitten, nucleïnezuren), pathogenen (virussen, bacteriën, schimmels) en allergenen (pollen)

Lus van Henle

* komt voor bij Aves
* kan water resorberen
* additioneel als waterbesparing, grootste waterbesparing is uitstoten van urinezuur (en niet ureum/ammoniak) via actief transport

Diphyodont

Een gebit met slechts 1 tandwissel tussen melktanden (jeugd) en blijvende tanden

Plantigraden

* zoolgangers
* tarsalia, metatarsalia en falangen in contact met grond
* mensen en apen

Digitigraden

* teengangers
* lichaam rust op falangen
* tarsalia en metatarsalia vormen rechte hoek met tenen
* katten, honden, knaagdieren

Unguligraden

* hoefgangers
* lichaam rust op toppen der tenen
* artiodactyl (evenhoevigen) of perissodactyl (onevenhoevigen)

Syntrofoblast

* vorming gebeurt doordat de buitenste lagen van de trofoblast kerndeling (geen cytoplasmadeling) ondergaan en een syncitium (=syntrofoblast) vormenfuncties:
* 1) bij mens: lossen epitheel van endometrium en bloedvaten gedeeltelijk op
* 2) vorming van villi in endometrium
* 3) = basis van de placenta: diffusie van voeding en zuurstof vanuit moederlijk bloed naar villi
* 4) produceert HCG (humaan chorion gonadotropine)
* 5) verhindert activatie van immuunsysteem: het vormt 1 grote reuzencel en voorkomt diapedese van witte bloedcellen

Trofoblast

* perifere cellaag op 1 pool van de blastula
* embryoblast + blastoceel + trofoblast = blastocyste
* vormt syntrofoblast (op dat moment nog ectoderm)
* tijdens gastrulatie: binnenkant bekleed met mesoderm
* vormt chorion

Poly-oestrisch

Dieren met meerdere bronstcycli per jaar-kan seizoensgebonden (schapen, paarden) of niet (rat)

Clonale selectie

* Proces waarbij: antigeen dat lichaam binnendringt wordt waargenomen door B-lymfocyten, die zich binden aan de epitoop van het antigeen dat complementair is aan het antilichaam → binding geeft het sein aan de B-lymfocyt om # keer mitotisch te delen → Het grootste deel van de gevormde B-lymfocyten bouwt zich om tot plasmacellen die het antilichaam produceren → Een kleiner deel blijft B-lymfocyt en fungeert als geheugencel.


* Vaccinatie is hierop gebaseerd.

Adaptieve of verworven immuniteit

* Immuniteit waarbij volgende eigenschappen gelden: aanpassing: uitgelokt door antigeen
* specificiteit: specifiek tegen uitlokkend antigeen
* xenofobie: onderscheid tussen lichaamseigen moleculen en niet
* geheugen: tweede blootstelling veroorzaakt snellere en intensere immuunrespons

Apolyse

Het loskomen van de epidermiscellen van de procuticula door de tweede, grote ecdysteroïdpiek bij de vervelling van insecten.

Ecdysis

Het afgooien van de restanten van de oude cuticula bij de vervelling van insecten

Crypten van Lieberkühn

Liggen aan de basis van de darmvlokken, bevatten sneldelende cellen die naar de top van de darmvlokken migreren waar ook de afvoergangen van de darmsapklieren uitmonden.

GALT

* Gut Associated Lymphoid Tissue = grootste lymfe orgaan.
* verhindert binnendringen van lichaamsvreemde substanties zonder ontsteking (orale tolerantie)
* komen voor bij zoogdieren: onder de vorm van Peyerse platen in darmwand. bij vogels: niet, maar functie = Bursa van Fabricius

Systemische hormonen

* door specifieke klier vrijgesteld in bloedbaan
* productieplaats ligt meestal ver van inwerkingsplaats
* doelwitweefsels nemen hormoon uit bloedbaan door binding aan specifieke receptoren
* vaak een bepaalde tijd aantoonbaar in bloed

Weefselhormonen

* worden niet door specifieke endocriene klier vrijgesteld
* leggen korte weg af
* meestal vrijgesteld in intercellulaire ruimte binnen weefsel
* beïnvloeden naburige cel of eigen productiecel
* slechts korte periode of niet aantoonbaar in bloed

Metabolisme

* Verdere verwerking en omzetting, na vertering, van stoffen die via voeding opgenomen zijn
* anabolisme en katabolisme

Hoofdcellen

* Secreteren prorennine en pepsinogeen
* worden door lage ph in maag geactiveerd tot rennine en pepsine

Perineum

Streek gelegen tussen anus en sinus urogenitalis

Apocriene zweetklieren

* in hypodermis
* ontwikkelen zich tijdens puberteit
* meestal groter dan eccriene zweetklier
* meestal uitmonden in haarfollikel
* visceus secreet
* gelinkt met voortplantingscyclus
* mens: oksel, schaamstreek, borsten, buitenoor, voorhuid, scrotum

Pseudoplacentale viviparie

* fenomeen waarbij: insecten die eitjes aanmaken met weinig-geen dooier
* eitjes worden in ovarium gehouden tot moment van uitkomen
* moeder produceert pseudoplacenta voor uitwisseling voedsel & gassen

Monofylie

groep organismen die allen dezelfde gemeenschappelijke voorouder hebben, die zelf ook tot het taxon gerekend wordt en waarvan alle afstammelingen in de groep zitten.

Rennine

Zorgt ervoor dat caseïne (melkeiwit) makkelijker kan worden verteerd. Renine komt voor in de magen van jonge runderen en wordt vaak gebruikt als stremsel bij de kaasproductie

Pepsine

ontstaat uit pepsinogeen door maagzuur. Pepsinogeen is een zymogeen. Maagzuur ontsmet het doorgeslikte voedsel wat doorgaans vol met pathogenen zit. Daarnaast breekt maagzuur celwanden af, waardoor enzymen goed kunnen inwerken. Ook breekt maagzuur bindweefsel af tot kleinere stukken. Het pepsine breekt de verbindingen van aminozuren midden in het eiwit af. Om deze reden wordt pepsine een endopeptidase genoemd.

Trypsine

Trypsinogeen wordt door enterokinase (enzym van de dunne darmwand) en door auto-activatie omgezet in trypsine. Trypsine is een endopeptidase.

Carboxypeptidase

een exopeptidase dat de buitenste aminozuren van een eiwit afsplitst

Gal

* zoutoplossing bestaande uit: galzouten (vertering + absorptie lipiden ; grote vetdruppels → micellen)-cholesterol-fosfolipiden-galpigmentenfunctie:- vertering + absorptie lipiden (grote vetdruppels → micellen)
* cholesterolconcentratie
* afvoer toxische stoffen

luminale vertering

van polymeren naar oligomeren door enzymen van de pancreas en lever

mucosale vertering

borstelzoom vertering, van oligomeren naar monomeren door enzymen afgescheiden door de mucosa

hepatocyten

* staan in voor galproductie uit cholesterol
* synthese van bloedproteïnen
* vorming glycogeen
* detoxificatie van schadelijke stoffen
* opstapelen van vitamines

Adaptaties Aves (vliegen) : Kop

* Lange beweeglijke nek door groot aantal wervels → belangrijk voor balanceren tijdens vliegen
* Spoelvormige schedel Spitse bek → aerodynamisch
* vergroeide schedelbeenderen (zonder naad)
* tandloze kaken (minder gewicht)
* lange beweeglijk hals voor ‘Reflex Neck Movements’ belangrijk voor balans

Adaptaties Aves (vliegen): Romp

* Spoelvormig geheel, soepel & stevig
* kam (crista sterni) op sternum → aanhechting borstspieren vliegers (afwezig bij niet-vliegers)
* lumbale en sacrale wervels vergroeid, thoracale onbeweeglijk → extra stevigheid
* knik ribben (dorsale en ventrale deel loodrecht) → smallere romp
* processus uncinatus vergroot stevigheid door rib aan volgende vast te hechten
* caudale wervels vergroeid tot pygostyle waarop stuurpennen ingeplant staan, voorgaande niet vergroeid zodat stuurpennen kunnen bewegen
* claviculae vergroeid tot furcula → spoelvorm romp
* coracoïd been verbindt sternum en wervelkolom
* scapulae verbinden humerus met wervelkolom

Adaptaties Aves (vliegen): Ledematen

* vingers voorpoot sterk gereduceerd
* achterpoten aangepast voor landen en kunnen tijdens vliegen tegen lichaam geplooid worden → aerodynamisch

Adaptaties Aves (vliegen)(metabolisme en stelsels)

* hoog metabolisme (voldoende energie voor vliegen), homeotherm
* geperfectioneerde ademhaling: lucht steeds volledig ververst (geen residuele lucht in parabronchi) en tegenstroomprincipe in parabronchi
* overmaat geproduceerde warmte kan via luchtzakken afgegeven worden
* efficiënte bloedsomloop
* zeer snelle spijsvertering, hoogenergetisch dieet
* snelwerkende nieren (veel nefronen)
* warme lucht luchtzakken → beter stijgvermogen

Adaptaties Aves (vliegen)(zintuigen)

* reukzin matig tot slecht ontwikkeld
* zicht en gehoor zeer goed ontwikkeld (belangrijk in lucht)
* buitenoor zonder uitwendige oorschelp → aerodynamisch
* stemgeluid als communicatiemiddel

Adaptaties Aves (vliegen)(Gewichtsreductie)

* Holle beenderen, dwarsbalkjes tussen wanden voor sterkte
* enkel linker ovarium en oviduct ontwikkeld
* voortplantingsorganen sterk gereduceerd buiten voortplantingsseizoen
* luchtzakken
* geen blaas
* geen tanden

Adaptaties Aves (vliegen)(andere)

* veren: oppervlaktevergroting van vleugels

Adaptaties Aves (bipedaal voortbewegen)

* afgeplat bekken → ingewanden naar achteren → zwaartepunt verder naar achteren (voordelig voor bipedale voortbeweging)
* 2 gewrichten tussen hiel en knie die schokken kunnen opvangen (aangepast voor lopen op land)

Adaptaties Aves (eieren leggen)(skelet)

* open bekken: afgeplat om makkelijker eieren te leggen eindpunt crista sterni bestaat uit kraakbeen

Adaptaties Aves (eieren leggen)(Spijsvertering)

* grote hoeveelheden maagsapsecretie: Ca uit CaCO3 in opl als CaCl2 geabsorbeerd, via bloed naar schaalklier → als CaCO3 ingebouwd in eischaal

Geef de grote verschillen tussen de subfyla van de Echinodermata

* Asterozoa: vrijlevend, stervormig met armen, mond ventraal en anus dorsaal
* Echinozoa: vrijlevend, lichaam bolvormig of langgerekt zonder armen, mond en anus aan weerszijden lichaam
* Crinozoa: sessiel, armen, mond en anus beiden aan bovenkant

Verschil pronefros en metanefros

* Pronefros: eerste segmenten functioneel, ontrekken vloeistof aan coeloom en lozen producten in kanaal van Wolff, open
* Metanefros: gesloten, enkel bloed gefilterd, niet segmentaal, primaire urineleider geen rol excretie maar spermiduct

Verschil trypsine en pepsine

* Functie : idem (afbraak eiwitten)
* Productie: pepsinogeen in hoofdcellen, trypsinogeen in pancreas
* Actieplaats: pepsine in maag, trypsine in darm

Verschil eieren nestvlieders en nesthokkers

* Bij nestvlieders: dikke schaal, veel dooier → jong goed gevormd, stevig skelet, volledig bedekt met veren, kunnen al lopen
* Bij nesthokkers: dunne eischaal, weinig dooier → hulpeloos, naakt, blind, zwak skelet en moeten onmiddellijk gevoed worden

Verschil luminale en mucosale vertering

* Luminale: eerste vertering van poly- naar oligosacchariden door pancreasenzymen
* Mucosale: van oligo- naar monosacchariden door enzymen van de mucosa

Verschil osmoregulatie Osteichthyes en Chondrichthyes

* Osteichthyes: actief : Na+, Cl- en K+ door ionpompen in kieuwen verwijderd. Mg2+, Ca2+ en SO4 2- via faeces, 10-40% zouten via nieren
* Chondrichthyes: passief: grote hoeveelheden TMAO en ureum opgelost in bloed → verhogen osmotisch potentiaal → osmotisch evenwicht, ureum is denaturend en TMAO zorgt dat er geen denaturatie optreed

Verschil tussen de menstruatiecyclus en de bronstcyclus

* geen bloedig tijdens opbouw endometrium
* indien geen bevruchting optreed wordt het endometrium via de cervix-vagina uitgestoten
* ‘verplichte’ periodiciteit: cyclus stopt niet
* vrouwelijke primaten laten niet duidelijk blijken dat ze bevruchtbaar zijn

Verschil eccriene en apocriene zweetklieren

* Eccriene: secreteren waterig vocht dat verdampt op huid → afkoeling, vooral op haarloze plaatsen, zoutexcretie, monden uit in haarfollikel of op oppervlak
* Apocriene: groter, kluwen sterk ontwikkeld in hypodermis, monden meestal uit in een haarfollikel, ontwikkelen vanaf puberteit (oksels, schaamstreek, borsten, buitenoor, voorhuid, scrotum), viskeuzere secretie, gerelateerd aan voortplantingscyclus

Verschil adenohypofyse en neurohypofyse

* andenohypofyse: maaktzelf hormonen aan onder invloed van een ander hormoon
* neurohypofyse: geeft hormonen door die geproduceerd zijn in de hypothalamus

Verschil tussen membraangebonden receptoren en receptoren in het cytoplasma

* peptide- en proteïnehormonen zijn hydrofiel en lossen goed op in bloed/water maar kunnen niet door plasmamembraan en binden op membraangebonden receptoren
* Steroïde hormonen zijn lipofiel en lossen niet goed op in bloed/water (moeten voor transport ook binden op dragereiwit) maar kunnen wel makkelijk door plasmamembraan waar ze binden op specifieke receptoren in het cytoplasma

Verschil trofoblast en embryoblast

* trofoblast: perifere cellaag
* embryoblast: groep cellen die zich aan de trofoblast hecht

Verschil vissenoog en mensenoog

* geen oogleden
* geen traanklieren
* iris vast
* kogelvormige lens
* scherpstellen door beweging lens dmv van de processus falciformes

Verschil vogeloog en mensenoog

* ogen zijn groot (15m% kop terwijl mens 1m% kop)
* ogen min of meer afgeplat en onbeweeglijk, nekbewegingen ipv oogbewegingen
* meer lichtgevoelige receptoren per oppervlakte eenheid op retina dan mens → scherper zicht
* 3 oogleden: bovenste en onderste maar ook knipvlies
* pecten: karmvormige, goed beaderd orgaan dat op retina vastzit en naast oogzenuwen uitsteekt in het glaslichaam, voorziet oogcellen van voeding en zuurstof
* uilen en haviken: benige ring ter hoogte lens, spieren op ring kunnen lens verschuiven → scherp stellen

Verschil anadrome en katadrome vis

* anadrome: leeft in zee maar trekt voor voortplanting naar zoetwater
* katadrome: groeit op in zoetwater en trekt naar zee voor reproductie

2 verschillen maag-darmstelsel beenvissen en kraakbeenvissen

* kraakbeenvissen hebben een darm met spiraalplooi, beenvissen een rechte darm
* beenvissen hebben pylorischeaanhangsels waar al een deel van de vertering door spijsveteringsenzymen gebeurt

Evolutiestappen vissen naar amfibieën (huid)

* vochtig, glad, veel slijmklieren
* mucosalaag beperkt verdamping
* naakte huid met laag keratine-gehalte
* water- en ionenuitwisseling via huid mogelijk

Evolutiestappen vissen naar amfibieën (skelet)

* lichaamsgewicht neemt toe door wegvallen opwaartse druk water → sterk en stevig skelet dat meer verbeend is
* pentadactyle ledematen die via goed ontwikkelde schouder- en bekkengordel stevig ingeplant staan op de wervelkolom

Evolutiestappen vissen naar amfibieën (ademhaling)

* opname 02 uit lucht
* kieuwen gedeeltelijk of geheel vervangen door longen
* ademhaling via kieuwen, longen, huid, mond- en cloacaal epitheel

Evolutiestappen vissen naar amfibieën (Zintuigen)

* aangepast aan nieuw medium maar ook nog in water werken
* complex neusslijmvlies dat geurmoleculen uit lucht kan capteren
* belang zicht en gehoor neemt toe → trommelvlies en columnella

Evolutiestappen vissen naar amfibieën (circulatie en reproductie)

* gebrekkige dubbele bloedsomloop (slechts functioneel gescheiden)
* blijven vastgebonden aan water voor reproductie (nog steeds uitwendige bevruchting)

Evolutiestappen amfibieën naar reptielen (huid)

* lichaam bedekt door droge verhoornde (veel keratine) klierarme huid
* meestal epidermale schubben, schilden of stekels en soms met dermale beenplaten
* bescherming tegen uitdroging en verwonding

Evolutiestappen amfibieën naar reptielen (skelet)

* volledig verbeend
* ribben verbonden met sternum (slangen en schildpadden geen sternum)
* schedel met 1 achterhoofdsknobbel

Evolutiestappen amfibieën naar reptielen (ademhaling en circulatie)

* longen, niet via huid
* vullen longen dmv onderdruk (amfibieën via bovendruk)
* hart met 2 atria en gedeeltelijke in 2 verdeelde ventrikel

Evolutiestappen amfibieën naar reptielen(excretie en reproductie)

* metanefros nieren, produceren urinezuur
* inwedinge bevruchting, cleidoïsche eieren

5 grote evolutiestappen van Reptilia naar Mammalia

* poikilotherm naar homoiotherm
* van 1 achterhoofdsknobbel naar 2
* hersenen Mammalia best ontwikkeld
* Reptilia eieren met beschermende extra-embryonale vliezen en voedsel, Mammalia levenbarend → ei geen schaal en weinig reservestof
* Reptilia stikstofexcretie via urinezuur, bij Mammalia ureum
* huid Reptilia klierarm en haarloos, bij Mammalia haren en wel veel klieren

Endothermie bij Aves

* lichaamstemperatuur vooral door de interne warmteproductie die een neveneffect is van het metabolisme
* veren grote rol: veren bedekken een groot deel van het lichaamsoppervlak en houden lucht vast (slechte warmte geleider), ze zijn ook ingesmeerd met een olieachtige afscheiding van de stuit- of preenklier waardoor er geen water tussen de veren kan komen (goede warme geleider)
* poten niet bedekt met veren → afkoeling grotendeels opgevangen doordat ader en slagader naast elkaar lopen waardoor warmte wordt overgedragen volgens het tegenstroomprincipe
* Bij daling van de omgevingstemperatuur zetten ze hun vleugels op waardoor de isolerende luchtlaag dikker wordt, stofwisselingssnelheid kan ook worden opgedreven, vetweefsel ook isolerende rol
* bij hoge temperaturen worden veren platgelegd, meer bloed naar huid en hijgen

\

Endothermie bij Mammalia

* temperatuur meten door voorste deel hypothalamus
* temperatuur verlagen: verminderen metabolische activiteit, verminderen fysieke inspanning, verdamping water uit lichaam door zweten of hijgen, vasodilatatie van bloedvaten nabij huid
* temperatuur verhogen: opvoeren stofwisselingssnelheid, opvoeren fysieke activiteit, rillen, vasocontractie bloedvaten nabij huid, rechtzetten haren om isolerende luchtlaag te creëren

Folliculaire fase

* vanaf dag 1, duurt 14 dagen
* follikels in ovarium beginnen groeien, eicel zelf vergroot en follikel wordt meerlagig → slechts 1 follikel sterft niet af
* cellen van follikel produceren oestrogenen
* wanneer max grootte bereikt wordt licht follikel tegen wand ovarium

Luteale fase

* moment follikel gesprongen en eicel eruit verdwenen → follikelcellen worden luteïnecellen → onder invloed van LH produceren ze progesteron → follikel is geel lichaam geworden (corpus luteum) dat nog enkele dagen progesteron aanmaakt

secretiefase

* onder invloed progesteron verandert baarmoederslijmvlies waarbij klieren secreet produceren en afgeven om slijmvlies klaar te maken voor innesteling, geel lichaampje stopt met productie progesteron wanneer na enkele dagen geen hCG door zwangerschap vrijkomt en het baarmoederslijmvlies zal ten gronde gaan en een bloeding zal optreden