Module 4: case taal en transnationale adoptie

Gastles van Hari Prasad Sacré

Is zelf geadopteerd

Werkt rond transnationaal sociaal werk = kwesties waarbij meerdere landen moeten samenwerken om ze op te kunnen lossen (bv. adoptie, migratie…)

Fiom

Organisatie in Nederland die werkt rond geadopteerden

Brochure over taalontwikkeling bij adoptiekinderen: informatie en tips voor ouders

Taalontwikkeling van de nieuwe taal, maar wat met taalverlies van erfgoedtaal?

• In beleid staat daar niets over verankerd

Geadopteerden blijven hun hele leven lang als ‘adoptiekind’ bekeken worden => je hebt het label dat je als kind bij iemand anders geplaatst werd

Enkel tips voor ouders, maar waarom geen tips voor de brede samenleving?

Het verhaal van de metiskinderen

Actualiteit: in Congo maakten witte manen vaak kinderen met zwarte vrouwen, maar zodat deze kinderen ‘goed opgevoed’ zouden worden, staken ze deze kinderen in Belgische instellingen

Onlangs is in het hof van beroep gezegd dat dit een misdaad was tegen de mensheid

Er is veel debat over meertaligheid en het Nederlands: moedertaal, thuistaal, schooltaal, NT2…, maar er is geen terminologie over….

erfgoedtaal/heritage language => komt daardoor niet aan bod in de discussie

Geletterdheid gaat vaak over kunnen lezen en schrijven (taalcompetenties) in de nieuwe taal, maar geadopteerde mensen kunnen vaak niet lezen/schrijven in hun erfgoedtaal

Kimura Byol

Persoon die zelf geadopteerd werd en hier een kritische reflectie rond maakt

Bv. je naam die verandert => die naam niet geassocieerd met je culturele identiteit

Geadopteerden worden soms gedwongen om op te groeien met gevoelens van dislocation

• Voelen zich niet thuis in het adoptieland, maar ook niet in het erfgoedland

• Gespleten identiteit => geen samenhangend gevoel van je ‘ik’

• Moeilijk om daar een oplossing voor te vinden: je kan niemand dwingen om de erfgoedtaal te leren, misschien willen ze dat ook helemaal niet

Komen soms in een omgeving terecht waar ze zich niet kunnen uitdrukken (niet enkel in taal, maar ook in gevoelens)

Ontologisch geweld - Jacques Derrida

De uitsluiting, uitwissing of marginalisering van alternatieve betekenissen en identiteiten binnen dominante kaders van betekenisgeving

Derrida groeide op in het door Frankrijk bezette Algerije

• Frankrijk had het Frans opgedrongen als taal in Algerije, maar op hetzelfde moment gaven ze te blijken dat Algiersers nooit Frans zouden kunnen zijn

• Ze moeten de taal gebruiken, maar ze kunnen die taal nooit eigen maken

• Systemen die hiërarchie en categorisering afdwingen

• Dominante taal opleggen en daarmee inheemse identiteiten en talen wissen

• “De opgelegde taal behoort altijd toe aan de ander die haar oplegt”

Bv. bij ons: wij praten over ‘Nederlandstalige’ en ‘anderstalige’, maar bij die anderstaligheid maken we geen onderscheid, zij zijn gewoon ‘anders’

• Er is geen duidelijke beschrijving wanneer een anderstalige dan opeens Nederlandstalig is

  • Bv. niet zo dat je niveau B2 moet hebben om als Nederlandstalig gezien te worden

  • Sommige mensen kunnen dus nooit tot die taalgemeenschap behoren

Gert Biesta: onderwijs heeft drie functies

1. Kwalificatie: de vaardigheden hebben om kennis te krijgen (bv. kunnen lezen en schrijven)

2. Socialisatie: kennis die de samenleving waardevol acht kunnen begrijpen om je te integreren

3. Subjectificatie: je eigen identiteit realiseren

Dit laatste wordt vaak verwaarloosd

• Hoe kan je dat doen in een samenleving die zegt dat je taal mag gebruiken, maar ze niet mag toe-eigenen?

• Metisvrouwen kunnen hier als voorbeeld gebruikt worden waarin die subjectvorming wel gerealiseerd is => samenleving erkent dat zij rechten hebben

Ontologisch geweld in pedagogiek

Ontologisch geweld speelt zich altijd af

• Door kennis te doceren, doceer je automatisch bepaalde kennis ook niet

• Als kinderen een nieuwe taal ontwikkelen, gaat dit gepaard met het verlies van de erfgoedtaal

Het erkennen van ontologisch geweld is essentieel voor het ontwikkelen van reflexieve en dialogische pedagogieën die erfgoedtalen ondersteunen

Scheppend geweld (enabling violation) – Gayatri c. Spivak

Paradoxale relatie tussen de onderdrukking en de mogelijkheid tot verzet

Onderdrukking creëert tegelijkertijd voorwaarden voor agency

Koloniale systemen schenden, maar bieden ook middelen voor verzet en transformatie

Bv. Indië werd gekoloniseerd door Verenigd Koninkrijk

• Hun onderwijssysteem is in het Engels

  • Geeft ook veel toegang tot wetenschappelijke teksten etc.

• Hun grondwet is in het Engels

• Indiërs claimen dat Engels een Indische taal is

• Noord- en Zuid-Indië communiceren in het Engels met elkaar

Volgens Spivak werd vaak voorgesteld dat ‘geweld’ eigen is aan de taal van degene die koloniseert, maar hij wil aantonen dat je het ook kan omdraaien en mogelijkheden kan creëren

• Bv. Indische onafhankelijkheid is geclaimd in het Engels => Engelse taal is een instrument geworden voor verzet

• Mensen die geweld plegen moet je aanspreken in hun eigen taal, want alleen dan voelen ze zich verantwoordelijk (Dalila Hermans)

Voorbeeld van scheppend geweld in een adoptiecontext

Agency kan uitgeoefend worden door taal- en culturele middelen van het Nederlands in te zetten om de culturele identiteit van de transnationaal geadopteerde vorm te geven

Je kan identiteit en taal loskoppelen, je hoeft niet per se de erfgoedtaal te leren, maar kan ook in het Nederlands je identiteit onderhandelen

Bv. het Nederlands is gebruikt om subsidiedossiers te schrijven => Nederlands gebruiken om erfgoedtaal onder de aandacht te brengen

Scheppend geweld in de pedagogiek

Vanessa Andreotii: onderwijs moet kritisch engagement en transnationale vaardigheden (zoals culturele en talige vertalingen) bevorderen om agency te versterken

• Globale noorden en globale zuiden met elkaar laten ageren via erfgoedtaal of via Engels

Onderwijs kan systemische onderdrukking omzetten in mogelijkheden voor dialogische betrokkenheid en culturele reclamatie

Open adoptie

Adoptieouders kiezen om van in het begin de banden met het thuisland te behouden

Lezen van archiefdocumenten

Hari Sacré heeft zelf in familiearchief gedoken voor zijn onderzoek en storytellingpraktijk

Leerde via die documenten het perspectief van zijn ouders en zussen kennen in hun eigen woorden

• Ook brieven in zijn erfgoedtaal, ook al was hij daar ongeletterd in => ontologisch geweld, want die taal wordt je ontnomen

  • Geadopteerde gaat ontologisch geweld internaliseren: als kind weet je heel goed wat waarde heeft (Nederlands) en wat geen waarde heeft (Nepalees)

  • De taal wordt het zwijgen opgelegd door meerdere partijen (ook door geadopteerde zelf) waardoor die op latere leeftijd misschien identiteitsvraagstukken heeft

• Samenleving heeft hier geen oog voor, geadopteerde moet zich zo snel mogelijk integreren

Heeft uiteindelijk Nepalese identiteitskaart aangevraagd, maar aanvraag moest gebeuren in twee talen => Nepalees leren

• Scheppend geweld want heeft ook het Nederlands gebruikt om zijn identiteit te krijgen

Debat in Vlaanderen over meertaligheid, maar…

geadopteerden kunnen zelfs hun ‘thuistaal’ niet spreken, dus zij vallen uit het debat

Op dit moment is er een adoptiepauze om wantoestanden te onderzoeken

Pedagogische richtlijnen

Richtlijnen rond erfgoedtaal in pleegzorg en adoptie zijn onduidelijk

Oefening in de klas: wat zouden pedagogische richtlijnen kunnen zijn?

• Bv. archief bijhouden zodat mensen niet op eigen houtje moeten achterhalen wat hun achtergrond is => verantwoordelijkheid bij adoptiecentrum

  • Ontologisch geweld: je kiest zelf wat je verzamelt of juist niet verzamelt

  • Adoptiecentrum die verantwoordelijkheid geven, kan ook zorgen dat er veel mis gaat

• Bv. adoptieouders actief inzetten om cultuur te behouden zodat kind later zelf kan beslissen wat die daar uiteindelijk mee doet

  • Maar geadopteerden willen niet enkel adoptieouders verantwoordelijk, maar de gehele samenleving

• Bv. in Zweden heb je recht op moedertaalonderwijs => uurtje voor school kan je gaan om je erfgoedtaal te leren

• Bv. beleidsniveau: kader creëren voor open adoptie/meer subsidies vrijmaken