Polska i Czechosłowacja

3 etapy sowietyzacji Europy

1. Nawiązanie sojuszy z narodowymi frontami antyfaszystowskimi (nie faszystowskimi). Na tym etapie jeszcze jest to współpraca w pełni dobrowolna.

2. Tworzenie koalicyjnych rządów (przejęcie władzy nad ministerstwem bezpieczeństwa jest najważniejsze, kontrola cenzury, aparatu bezpieczeństwa itp)

3. Eliminacja opozycji i fałszerstwa wyborcze.

Linia Curzona

1920

Opracowana w momencie przygrywnaia przez Polskę wojny polsko-bolszewickiej.

Dwa warinaty: z oraz bez Lwowa, ostatecznie bez, bo na tym terenie dominowali Ukraińcy, Lwów był ośrodkiem inteligencji, który chciano wysiedlić jako polski, chęć uniknięcia konfliktów etnicznych Polska vs Ukraińcy.

Kiedy uznana zostaje linia Curzona:

1944, Chełm Lubelski, Manifest PKWN
w skutek tego tracimy Kresy Wschodnie

Manifest PKWN uznał nowy kształt granic Polski jeszcze zanim oficjalnie zostały one ustalone na konferencji w Teheranie.

Edward Osóbka Morawski

Jako pierwszy legitimizował nową władzę - miał być socjalistyczną przeciwagą dla komunistów,
- Po przekształceniu PKWN w Rząd Tymczasowy, zostaje jego premierem.
- Po sfałszowanych wyborach (1947) zostaje odsunięcty od pływów i zastąpiony przez Józefa Cyrankiewicza.

Tomasz Arciszeski

Wywodził się z antykomunistycznej frakcji, wierny rządowi RP na uchodźtwie.

Był premierem rządu RP na uchodźtwie w Londynie (1944-47)

Odrzucał legalność nowych władz komunistycznych w kraju.

Zdecydowany przeciwnik PKWN.

Działał na emigacji, broniąc sprawy polskiej.

Poznański październik

1956

Strajk robotników w Poznaniu.

przyczyny:

• Zła sytacja gospodarcza, niskie płace, brak żywności, bieda.

domagali się:

→ wyżych płac, wolności słowa, poprawy warunków pracy, niższych norm produkcyjnych.

Demostracje szybko przerodziły się w masowe protesty mieszkańcó miasta. Protesty zostały krwawo stłumione przez Ludowe Wojsko Polskie i Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

skutek Poznańskiego października (1956)

→ następuje kryzys w PZPR.

→ Władysław Gomułka zostaje odsunięty od władzy.

→ poprawa sytuacji: złagodzenie cenzury, ograniczenie roli Aparatu Bezpieczeństwa.

Marzec 1968

Fala protestów studentów i intelektualistów, które zaczęły się w Warszawie a potem rozlały na inne miasta w Polsce.W odpowiedzi PRL przeprowadziły brutalną kampanię represji oraz antysemicką nagonkę propagandową.

przyczyny:

→ Po paź. 56’ Gomułka nie spełnił oczekiwań społeczeństwa.

→ Komunistyczna cenzura blokowała niezależną kulturę i sztukę.

→ Zakaz wystawienia “Dziadów” A.M w Teatrze Narodowym.

Skutki Marca 68’

→ Władze, zwłaszcza Mieczysław Moczar rozpoczęły antysemicką nagonkę w mediach, których oskarżono o "syjonizm", "antypolskość" i "spisek".

Zakończyła się masowym wypędzeniem z Polski tysięcy obywateli pochodzenia Żydowskiego.

→ setki wypodząnych z uczelni
→ Spadek popularności Gomułki. Był to początek końca jest dowództwa, które dobiegło końca w 1970 r.

Układ Monachijski

1938

Porozumienie zawarte przez Niemcy, WB, Francję i Włochy bez udziału Czechosłowacji.

→ Czechosłowacja musi oddać Sudety.

Ruś Podkarpacka:

- Region należący do przedwojennej Czechosłowacji, zamieszkiwany przez Rusinów.

- W 1945 r. została przyłączona do ZSRR. Jest to jeden z symboli strat Czechosłowacji po wojnie.

Program z Koszyc

04.04.1945

-> Ogłoszenie nowego programu rządu czechosłowackiego (tzw. rząd narodowy).

-> Premierem został Zdenek Fierlinger.

-> Program Koszycki zapoczątkował "nowy ład" w kraju - zbliżenie ZSRR, reforma rolna, nacjonalizacja przemysłu, ograniczenie opozycji.

-> Było to przygotowanie do późniejszego przejęcia władzy przez komunistów.

Wysiedlenie mniejszości narodowych (Węgrzy, Niemcy):

- Po II wś. doszło do masowych przesiedleń ludności niemieckiej i węgierskiej.

-> Celem była etniczna homogenizacja kraju oraz kara za współpracę tych grup z III Rzeszą.

Około 3 miliony Niemców wysiedlono z Sudetów.

30 tyś. zabito

200 000 tyś. zaginęło.

skutki

-> Wydaleniem żydów z kraju, nie pozwalano im brać żadnego majątku oraz pozostawali bez obywatelstwa. Największy przyrost Aparthydów.

- Masa Żydów po wojnie współpracowała z komunistami i była np. w UBecji jako ochrony przez nazistami.

Józef Tiso:

- Prezydent marionetkowego państwa słowackiego utworzonego przez Niemców po rozpadzie Czechosłowacji w 1939 r.

- Duchowny katolicki, który współpracował z Hitlerem.

- Odpowiedzialny m.in. za współudział w deportacji Żydów ze Słowacji do obozów zagłady.

- Po wojnie skazany i stracony za zdradę i zbrodnie wojenne.

Edvard Benes

prezydent Czechosłowacji, jeden z głównych liderów niepodległego państwa po I wojnie światowej, współtwórca demokracji międzywojennej.

Klemens Gottwald

lider Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KSC), późniejszy premier, a od 1948 r, także prezydent. Zwolennik bliskiej współpracy z ZSRR.

"Zwycięski luty"

1946 r. (38%)

-> W wyborach parlamentarnych w 1946 r. komuniści zdobyli 38% głosów - najwięcej spośród wszystkich partii.

-> Choć nie mieli większości, to objęli kluczowe stanowiska w rządzie, m.in. Gottwald jako premier.

-> Był to ważny krok w kierunku przejęcia władzy, chociaż jeszcze w ramach demokracji.

Zamach Praski

1948 - "przewrót lutowy”

W lutym 1948 r. komuniści dokonali zamachu stanu - przejęli pełnię władzy poprzez manipulację polityczną i presję społeczną.

- Ministrowie niekomuniści złożyli dymisję licząc na nowy wybory - Gottwald to wykorzystał, obsadzając ich stanowiska swoimi ludźmi.

- Prezydent Benes, zastraszony i osamotniony zatwierdził nowy rząd komunistyczny.

- Czechosłowacja przekształciła się w państwo komunistyczne zależne od ZSRR - koniec demokracji.

Jan Masaryk - defenestracja:

- Jan Masaryk - minister spraw zagranicznych, zwolennik demokracji i współpracy z zachodem.

- W marcu 1948 roku znaleziono go martwego pod oknem swojego gabinetu - oficjalnie uznano to jako "samobójstwo", ale istnieje silne przekonanie że został zamordowany przez służby komunistyczne.

Praska Wiosna

(1968)

Okres politycznej liberalizacji w Czechosłowacji w roku 1968, trwającej od 5 stycznia do momentu, gdy ZSRR i inni członkowie Układu Warszawskiego (PRL, Węgierska Republika Ludowa, NRD i Ludowa Republika Bułgarii) dokonali inwazji w nocy z 20 na 21 sierpnia tego roku.

Cele i treść reform:

-> Liberalizacja polityczna: ograniczenie cenzury, wolność prasy i słowa.

-> Reformy gospodarcze: częściowa decentralizacja planowana, większa rola przedsiębiorstw.

-> Większe swobody obywatelskie: większa otwartość wobec społeczeństwa, niezależne stowarzyszenia.

-> Zachowanie monopolu władzy i partii komunistycznej:

-> Polityka zagraniczna: pozostanie w Układzie Warszawskim, ale dążenie do większej niezależności od Moskwy.

Reakcja ZSRR:

Moska postrzega reformy jako zagrożenie dla jedności bloku wschodniego i precedens dla innych krajów.

- Ostatecznie ZSRR uznał, że Dubcek nie zamierza zrezygnować z reform.

Inwazja Układu Warszawskiego - 21 sierpnia 1968 r:

(OPERACJA DUNAJ)

- ZSRR i cztery inne kraje UW: Polska, NRD, Węgry, Bułgaria dokonały zbrojnej interwencji i zajęły Czechosłowację.

- 500 000 tyś. żołnierzy wkroczyło do kraju.

- Społeczeństwo masowo protestowało przeciwko temu, samospalenie Jana Palacha w styczniu 1969 r.

skutki

Zmuszenie Dubčeka do ustąpienia (kwiecień 1969), który rozpoczął proces tzw. "normalizacji" (powrót do twardego komunizmu, represje wobec reformatorów).

Odwilż została brutalnie przerwana, a społeczeństwo czechosłowackie ponownie poddano silnej kontroli.

Zachód potępił interwencję, ale nie podjął żadnych działań – trwała zimna wojna i równowaga sił.

Doktryna Breżniewa:

- Po wydarzeniach z 1968 r. ZSRR ogłosił tzw. "doktrynę Breżniewa" - doktrynę ograniczonej suwerenności.

-> Kraje socjalistyczne mają ograniczoną suwerenność, jeśli ich działania zagrażają interesom całego bloku.

Uzasadniała ona przyszłe interwencję, np. w Polsce podczas kryzysu Solidarności