Parlementaire democratie - Jop

Soevereiniteit

Het exclusieve recht van een staat om zonder inmenging van buitenaf beslissingen te nemen.

Politiek

Het maken van keuzes waaraan alle burgers in een staat zijn gebonden.

Algemeen belang

Zaken die voor veel mensen belangrijk en nuttig zijn.

Directe democratie

Een bestuursvorm waarbij de bevolking direct invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.

Representatieve democratie

Een bestuursvorm waarbij het volk vertegenwoordigers kiest die de beslissingen nemen en aan de bevolking verantwoording moeten afleggen over hun beleid.

Parlementair stelsel

Representatieve democratie waarbij de bevolking via verkiezingen een volksvertegenwoordiging kiest, het parlement.

Constitutionele monarchie

Een staatsvorm waarin de taken en bevoegdheden van het staatshoofd in de Grondwet zijn vastgelegd.

Presidentieel stelsel

Representatieve democratie waarin de bevolking niet alleen het parlement, maar ook het staatshoofd kiest.

Parlementaire democratie

Een democratie met een parlementair stelsel.

Dictatuur

De meest vergaande vorm van een autoritair regime, waarin inwoners vrijwel rechteloos zijn..

Autoritair regime

Een bestuursvorm waarbij alle macht in handen is van één persoon (dictator), een familie, een kleine groep mensen, een partij of militairen.

Censuur

Overheidscontrole van de media en kunstuitingen.

Ideologie

Een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van de samenleving.

Politiek links

Een politieke ideologie die een actieve overheid wil om de ongelijkheid tussen mensen te verminderen.

Politiek rechts

Een politieke ideologie die de nadruk legt op eigen verantwoordelijkheid en zo min mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch gebied wil.

Politieke midden

Een politieke ideologie die zowel linkse als rechtse standpunten heeft.

Liberalisme

Politieke stroming die de vrijheid en eigen verantwoordelijkheid van burgers centraal stelt en streeft naar een terughoudende overheid.

Socialisme

Politieke stroming die streeft naar vermindering van sociale ongelijkheid door een actieve rol van de overheid.

Communisme

Vorm van socialisme, waarbij gelijkheid bereikt zou worden door revolutie te ontketenen bij de arbeiders en kapitaal collectief bezit te maken.

Sociaaldemocratie

Vorm van socialisme die gelijke kansen benadrukt en streeft naar een sterke rol van de overheid om gelijkheid tot stand te brengen.

Confessionalisme, christendemocratie

Politieke stroming die zich baseert op het christelijk geloof en uitgaat van een organische staatsopvatting met bijpassende waarden als naastenliefde en saamhorigheid.

Ontideologisering

Het verdwijnen van ideologie als leidraad voor hoe de samenleving moet worden ingericht.

Ecologisme

Politieke stroming die de zorg voor de aarde centraal stelt waarbij het bestrijden van de klimaatcrisis en beschermen van het milieu voorop staan.

Populisme

Politieke stijl die de stem van het volk wil laten horen en zich keert tegen de elite.

Progressief

Vooruitstrevend zijn en de maatschappij willen veranderen.

Conservatief

Behoudend zijn en benadrukken wat al is bereikt.

Reactionair

Op sociaal-cultureel gebied terug willen naar de situatie van vroeger.

Kosmopolitisch

Het land is onderdeel van een groter, geglobaliseerd geheel, waarin we onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Nationalistisch

Het eigen land en de eigen identiteit moeten afgeschermd en beschermd worden tegen invloeden van buitenaf.

Politieke partij

Een groep mensen met globaal dezelfde ideeën over een ideale samenleving.

One-issue partij

Partij die één specifieke doelgroep vertegenwoordigt of vooral naar één aspect van de samenleving kijkt.

Niet-democratische partij

Partij met standpunten die in strijd zijn met de rechtsstaat.

Zwevende kiezers

Kiezers die niet bij elke verkiezing op dezelfde partij stemmen.

Actief kiesrecht

Het recht om bij verkiezingen een stem uit te brengen.

Passief kiesrecht

Het recht om verkiesbaar te zijn.

Evenredige vertegenwoordiging

Kiesstelsel waarbij alle uitgebrachte stemmen worden verdeeld over het beschikbare aantal zetels.

Kiesdeler

De hoeveelheid stemmen die nodig is voor één zetel.

Kiesdrempel

Een partij moet een minimumpercentage stemmen halen om mee te kunnen delen in de zetels.

Districten- of meerderheidsstelsel

Kiesstelsel waarbij een land wordt verdeeld in districten en waarbij de afgevaardigde die de meeste stemmen haalt in het district in het parlement komt.

Mediacratie

Term die de grote invloed van de media op de politieke situatie aanduidt.

Informatie

Periode na de verkiezingen waarin een informateur onderzoekt welke partijen samen een coalitie kunnen en willen vormen.

Formatie

Het proces waarbij na de Tweede Kamerverkiezingen een nieuw kabinet wordt gevormd.

Coalitie

Een combinatie van verschillende partijen die samenwerken op bestuurlijk niveau.

Oppositie

De partijen die geen deel uitmaken van de coalitie.

Regeerakkoord

De plannen van de regering voor de komende jaren in hoofdlijnen.

Demissionair kabinet

Kabinet dat na de val van het oude kabinet tijdelijk in functie blijft en alleen lopende zaken afhandelt totdat er een nieuwe regering is gevormd.

Kabinet

Het dagelijks bestuur van het land, bestaande uit ministers en staatssecretarissen.

Regering

De koning en de ministers.

Minister

Lid van de regering en van het kabinet.

Staatssecretaris

Lid van het kabinet dat verantwoordelijk is voor een deel van het beleidsterrein van de minister.

Premier

De voorzitter van de ministerraad, ook wel de minister-president genoemd.

Ministeriële verantwoordelijkheid

Ministers zijn verantwoordelijk voor hun eigen beleid en voor alles wat de koning zegt en doet.

Stemrecht

Het parlementaire recht om wetsvoorstellen te aanvaarden of te verwerpen.

Recht van amendement

De mogelijkheid van de Tweede Kamer om een wetsvoorstel te wijzigen.

Recht van initiatief

De mogelijkheid van de Tweede Kamer om een wetsvoorstel in te dienen.

Budgetrecht

Het parlementaire recht om de rijksbegroting wel of niet goed te keuren.

Recht van motie

Het parlementaire recht tot een verzoek aan de minister om iets te doen of juist niet te doen.

Vragenrecht

Het parlementaire recht om zowel schriftelijke als mondelinge vragen te stellen aan de minister.

Recht van interpellatie

Het parlementaire recht om een spoeddebat aan te vragen met de bewindspersoon.

Recht van onderzoek en enquête

Het parlementaire recht om een onderdeel van het regeringsbeleid grondig te onderzoeken.

Poldermodel

Nederlandse democratische cultuur waarbij partijen bereid zijn compromissen te sluiten en met elkaar te overleggen.

Dualisme

De duidelijke taakverdeling tussen regering en parlement die voortvloeit uit het principe van de trias politica.

Systeemtheorie van Easton

Theorie van de politicoloog Easton om beter te begrijpen hoe politieke besluitvorming werkt.

Events

Onvoorziene gebeurtenissen die ervoor zorgen dat plannen bijgesteld moeten worden.

Trends

Langetermijnontwikkelingen die een politicus kan incalculeren in zijn beleidsplannen.

Politieke actoren

Alle individuele burgers, groepen, bestuursorganen en instanties die betrokken zijn bij het politieke besluitvormingsproces.

Politieke debat

De wisselwerking tussen de politieke actoren in een democratie.

Lobbyen

Via persoonlijk contact proberen steun te krijgen voor je standpunten en belangen.

Belangengroepen

Een organisatie die opkomt voor de belangen van één bepaalde groep.

Actiegroepen

Een organisatie die is opgericht om één bepaald maatschappelijk doel te bereiken.

Subsidiariteitsbeginsel

Hogere instanties voeren geen taken uit die lagere instanties kunnen doen.

Provinciale Staten

De direct gekozen vertegenwoordigers van de provincie.

College van burgemeester en wethouders

Het dagelijks bestuur van de gemeente.

Decentralisatie

De rijksoverheid stelt de grote lijnen vast en laat de precieze invulling over aan lagere overheden (gemeenten en provincies).

Soevereiniteit

Het exclusieve recht van een staat om zonder inmenging van buitenaf beslissingen te nemen.

Europese integratie

Het streven om in Europa tot meer eenheid te komen.

Eurozone

De groep van EU-landen die een gecoördineerde economische, financiële en monetaire politiek voeren.

Supranationaal

Een vorm van samenwerking waarbij nationale overheden bevoegdheden overdragen aan een overkoepelende organisatie.

Intergouvernementeel

Een vorm van samenwerken waarbij besluiten uitsluitend genomen worden met instemming van de afzonderlijke landen.

Vetorecht

Het recht om een besluit tegen te houden.

Democratisch tekort

De geringe invloed van burgers op de Europese besluitvorming.

Verenigde Naties (VN)

Het wereldwijde samenwerkingsverband van landen op het gebied van internationaal recht, mensenrechten, voedselveiligheid, armoedebestrijding en een schoner milieu.

Algemene Vergadering

Bijeenkomst van alle VN-lidstaten.

Resolutie

Uitspraken waarin bepaald gedrag van een land wordt veroordeeld.

Veiligheidsraad

Het orgaan binnen de VN dat beslist over militaire vredes- en veiligheidsoperaties bestaande uit vijftien landen, waarvan vijf permanente leden.

Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO)

Militair bondgenootschap van 30 lidstaten.

Sociale cohesie

Het gevoel dat mensen bij elkaar horen en onderling verbonden zijn.

Participatie

Betrokkenheid bij en invloed van burgers op de politiek.