Konteksto ng Lipunan, Kultura, at DRRM (Disaster Risk Reduction and Management) sa Sosyolohiya at Kalikasan

Ito ang mga flashcards na sumasalamin sa mga pangunahing konsepto mula sa lektyur: lipunan at kultura, pati na ang solid waste, at Disaster Risk Reduction and Management (DRRM). Ang bawat kard ay naglalaman ng terminong Filipino at ang kahulugan nito batay sa mga nota.

Kontemporaryo

Takdang panahon hanggang kasalukuyan; may kaugnayang “may kasama” at mula sa Latin na kontemporaryus na tinatawag na contemporarius.

Isyu

Mga pangyayari, sigalot, o problema na pinag-uusapan o kinakaharap sa lipunan.

Lipunan

Mga taong naninirahan sa isang organisadong pamayanan na may batas, kasunduan, at institusyon na nag-uugnay sa isa't isa.

Durkheim

Pilosopiya na lipunan ay buhay na organismo na bumubuo sa pamamagitan ng institusyon at pagbabago.

Isabel Panopio

Lipunan bilang sistematikong komunidad na may balangkas na gumagawa ng batas at gampanin.

Karl Marx

Lipunan ay may tunggalian ng interes sa kapangyarihan dahil sa limitadong pinagkukunang-yaman, kaya’t may pagiging hindi patas.

Charles Cooley

Lipunan ay ugnayan sa kapaligiran; pakikisalamuha at maayos na komunikasyon ay mahalaga para sa mapayapang interaksyon.

Institusyon

Mga organisadong komunidad na bumubuo sa lipunan at nagbibigay ng balangkas at gampanin.

Pamilya

Pinakamaliit na bahagi ng lipunan; unang humuhubog sa sanggol at tahanan ng institusyong panlipunan.

Paaralan

Lugar kung saan nahuhubog ang kakayahan ng mga bata at tinuturo ang tama at mali para maging mabuting mamamayan.

Ekonomiya

Pag-aaral ng kakayahan ng tao sa pamumuhay, ugnayan ng demand at supply, at yamang-likas.

Pamahalaan

Institusyon na nagtatakda ng batas, nag-aasikaso ng kaayusan, at nagbibigay-serbisyo sa mamamayan.

Kultura (Matrerial at Hindi Materyal)

Matrerial: pisikal na anyo ng kultura tulad ng likhang-sining, kagamitan, gusali; Hindi Materyal: awit, batas, ideya, paniniwala.

Paniniwala

Batayan ng pagpapahalaga sa lipunan.

Pagpapahalaga

Batayan ng kung ano ang katanggap-tanggap at mabuti sa lipunan.

Norms

Pamantayan ng pagkilos ng lipunan; hati sa Folkways at Mores.

Folkways

Pangkalahatang batayan ng kilos; hal. paggalang sa magulang at nakatatanda.

Mores

Paglabag na may kaukulang ligal na parusa; hal. pagnanakaw o pagpatay.

Simbolo

Pagbibigay ng kahulugan sa kilos o bagay batay sa gamit nito; hal. pagtango ay pagpapayag.

Sociological Imagination

Ugnayan ng isyung personal at isyung panlipunan; pamahalaan ay tinututukan para maiwasan ang pambansang suliranin.

Solid Waste (MSW)

Mga basurang nagmumula sa iba't ibang pinagkukunan gaya ng residensyal, komersyal, institusyonal, at industriya.

Residential Waste

Basura mula sa bahay; tinatayang humahati sa malaking bahagi ng basura (halaga 56.7% ayon NSWM 2018).

Commercial Waste

Basura mula sa pribado at pampublikong establisyemento; malaking bahagi (27.1%).

Institutional Waste

Basura mula sa pampublikong opisina, ospital, paaralan, at sektor ng agrikultura.

Industrial Waste

Basura mula sa pabrika, tulad ng kahon at kemikal.

Biodegradable

Nabubulok na basura; karamihang bumubuo ng 52.3% ng NSWM 2018; maaaring maging pataba sa lupa.

Recyclables

Basura na maaaring muling gamitin; 27.78% ng kabuuang basura.

Special Waste

Basura mula sa ospital at sirang kagamitan; 1.92% hanggang 9.2% ng kabuuan.

Residual Waste

Basura na hindi nabibilang sa nabubulok, recyclables, o special waste; 17.98%.

WEEE (Electronic Waste)

Basura mula sa electronic devices; may dalang peligrosong kemikal tulad ng lead at mercury.

RA 9003 (Solid Waste Management Act of 2000)

Batas na nagtataguyod ng legal na proseso sa pamamahala ng solid waste at pagbuo ng MRF sa bawat barangay/paaralan.

MRF (Material Recovery Facility)

Pasilidad para sa segregasyon ng basura at muling paggamit o paggawa ng pataba.

CBDRM

Community-Based Disaster and Risk Management; partisipasyon ng komunidad sa pamamahala ng panganib at kalamidad.

Hazard

Banta mula sa tao o kalikasan; maaaring pangkalikasan o gawa ng tao.

Natural Hazard

Hazard na dulot ng kalikasan (hal. lindol, bagyo, baha).

Anthropogenic Hazard

Hazard na dulot ng tao (hal. polusyon, digmaan).

Disaster

Pangyayari na nagdudulot ng panganib sa tao, kapaligiran, o ekonomiya, maaaring natural o gawa ng tao.

Vulnerability

Mataas na posibilidad na maapektuhan ng kalamidad, lalo na ang matatanda, bata, buntis, at bahay na mahihinang materyales.

Risk

Posibleng pinsala o pagkawala dala ng kalamidad; may hanay ng panganib sa tao at ari-arian.

Resilience

Kakayahan ng pamayanan na harapin, makamabangon, at magpatuloy matapos ang kalamidad.

RA 10121 / DRRM Act of 2020

Kahalagahan at layunin ng pambansang DRRM: planuhin ang hamon ng kalamidad at tungkulin ng pamahalaan.

Disaster Management (Two Approaches)

Two approaches: CBDRM (bottom-up) at top-down na paghawak ng kalamidad.

Hazard Assessment

Pagsusuri sa lawak, sakop, at pinsala na maaaring dulot ng hazard sa isang lugar.

Physical Characteristics of Hazard

Mga katangian tulad ng Identification, Katangian, Intensity, Lawak, Saklaw, Predictability, at Manageability.

Temporal Characteristics of Hazard

Mga katangian tulad ng Frequency, Duration, Speed of onset, Forewarning, at Force.

Hazard Mapping

Paglikha ng mapa ng mga lugar na maaaring maapektuhan ng hazard at ng mga apektadong elemento.

Historical Profiling / Timeline of Events

Pagbuo ng talaan ng mga hazard na nararanasan, gaano kadalas, at alin ang pinakamapinsala.

Elements at Risk

Mga tao, hayop, pananim, bahay, at kagamitan na maaaring maapektuhan.

People at Risk

Grupo ng tao na higit na maaapektuhan ng kalamidad.

Location of People at Risk

Tirahan o lugar kung saan matutukoy ang mga taong nasa panganib.

Capacity Assessment

Pagsusuri sa kakayahan ng komunidad (pisikal, panlipunan, at pag-uugali) na harapin ang hazard.

Risk Assessment

Pagsusuri ng mga hakbang na kailangan bago ang sakuna upang maiwasan ang pinsala.

Mitigation (Structural at Non-Structural)

Paghahanda at pagsasaayos upang mabawasan ang pinsala: Structural ay pisikal na paghahanda; Non-Structural ay polisya at plano.

Disaster Preparedness

Mga hakbang para ipaalam, payuhan, at utusan ang komunidad bago dumating ang sakuna; halimbawa barangay assembly, flyers, posters, radyo/TV, social media.

Mga ahensya ng gobyerno (PAGASA, NDRRMC, PHIVOLCS, DOTC, Coast Guard, DSWD, CAAP)

Mga ahensya na nagbibigay babala, update, at serbisyong pangkalikasan at pangkaligtasan sa panahon ng kalamidad.

Bagyo

Isang malakas na hanging kumikilos paikot-ikot na karaniwang may kasamang pag-ulan; pangunahing uri ng kalamidad.

Disaster Response (Needs, Damage, Loss Assessment)

Yugto kung saan tinutukoy ang pangangailangan, nasirang ari-arian, at mga nawawalang serbisyo.

Disaster Rehabilitation & Recovery

Pagpapanumbalik ng kaayusan at normal na pamumuhay; kasangkapan tulad ng suplay, komunikasyon, at kalinga sa mental na kalagayan; Cluster Approach sa koordinasyon.

Cluster Approach

Sistema ng koordinasyon para mas epektibong pagtugon sa kalamidad sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga ahensya at grupo.