Ak Hoofdstuk 1 globalisering

absolute afstand

de afstand die je meet langs een rechte lijn (hemelsbreed)

absolute ligging

de coördinatenvan een plaats (N.B./Z.B. en W.L./O.L.)

andersglobalist

persoon, groepering of ngo die kritiek heeft op globalisering vanwege de negatieve gevolgen daarvan

belastingtarief

het percentage belasting dat wordt opgelegd aan een individu, onderneming of instelling

bipolaire wereld

wereldsysteem met twee economische en/of politiek machtige centrumgebieden

bruto binnenlands product (bbp)

de waarde van alle goederen en diensten die in een land worden geproduceerd

bruto nationaal product (bnp)

de waarde van alle goederen en diensten die in een jaar door de bevolking van een bepaald land (ook in het buitenland) worden geproduceerd

buitenlandse investering

kapitaal dat wordt ingezet om in andere landen te investeren in bijvoorbeeld fabrieken, kantoren, infrastructuur of ondernemingen. Heet ook wel foreign direct investment (FDI)

centrum

begrip uit het centrum-periferiemodel (wereldsysteem): hoogontwikkeld, rijk land of gebied met veel economische en politieke macht

centrum-periferiemodel

systeem dat de wereld indeelt in centrumlanden, semiperifere landen en perifere landen op basis van economische en politieke machtsverhoudingen

communisme

politiek en economisch systeem, waarbij de staat alle bedrijven bezit en bepaalt welke producten worden geproduceerd

culturele globalisering

toenemende vervlechting van de levens van mensen en intensivering van culturele relaties tussen cultuurgebieden

de-industrialisatie

afname van de productie en de werkgelegenheid in de industrie

dekolonisatie

het zelfstandig worden van een voormalige kolonie

economische globalisering

toenemende vervlechting en intensivering van economische relaties tussen landen

exploitatiekolonie

een overzees gebied dat dient als leverancier van goedkope grondstoffen en arbeidskrachten voor het moederland en als afzetgebied van de producten uit het moederland

foreign direct investment (FDI)

Kapitaal dat wordt ingezet om in andere landen te investeren in bijvoorbeeld fabrieken, kantoren, infrastructuur of ondernemingen. Heet ook wel foreign direct investment (FDI).

geopolitiek

het inzetten van economische, politieke en militaire middelen door
(regionale) grootmachten om hun invloed op bepaalde gebieden te vergroten.

globalisering

wereldwijde vervlechting van de levens van mensen en van de uitwisseling van mensen, goederen, geld en informatie (kennis, cultuur)

global shift

het verschuiven van het economische zwaartepunt op de wereld

handelsbelemmering

voorwaarden die een land of een groep samenwerkende landen stelt aan de handel, waardoor er geen sprake is van vrijhandel

hegemoniale staat

land dat met economische, politieke en militaire middelen een dominante rol speelt in het wereldsysteem

imperialisme

proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren

informatie- en communicatietechnologie (ICT)

moderne, digitale technieken die een snelle, goedkope en overal toegankelijke uitwisseling van informatie mogelijk maken

innovatie

Een nieuw idee, product, dienst of proces.

internationale arbeidsverdeling

verdeling van economische activiteiten over landen, waarbij landen zich toeleggen op die productie, waar men relatief goed in is of waarvoor de voorwaarden gunstig zijn

kapitaalstroom

internationale verplaatsing van geld of andere waardevolle eenheden

kapitalisme

politiek en economisch systeem waarin de productie wordt geleid door ondernemers en waarin investeringen worden gedaan om winst te maken

kolonialisme

systeem waarin vooral Europese landen (overzeese) gebiedsdelen bezetten uit economische en/of politieke overwegingen of als potentieel vestigingsgebied

kolonie

overzees gebiedsdeel dat in het bezit is van (meestal) een Europees land

multinationale onderneming (mno)

onderneming met vestigingen in ten minste twee landen. Heet ook multinational of transnationale onderneming

multipolaire wereld

wereldsysteem met meerdere gelijkwaardige economisch en/of politiek machtige centrumgebieden

nationalisme

politieke ideologie die het eigen land, de eigen inwoners en de eigen nationale identiteit als uitgangspunt neemt

neokolonialisme

toenemende economische afhankelijkheid van met name de voormalige koloniën van westerse landen

neoliberalisme

politieke stroming die is gericht op marktwerking, een kleinere overheid, vrijhandel en vrijheid op het gebied van internationale kapitaalstromen

nieuw industrieland

land dat zich in korte tijd ontwikkelde tot geïndustrialiseerde land, met als kenmerken een exportgerichte economie en het ontvangen van buitenlandse investeringen. Heet ook NIC

offshoring

het verplaatsen van arbeidsintensieve onderdelen van de productieketen door mno’s uit de centrumlanden naar landen met lagere lonen, waarbij de mno’s eigenaar van de fabrieken of vestigingen blijven die ze daar kopen of laten bouwen

outsourcing

het uitbesteden van werk aan een ander bedrijf in Nederland of in een ander land, meestal vanwege kostenbesparing

Pacific Rim

regio’s of landen rondom de Grote Oceaan (Pacific Ocean in het Engels) die een snelle economische groei doormaken

periferie

begrip uit het centrum-periferiemodel (wereldsysteem): minder economisch ontwikkeld land of gebied dat wordt gekenmerkt door afhankelijkheid, nadelige handelsrelaties, gebrekkige technologie en een lage productie

politieke globalisering

toenemende vervlechting en intensivering van politieke relaties tussen landen

productieketen

de onderdelen waaruit het productieproces van goederen bestaat: onderzoek en ontwerp, productie, distributie en consumptie

protectie

alle beschermende maatregelen die een regio of een land neemt die zorgen voor handelsbelemmeringen, waarmee binnenlandse producten worden beschermd tegen concurrentie van buitenlandse producten

relatieve afstand

de afstand die je uitdrukt in tijd, kosten en moeite

relatieve ligging

de ligging van een plaats ten opzichte van andere plaatsen, uitgedrukt in tijd, kosten en moeite

reshoring

Het terughalen van economische activiteiten uit het buitenland

ruilvoet

verhouding tussen het prijspeil van de exportproducten en het prijspeil van de importproducten

ruilvoetverslechtering

het steeds ongunstiger worden van de verhouding tussen het prijspeil van de exportproducten en het prijspeil van de importproducten

semiperiferie

begrip uit het centrum-periferiemodel (wereldsysteem): land of gebied dat een tussenpositie inneemt tussen het centrum en de periferie

slavernij

een systeem waarbinnen een mens eigendom is van en ander of als zodanig wordt behandeld en daardoor geen rechten heeft of kan uitoefenen

tijd-ruimtecompressie

proces waarbij de relatieve afstand tussen plaatsen afneemt vanwege verbeteringen in transport- en informatietechnologie

transportnetwerk

netwerk van vervoersstromen met hubs (knooppunten) en spokes (de verbindingen daartussen)

transporttechnologie

Technieken waaronder digitale technologie, die het mogelijk maken goederen sneller, goedkoper en op grotere schaal te vervoeren en distribueren

unipolaire wereld

wereldsysteem met één economisch en politiek machtig centrumgebied

vestigingskolonie

een overzees gebiedsdeel waar kolonisten (meestal Europeanen) zich blijvend vestigen

vrijhandel

handel tussen landen die volledig plaatsvindt volgens de wetten van vraag en aanbod, zonder handelsbelemmeringen

vrijhandelsverdrag

een verdrag tussen landen en/of regio’s dat handelsbelemmeringen opheft

wereldhandelsorganisatie (WTO)

organisatie die gericht is op het liberaliseren van de wereldeconomie

wereldsysteem

Indeling van de wereld volgens een bepaald model, zoals het centrum-periferiemodel, om met name de economische en politieke machtsverhoudingen uit te drukken