Fizjologia - układ nerwowy

Wymień podstawowe zmysły człowieka

• wzrok

• słuch

• węch

• smak

• dotyk

• zmysł równowagi

• układ proprioceptywny

• układ interoceptywny

Za co odpowiedzialny jest układ proprioceptywny?

Za czucie własnego ciała i jego ułożenia w przestrzeni

Za co odpowiedzialny jest układ interoceptywny?

Za odczuwanie bodźców płynących z wnętrza organizmu, np. głodu, senności

Co (morfologicznie) może być receptorem?

• wolne zakończenia obwodowe neuronu czuciowego

• kapsułkowe zakończenia nerwowe otoczone tkanką łączną

• wyspecjalizowane struktury

• odrębna komórka receptorowa połączona poprzez synapsę z pierwszorzędowym neuronem aferentnym

Jak działają receptory czuciowe?

Pod wpływem działania właściwego bodźca następuje zmiana potencjału spoczynkowego błony komórkowej w potencjał generujący (receptorowy) poprzez zwiększenie jej przepuszczalności dla jednego lub kilku rodzajów jonów. Jest to tzw. proces przetwarzania (transdukcji)

Czym pobudzane są mechanoreceptory?

bodźcami mechanicznymi

Czym pobudzane są fotoreceptory?

energią świetlną

Czym pobudzane są chemoreceptory?

sygnałami chemicznymi

Za co odpowiedzialne są baroreceptory?

za utrzymywanie stałego ciśnienia krwi

Co pobudza osmoreceptory?

zmiana ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych, w szczególności krwi

Co pobudza termoreceptory?

zmiany temperatury środowiska wewnętrznego i zewnętrznego

Co to nocyreceptory?

To receptory bólowe, są wrażliwe to bodźce nocyceptywne (uszkadzające). Zalicza się do nich zlokalizowane w skóze właściwej receptory świądu (pruriceptory)

Podział receptorów ze względu na lokalizację w organizmie i pochodzenie bodźca

• telereceptory - odbierają bodźce środowiska zewnętrznego, których źródło jest nieco oddalone od organizmu, znajdują się w np. narządach zmysłu węchu, słuchu

• eksteroreceptory - odbierają bodźce spoza organizmu (CZUCIE POWIERZCHOWNE), znajdują się na skórze/błonie śluzowej, na które działa energia termiczna, mechaniczna, uszkadzająca

• proprioreceptory - odbierają bodźce z wnętrza organizmu; CZUCIE GŁĘBOKIE - informacje np. zmianach długości i napięcia mięśni szkieletowych/ruchu ciała w przestrzeni. Zlokalizowane w mięśniach szkieletowych, ścięgnach, torebkach stawowych, błędniku

• interoreceptory - odbierają bodźce z wnętrza organizmu, CZUCIE TRZEWNE (niezbędne w utrzymywaniu i regulacji mechanizmów homeostazy ustroju), zlokalizowane w ścianach narządów wewnętrznych i naczyń krwionośnych

Co to homunculus czuciowy (sensoryczny)?

Graficzna ilustracja reprezentacji czuciowej zlokalizowanej w pierwszorzędowej korze czuciowej

Gdzie znajduje się najwięcej receptorów dotyku?

W skórze warg, opuszków palców, końcówce nosa i języku

Gdzie znajduje się najmniej receptorów dotyku?

W skórze tułowia, ud i ramion

Na czym polegają właściwości adaptacyjne receptorów?

Odpowiedź na działanie bodźca o stałej wartości zmniejsza się z upływem czasu

Podział receptorów ze względu na szybkość adaptacji

• szybko adaptujące się (fazowe) - potencjał generujący zanika w czasie działania bodźca i pojawia się ponownie po zakończeniu działania bodźca

• wolno adaptujące się (toniczne) - potencjał generujący utrzymuje się pomimo pewnego spadku przez cały czas działania bodźca

Jaki receptor adaptuje się najszybciej?

receptor węchowy

Jak nazywa się proces powstawania odczuwania bólu?

Nocycepcja

Przekaźnictwo bólowe (rodzaje włókien)

• włókna typu C

  • ból wolny, rwący, szarpiący, pulsujący

  • nie posiadają osłonek mielinowych

  • duże pola receptorowe, chory jest w stanie powiedzieć tylko w przybliżeniu gdzie go boli

  • bodźce bólowe mają tendencję do sumowania się, powstaje fala bólu

• włókna typu A-δ

  • ból szybki, ostry

  • posiadają osłonki mielinowe

  • małe pola receptorowe, chory jest w stanie powiedzieć dokładnie gdzie go boli (np. ukłucie igłą)

  • odczuwanie takiego bólu pozwala na szybką reakcję ucieczki

Gdzie występują receptory bólowe?

• w skórze

• okostnej

• rogówce oka

• miazdze zębowej

• oponie twardej mózgu

• opłucnej i otrzewnej

• narządach wewnętrznych

• tętnicach

Gdzie nie występują receptory bólowe?

• w tkance płucnej

• wątrobie

• mózgu

Warstwy gałki ocznej

• twardówka (najbardziej zewnętrzna)

• naczyniówka

• siatkówka

Za co odpowiada twardówka?

utrzymuje kształt gałki ocznej i służy jako miejsce przyłączenia mięśni

Naczyniówka - jaką pełni funkcję?

Pigment w niej zawarty zapobiega odbijaniu się światła wewnątrz gałki ocznej, a liczne naczynia krwionośne odżywiają wszystkie struktury gałki ocznej.

Jaka jest funkcja siatkówki?

odbiór informacji wzrokowej

Droga wzrokowa

I neuron - komórki receptorowe siatkówki

II neuron - komórki dwubiegunowe siatkówki

III neuron - komórki zwojowe siatkówki

IV neuron - ciałko kolankowate boczne

Rodzaje fotoreceptorów

• CZOPKI

  • niska wrażliwość na światło

  • odpowiadają za widzenie w świetle dziennym, ostrość widzenia oraz widzenie barwne

• PRĘCIKI

  • bardziej wrażliwe na światło, więc umożliwiają widzenie w słabym świetle

  • odpowiadają za widzenie nocne, konturowe, postrzeganie ruchu

Jaka jest jednostka natężenia dźwięku?

decybel (dB)

Jaka jest jednostka wysokości dźwięku?

herc (Hz)

Jaki jest zakres częstotliwości dźwięków, który słyszy człowiek?

20 Hz - 20 000 Hz, z wiekiem ten zakres się zmniejsza, ludzie ok. 50 roku życia słyszą dźwięki tylko do 12 000 Hz

Budowa ucha zewnętrznego

• małżowina uszna

• przewód słuchowy zewnętrzny

• błona bębenkowa

Jaką funkcję pełni małżowina uszna?

zbiera i kieruje fale dźwiękowe do zewnętrznego przewodu słuchowego i dalej do błony bębenkowej, wywołując jej drgania

Jaką rolę pełni błona bębenkowa?

zamienia fale dźwiękowe w drgania mechaniczne, pobudzając kosteczki słuchowe

Budowa ucha środkowego

• jama bębenkowa, w której znajdują się trzy kosteczki słuchowe - młoteczek, kowadełko, strzemiączko

• trąbka Eustachiusza

Jaką rolę pełnią kosteczki słuchowe?

wzmacniają falę dźwiękową, wprawiają w ruch endolimfę

Jaką rolę pełni trąbka Eustachiusza?

• upowietrza jamę ucha środkowego

• utrzymywanie wyrównanego ciśnienia po obu stronach błony, co zapobiega jej uszkodzeniu

• odprowadzanie wydzielin z ucha środkowego

• ochrona ucha środkowego przed wydzielinami i patogenami, które mogłyby przedostać się z nosogardzieli

Budowa ucha wewnętrznego

• błędnik kostny (przedsionek, trzy kanały półkoliste, ślimak), wewnątrz którego znajduje się błędnik błoniasty (otoczony przychłonką, wypełniony śródchłonką, składa się z części ślimakowej i układu przedsionkowego)

• nerw przedsionkowo-ślimakowy

Jaki jest właściwy narząd słuchu?

ślimak

Za co odpowiada układ przedsionkowy?

• czucie równowagi statycznej i dynamicznej

• dostarczanie informacji o kierunku działania siły ciężkości i o ruchu głowy w przestrzeni

Który nerw dostarcza informacje z układu przedsionkowego do OUN (ośrodkowego układu nerwowego)?

VIII nerw czaszkowy (przedsionkowo-ślimakowy)

Wymień narządy otolitowe

woreczek i łagiewka

Co rejestruje ruch rotacyjny głowy?

Komórki rzęsate znajdujące się w kanałach półkolistych

Co rejestruje liniowy ruch głowy w pionie?

Komórki rzęsate znajdujące się w woreczku

Co rejestruje liniowy ruch głowy w płaszczyźnie poziomej?

Komórki rzęsate znajdujące się w łagiewce

Podział neuronów ze względu na kierunek przekazywania sygnału

• neurony czuciowe / aferentne / dośrodkowe - receptor → ośrodek (czuciowy)

• neurony ruchowe / motoneurony / eferentne / odśrodkowe - ośrodek → efektor

• neurony kojarzeniowe / pośredniczące - występują przede wszystkim pomiędzy neuronami czuciowymi a ruchowymi

Wymień czynności ruchowe człowieka

• utrzymanie postawy ciała

• lokomocja

• czynności manipulacyjne

Ruchy które odbywają się z udziałem kory mózgowej to ruchy …
A. dowolne

B. mimowolne

A.

Za co odpowiada kora mózgowa? (jeśli chodzi o ruch)

plan ruchu oraz porównanie realizacji ruchu z zamierzonym planem, powstawanie wzorców złożonych ruchów

Za co odpowiada rdzeń kręgowy? (jeśli chodzi o ruch)

integracja informacji zabezpieczająca ruchy stąpania

Za co odpowiadają rdzeń przedłużony, most, układ siatkowaty? (jeśli chodzi o ruch)

koordynują aktywność mięśni antygrawitacyjnych odpowiedzialnych za postawę stojącą

Za co odpowiadają jądra podstawne? (jeśli chodzi o ruch)

ocena poprawności ruchu, przywracanie zakłóconej postawy ciała, ocena napięcia mięśniowego

Za co odpowiada móżdżek? (jeśli chodzi o ruch)

nadzoruje napięcie mięśniowe i poprawność ruchów

Za co odpowiada układ limbiczny? (jeśli chodzi o ruch)

daje podłoże motywacyjne działalności ruchowej

Wymień nadrzędne struktury ośrodkowego układu nerwowego kontrolujące czynność motoryczną

Kora ruchowa, jądra podstawy mózgu, móżdżek

Gdzie zlokalizowana jest kora ruchowa?

W płacie czołowym przed bruzdą środkową

Wymień obszary kory ruchowej

Pierwszorzędowa kora ruchowa oraz drugorzędowa kora ruchowa składająca się z kory przedruchowej i dodatkowej kory ruchowej

Za co odpowiedzialna jest pierwszorzędowa kora ruchowa?

• plan ruchu

• porównanie realizacji ruchu z jego planem

• komenda rozpoczęcia i zakończenia ruchu

• tworzenie wzorców ruchów złożonych

Co to homunculus ruchowy (motoryczny)?

graficzna ilustracja reprezentacji ruchowej zlokalizowanej w obszarze pierwszorzędowej kory ruchowej

Za co odpowiedzialna jest kora przedruchowa?

• odgrywa rolę w kodowaniu, przetwarzaniu i przechowywaniu wzorców ruchów złożonych

• związana szczególnie z planowaniem ruchów wymagających reakcji czuciowej

Za co odpowiedzialna jest dodatkowa kora ruchowa?

Ogrywa istotne znaczenie w realizowaniu skomplikowanych zadań, w które zaangażowane są obie strony ciała

Jądra podstawne (jądra podstawy mózgu) - co się do nich zalicza?

• jądro prążkowane

  • jądro ogoniaste

  • skorupka

  • gałka blada

• istota czarna

• jądro niskowzgórzowe

Funkcje jąder podstawnych

• utrzymanie pionowej postawy ciała

• utrzymanie napięcia mięśniowego

• utrzymanie równowagi

• wyzwalanie ruchów mimowolnych

• ocena poprawności ruchów

Pętla neuronalna - co to?

kora mózgu → jądra podstawne → jądra wzgórza → ośrodki ruchowe pnia mózgu, gdzie rozpoczynają się połączenia do kory mózgu

Rodzaje pętli neuronalnej

• bezpośrednia - krótsza, omija jądro niskowzgórzowe, pobudza korę ruchową

• pośrednia - dłuższa, hamuje korę ruchową

Neuroprzekaźniki, które są wydzielane na zakończeniach nerwowych w jądrach podstawnych

pobudzające - glutaminian, acetylocholina

hamujące - kwas gamma aminomasłowy (GABA), enkefaliny, dynorfiny

dopamina - aktywowane receptory D1 → pobudzenie, D2 → hamowanie

Czym charakteryzuje się uszkodzenie jąder podstawnych?

• nadaktywność ruchowa, ruchy mimowolne - HIPERKINEZJE, np. choroba Huntingtona

• zubożenie ruchów - HIPOKINEZJE, np. choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona - przyczyna, objawy

przyczyna - śmierć zbyt dużej liczby neuronów dopaminergicznych w istocie czarnej (uraz głowy, nowotwór mózgu, wolne rodniki)
objawy:

• drżenie mięśniowe

• sztywność mięśni

• akinezja

• bradykinezja

• spowolnienie procesów psychicznych

Co to akinezja?

trudności z zapoczątkowaniem ruchu

Co to bradykinezja?

spowolnienie ruchu

Choroba Huntingtona - przyczyna, objawy

przyczyna - śmierć neuronów w prążkowiu, głównie ubytek neuronów GABA-ergicznych
DROGA POŚREDNIA NIE JEST W STANIE BLOKOWAĆ NIEPOŻĄDANYCH SEKWENCJI RUCHOWYCH

objawy:

• mimowolne ruchy pląsawicze i pląsawiczo-atetotyczne

• z czasem dołącza otępienie

Co to atetoza?

nieustanne powolne ruchy skręcające

Z czego składa się móżdżek?

Ze środkowej części zwanej robakiem i bocznie położonych półkul

Jaka jest rola móżdżku?

• bierze udział w regulacji napięcia mięśniowego

• uczestniczy w utrzymaniu postawy wyprostowanej

• kontrola ruchów gałek ocznych podczas ruchu

• odgrywa rolę w uczeniu się złożonych zachowań ruchowych i kontrolowaniu przebiegu zaplanowanych przez nas ruchów dowolnych

Czym charakteryzuje się uszkodzenie móżdżku?

• zawroty głowy

• chód ataktyczny, powolny, nierówne kroki

• oczopląs

• ataksja

• hipotonia

• astazja

• drżenie zamiarowe

• utrata koordynacji ruchów rąk i twarzy

• osłabienie zdolności intelektualnych

Co to ataksja?

zaburzenie koordynacji ruchowej ciała

Co to hipotonia?

słabe napięcie mięśni

Co to astazja?

zaburzenie postawy wyprostowanej

Z czego składa się rdzeń kręgowy?

Rdzeń kręgowy składa się z istoty białej zawierającej wypustki neuronów i istoty szarej zawierającej ciała neuronów

Korzenie rdzenia kręgowego

Grzbietowe → przez nie wchodzą do rdzenia włókna aferetne przenoszące informację czuciową

Brzuszne → przez nie rdzeń opuszczają korzenie eferentne przenoszące informację ruchową

Wymień samodzielne czynności ruchowe rdzenia

• regulacja napięcia mięśniowego podczas ruchów

• koordynacja czynności mięśni antagonistycznych

• sterowanie prostymi reakcjami obronnymi

• uruchamianie elementarnych reakcji motorycznych

Rodzaje porażenia kończyn

tetraplegia - porażenie czterokończynowe

paraplegia - porażenie dwukończynowe (kończyny dolne)

Rodzaje odruchów w zależności od umiejscowienia ośrodka ruchu

odruchy rdzeniowe → rogi brzuszne

odruchy mózgowe → jądra ruchowe nerwów czaszkowych

Wymień 3 przykłady odruchów bezwarunkowych

• odruch kaszlu

• zwężenie źrenicy oka pod wpływem źródła światła

• odruch kolanowy

Z czego składa się łuk odruchowy?

1. receptor

2. aferentne włókno nerwowe

3. ośrodek nerwowy

4. eferentne włókno nerwowe

5. efektor

Jakie są rodzaje łuków odruchowych?

Monosynaptyczny → 1 synapsa, 2 neurony - protoneuron i motoneuron

Polisynaptyczny - wiele synaps, między protoneutronem i motoneutronem znajduje się duża liczba interneutronów