Studium generale biomedisch

Neurodegeneratieve aandoeningen

Aandoeningen waarbij neuronaal weefsel continu afsterft door toxische eiwitaggregaten met genetische en omgevingsfactoren en een inflammatoire component

Toxische eiwitaggregaten

Slecht gevouwen eiwitten die zich opstapelen in cellen en leiden tot neuronbeschadiging en celdood

Neuroinflammatie

Ontstekingsreactie in het zenuwstelsel door activatie van microglia en afgifte van cytokines

Ziekte van Parkinson

Neurodegeneratieve aandoening waarbij dopaminerge neuronen afsterven door aggregatie van alpha

synucleïne

Alpha

synucleïne

Eiwit betrokken bij impulsoverdracht dat fout kan vouwen en aggregaten vormt

Lewy

bodies

Aggregaten van alpha

synucleïne die zich opstapelen in neuronen

Microglia

Immuuncellen van de hersenen die bij activatie cytokines afscheiden en ontsteking veroorzaken

Dopaminerge neuronen

Neuronen die dopamine produceren en essentieel zijn voor motorische controle

Parkinson motorische symptomen

Tremor en bewegingsproblemen door verlies van dopaminerge neuronen

Parkinson niet

motorische symptomen

Constipatie door aantasting van het darmstelsel

Ziekte van Alzheimer

Neurodegeneratieve aandoening gekenmerkt door amyloïde

beta

plaques en touw

aggregaten

Amyloïde

beta

plaques

Extracellulaire eiwitophopingen die neuronen beschadigen

Touw

aggregaten

Tau

eiwitaggregaten die microtubuli loslaten en neuronstructuur verstoren

Microtubuli

Structuren in neuronen die instaan voor stabiliteit en transport

Alzheimer symptomen

Geheugenverlies en gedragsveranderingen door neuronsterfte

Genetische factoren Alzheimer

Overerfbare factoren die het risico verhogen en niet controleerbaar zijn

Omgevingsfactoren Alzheimer

Factoren zoals diabetes en breinschade die het risico verhogen en deels controleerbaar zijn

Gastro

intestinaal stelsel

Orgaanstelsel voor vertering en opname van voedingsstoffen

Enterisch zenuwstelsel

Zenuwstelsel in de darm dat zelfstandig darmfuncties regelt

Submucosale plexus

Plexus die secretie en absorptie in de darm regelt

Myenterische plexus

Plexus tussen spierlagen die darmmotiliteit regelt

Darmmotiliteit

Beweging van de darmwand die voedsel voortstuwt

Autonoom zenuwstelsel

Zenuwstelsel dat onbewuste processen regelt

Parasympathisch zenuwstelsel

Activeert spijsvertering in rust

Sympathisch zenuwstelsel

Remt spijsvertering bij stress

Microbioom

Verzameling bacteriën virussen en andere micro

organismen in de darm

Slijmbekercellen

Cellen die mucus produceren ter bescherming van de darmwand

Enterocyten

Darmepitheelcellen die voedingsstoffen opnemen

Intestinale barrière

Barrière die voedingsstoffen doorlaat en schadelijke stoffen tegenhoudt

Fysieke intestinale barrière

Dubbele mucuslaag en epitheelcellen die bescherming bieden

Immunologische intestinale barrière

Immuuncellen die pathogenen detecteren en bestrijden

Tight junctions

Verbindingen tussen epitheelcellen die doorlaatbaarheid regelen

Veroudering intestinale barrière

Verzwakking van tight junctions waardoor meer stoffen passeren

Dextran sulfate sodium

Stof die epitheelcellen beschadigt en darmontsteking veroorzaakt

Vagale pathway

Zenuwverbinding tussen enterisch en centraal zenuwstelsel

Fecal microbiota transfer

Overdracht van stoelgang van een gezonde donor naar een patiënt

Bloed

hersenbarrière

Selectieve barrière die hersenweefsel beschermt tegen schadelijke stoffen

Hersenvliezen

Immunologische barrière rond de hersenen met immuuncellen

Proefdieronderzoek

Onderzoek waarbij dieren worden gebruikt om complexe biologische systemen te bestuderen

Geïnduceerde aandoening

Ziekte die kunstmatig wordt opgewekt via genetische chemische of dieetinterventies

Geïmmortaliseerde cellijnen

Cellen die onbeperkt delen en vaak afkomstig zijn van tumoren

Primair humaan materiaal

Cellen rechtstreeks verkregen uit de mens met beperkte levensduur

Stamcel

afgeleide modellen

Modellen gemaakt uit stamcellen die kunnen differentiëren naar specifieke celtypes

Stamcellen

Cellen die zich blijven delen en kunnen differentiëren

Telomeren

Beschermende uiteinden van chromosomen die korter worden bij celdeling

Telomerase

Enzym dat telomeren herstelt en onbeperkte deling mogelijk maakt

Differentiatie

Proces waarbij een cel een gespecialiseerde functie krijgt

Totipotente stamcellen

Stamcellen die alle celtypes en placenta kunnen vormen

Pluripotente stamcellen

Stamcellen die alle lichaamscellen kunnen vormen maar geen placenta

Multipotente stamcellen

Stamcellen die meerdere celtypes binnen één weefsel vormen

Adulte stamcellen

Stamcellen bij volwassenen voor onderhoud en herstel

iPSC

Somatische cel die wordt hergeprogrammeerd tot pluripotente stamcel

Yamanaka

factoren

Transcriptiefactoren Oct4 Sox2 Klf4 en c

Myc die herprogrammering mogelijk maken

Retrovirus

Transportmiddel dat genetisch materiaal in cellen inbouwt

Gepersonaliseerde geneeskunde

Medicatie testen op cellen van de patiënt om juiste dosis en behandeling te kiezen

Xenotransplantatie

Transplantatie van organen tussen verschillende diersoorten

Dilated cardiomyopathy

Aandoening waarbij het hartventrikel uitzet en pompkracht verliest

Hartfalen

Onvermogen van het hart om bloed efficiënt rond te pompen

CRISPR

Cas9

Techniek om DNA gericht te knippen met Cas9 en guide RNA

Mutatie

Verandering in DNA

sequentie die ziekte kan veroorzaken of modelleren

Wnt

pathway

Signaalroute die essentieel is voor hartontwikkeling

Mesoderm

Embryonale laag waaruit spieren hart en bloedvaten ontstaan

Cardiomyocyten

Hartspiercellen die samentrekken voor de hartslag

SMAD

pathway

Signaalroute die celidentiteit bepaalt in hersenontwikkeling

Organoïde

3D mini

orgaan in het labo opgebouwd uit meerdere celtypes

2D

cultuur

Celkweek op een plat oppervlak met beperkte realistische interacties

3D

cultuur

Celkweek in een bolvorm met betere interacties en mechanische eigenschappen

Clearing

Verwijderen van lipiden om weefsel transparant te maken voor microscopie

Glioblastoma

Agressieve hersentumor met snelle groei en slechte prognose

Gliomastamcellen

Kankerstamcellen die herval veroorzaken na differentiatie

Nierfunctie

Verwijderen van afvalstoffen en behouden van ionen en zuur

base

evenwicht

Nephron

Functionele eenheid van de nier met een tubulair systeem

Glomerulaire filtratiesnelheid

Hoeveelheid plasma die per minuut door de glomerulus gefilterd wordt