Grondslagen van het (straf)recht

rechtsfeit

elke gebeurtenis waaraan door het recht gevolgen gekoppeld zijn

rechtshandeling

wetens en willens stellen van een materiele handeling om de daaraan door het recht gekoppelde gevolgen uit te lokken

officieus

niet erkend door het bevoegde gezag, wettig of plichtig

les posterior derogat anteriori

de nieuwe wet gaat voor op de oude

lex specialis derogat generali

de specifieke wet gaat voor op de algemene

secundum legum

de gebruikelijke betekenis; vastgesteld in overeenstemming met de duidelijke tekst van de wet; volgens de wet, je mag nooit iets zeggen dat tegenstrijdig is met deze wet

praetoriaanse rechtsvorming

wanneer rechtspraak een wet verfijnt, analyseert, moderniseert of de lacunes opvult; rechtsvorming door rechter zelf

a pari

naar analogie

a contrario

integendeel, omgekeerd, het tegengestelde

a fortiori

sterker nog, met mindere, des te meer

subsidiariteit

hogere instanties moeten niks doen wat door lagere instanties kan worden afgehandeld

gedaagde

Gedaagde is de naam die in het burgerlijk procesrecht wordt gegeven aan de verwerende partij in een gerechtelijke procedure tussen burgers onderling. De gedaagde wordt door middel van een dagvaarding voor de rechtbank gedaagd om te reageren op de vordering van een eiser. In een verzoekschriftprocedure spreek je niet van gedaagde, maar van verweerder.

verdachte

Zolang een onderzoekt loopt, spreken we van een ‘verdachte’.

beklaagde

Een verdachte die voor een correctionele rechtbank of een politierechtbank verschijnt

beschuldigde

Wie voor het hof van assisen moet verschijnen

materiele wet

algemene norm uitgaande van een overheid

prejudiciele vraag

vraag vóór uitspraak gedaan is, van rechter aan een hoger gerecht (GwH) over uitleg/toepassing van een rechtsregel

exceptie van onwettigheid

het aanvoeren voor de rechter dat de rechter een besluit van een administratieve overheid buiten beschouwing moet laten omdat het in strijd is met een hogere rechtsnorm

sensu stricto

in de strikte zin

sensu lato

in de brede zin

precedent

rechtbank beslist en we moeten dat volgen. Dit is niet zo in BE: opperrechter mag ook andere weg volgen (praetoriaanse rechtsvorming)

relatief gezag van gewijsde

geldt in principe enkel voor partijen m.b.t. “dezelfde zaak”. Geen absolute gelding: andere mensen hebben er niets mee te maken

kracht van gewijsde

ontstaat pas wanneer er geen verzet of hoger beroep meer mogelijk is, namelijk wanneer alle rechtsmiddelen zijn uitgeput. Wanneer er geen rechtsmiddelen meer mogelijk zijn, bijvoorbeeld omdat de zaak in hoger beroep is behandeld of omdat de partij niet binnen de gestelde termijn hoger beroep aantekent, wordt de rechterlijke beslissing uitvoerbaar (= kracht van gewijsde). Het is pas definitief na het verstrijken van een termijn. + het is absoluut, een derde partij kan er niet tegenin gaan

Consuetudo secundum legem

gewoonte volgens de wet

Consuetudo praeter legem

gewoonte met aanvullend karakter, gewoonte naast/boven de wet

Consuetudo contra legem

gewoonte (die aanvaard wordt) tegen de wet in

gerechtelijk recht

organisatie/werking rechterlijke orde

pleitmonopolie

alleen de advocaten het recht hebben om te pleiten voor alle hoven en rechtbanken van het land

inleidende akte

akte waarmee de ene partij zegt wie ze zijn, wat het probleem is, wat eist men v/d andere partij, en voor welke rechtbank men dat gaan brengen.

verzoekschrift

brief die je stuurt aan rechtbank, waarin je zegt wie je bent, met wie je een probleem hebt, ik zou graag hebben dat je die persoon oproept zodat we voor uw rechtbank die zaak kunnen behandelen. Griffie zal dit verzoekschrift naar beide partijen sturen. Bij een aangetekende brief noemen we dit een gerechtsbrief. Dit verzoekschrift is tegensprekelijk, dus de rechter oordeelt pas als ie ook de andere partij ook gehoor heeft. Uitzonderlijk kan je ook een eenzijdig verzoekschrift indienen: heel dringend, zonder tegenpartij te horen.

gezamenlijk verzoekschrift

bv. verzekeringen. Samen geschil voorleggen om dat op te lossen.

conclusie

argumenten van de partijen zoals ze zijn neergeschreven in de neergelegde argumentatie = geschreven argumentatie van de partijen

beraad

periode tussen pleitdatum en uitspraak

non bis in idem

je kan geen twee keer voor hetzelfde gestraft worden

devolutieve werking

de hele zaak gaat verhuizen naar een nieuwe niveau en wordt opnieuw helemaal behandeld; hele dossier wordt afgegeven, nieuwe rechter zal over alles beslissen, zowel over de feiten als het recht

verstekvonnis

als je niet in de rechtbank aanwezig kon zijn en er dus maar 1 partij zijn argumenten heeft kunnen geven, hier gaat de eerdere verweerder in beroep en wordt nadien eiser!

verwerende partij

persoon of organisatie tegen wie een vordering is ingesteld bij een rechtbank en die zich tegen die vordering moet verweren

verzet

gewoon rechtsmiddel dat een persoon kan aanwenden wanneer hij meent benadeeld te zijn door een vonnis dat tussen andere partijen is uitgesproken. Bij verstek: 1 van de 2 partijen was niet aanwezig of tegenpartij had geen argumenten

expeditie of uitgifte

authentiek afschrift van een vonnis zonder executoriale kracht, dat strekt tot bewijs in andere procedures

ius novit curia

de partijen moeten in een juridisch geschil *het recht* dat op hun zaak van toepassing is, niet te bewijzen

Actori incumbit probatio

eiser/wie iets beweert, draagt bewijslast. tenzij: notoir = feiten van algemene bekendheid en die iedereen dus weet

vermoeden iuris tantum

een weerlegbaar vermoeden, een vermoeden dat geldt tot het bewijs van het tegendeel, tegenbewijs toegelaten

vermoeden iuris et de iure

een onweerlegbaar vermoeden, tegenbewijs niet toegelaten

verbintenis

rechtsband waarbij een (of meer) rechtssubject(en) ten aanzien van een (of meer) andere rechtssubjecten gehouden is om iets te geven, te doen of na te laten

schuldeiser

persoon die van een ander te vorderen heeft, vorderingsrecht, schuld(vordering), inschuld

schuldenaar

persoon die aan een ander iets verschuldigd is, verbintenis, plicht , schuld

dwaling

onjuiste voorstelling van zaken

in limine litis

vóór ieder ander exceptie of verweermiddel

ex nunc

vanaf heden, zonder terugwerkende kracht

ex tunc

vanaf toen, wel met terugwerkende kracht

contract

samenvallen van 2 of meer willen m.o.o. doen ontstaan, overdragen of beeindigen van verbintenissen

culpa in contrahendo

fout bij het sluiten van een contract

rebus sic stantibus

nieuwe omstandigheden die je niet had kunnen voorzien en dan "had ik het niet gedaan"

culpa levissima

normaal ‘voorzichtig’ mens in zelfde omstandigheden

bemiddeling

dader & slachtoffer samenbrengen, dader vergoedt slachtoffer en dan hoopt men dat het niet nodig is dat proces gevoerd moet worden

antigoontest

drie redenen voor waarom een rechter bewijs moet negeren:

\-was de overtreden vormvoorwaarde voorgeschreven op straffe van nietigheid?

\-heeft de begane onregelmatigheid de betrouwbaarheid van het bewijs aangetast?

\-is het gebruik van het bewijs in strijd met het recht op een eerlijk proces?

Opschorting uitspraak

iets uitstellen en voorlopig geen uitspraak doen, in situatie waarbij iemand vervolgd wordt maar rechter niet wil veroordelen omdat ‘het is de eerste keer in rb, je bent nog zo jong’ = gunst die rechter toekent aan persoon die schuldig is, want als die wel veroordeelt dan staat dat op je strafregister => rechter bepaalt opschortingstermijn dus als je daarin geen nieuwe feiten pleegt, zal nooit uitspraak gedaan worden, andersom wel en word je veroordeeld

Uitstel strafuitvoering

weldegelijk uitspraak, je wordt verooreeld MAAR je moet het niet uitvoeren of niet helemaal uitvoeren. Je krijgt een deel effectief en een deel met uitstel. Of soms een deel effectief en alles met uitstel.

praetoriaanse probatie

een alternatief voor een gevangenisstraf die door de rechter kan worden opgelegd als middel om een hoofdstraf (meestal gevangenisstraf) ten uitvoer te leggen

spijtoptanten

personen die hun eerder genomen besluit betreuren en de gevolgen ongedaan willen maken

de noodweer

in een noodsituatie mag je jezelf of een ander verdedigen, geen goederen!

ubiquiteitsregel

het misdrijf kan overal gelokaliseerd kan worden waar een van de constitutieve bestanddelen zich heeft voorgedaan

dwangsom

geldsom waarvan het bedrag overeengekomen of gerechtelijk beslist werd en die een partij die haar verplichtingen of een veroordeling niet nakomt, meestal dag na dag, aan de benadeelde partij moet betalen totdat ze haar verplichtingen is nagekomen

requisitoir

vordering van het openbaar ministerie ter zitting waarbij de procureur des Konings de zaak samenvat en zijn conclusie neemt

concubinaat

het duurzaam samenleven van een man en een vrouw zonder dat ze gehuwd zijn

huwelijk

een instituut waartoe twee personen uit vrije wil toetreden d.m.v. een formele overeenkomst, met als kern het tot stand brengen van een duurzame levensgemeenschap

ius utendi

= gebruik = goed aanwenden voor eigen doelstellingen

ius fruendi

= genot = opbrengsten opstrijken

ius abutendi

beschikking = vervreemden, verkopen, schenken ...

vruchten en opbrengsten

alles wat een goed voortbrengt

titularis van dit recht

bv jouw stoel gebruiken, genot hebben en ermee beschikken

zakelijke zekerheden

juridische technieken om schuldeisers meer zekerheid te geven, door hen voorrang te geven op andere schuldeisers

pleiten

mondelinge uiteenzetting van de zaak

rechtsdag

datum waarop gepleit zal worden

verstek

wanneer een partij niet komt opdagen

instaatstelling

de periode die de partijen bij een procedure voor de rechtbank nodig hebben om een zaak, die als is begonnen op de rechtbank, voor te bereiden om te pleiten

naar de rol laten verzenden, weglaten van de (zittings)rol, naar de rol verwijzen

zaak voorlopig nog niet behandelen, onbepaald uitstellen, voorlopig nog niet geagendeerd

rolregeling

afspraak partijen of rechterlijke beslissing op verzoek

proceskalender

zittingskalender afgesproken bij begin proces

einduitspraak

uitspraak over alle punten die geëist werden in de inleidende akte

toelaatbaarheid

kun je hier uberhaupt over procederen

ontvankelijkheid

ben je hier aan het juiste adres en juiste rechter

betekenen

met zekerheid kennis geven aan een partij

bewarend beslag

in de loop van het proces als er risico loopt dat de tegenpartij de uitvoering zou kunnen ontlopen

uitvoerbaarheid bij voorraad

je mag deze uitspraak al uitvoeren, ook al kan de tegenpartij nog in beroep gaan en ondanks dat het proces nog verder loopt

berusting

“ik leg mij er bij neer”, je kan geen rechtsmiddel meer aanwenden

vonnis op tegenspraak

beide partijen hebben hun argumenten kunnen geven

bewijsrisico

betekent dat de partij die de bewijslast heeft, het risico draagt dat de gestelde feiten niet bewezen worden

onderhandse akte

heeft volledige bewijswaarde tss de partijen

vermoeden

bewijsmiddel waarbij we een nog niet bekend feit afleiden uit een bekend feit

tegenstelbaarheid

een bepaald feit of document kan ingeroepen worden tegenover een bepaalde partij of zelfs tegen een derde

staat van de persoon

rechtstoestand die de rechten en plichten van een natuurlijke persoon bepaalt

hoofdverblijf

uitoefenen rechten en nakomen verplichtingen

conventioneel

bij overeenkomst

nationaliteit

band tussen natuurlijke persoon en de staat

aanverwanten

banden gecreëerd door het huwelijk

twee-in-een-vordering

de vordering waarbij de biologische vader van het kind, de vordering tot betwisting van vaderschap samen instelt met de vordering tot vestiging van zijn eigen vaderschap

adoptie

afstammingsband creëren dmv rechterlijke beslissing

voogdij

beide ouders niet in staat ouderlijk gezag uit te oefenen

voorwaarde

onzekere toekomstige gebeurtenis