FILDIS

Bansuelo, (n.d.)

sa kanyang artikulo ang iba’t ibang kahulugan ng pananaliksik ayon sa pakahulugan ng mga eksperto.

• Simbolo

• Sandata

• Pagkakakilanlan

• Kultura

• Kalayaan

• Buhay o Daynamiko

• Susi ng Pagkakaisa

Ang wika ay…….

Disyembre 30, 1937

Kailan ipinoroklama ang wikang Tagalog bilang batayan ng Wikang Pambansa?

Saligang Batas ng 1935

Ito ay ayon sa _______________ kung saan ang Kongreso ay gagawa ng hakbang sa pagpapaunlad at pagpapayaman ng wikang pambansa batay sa mga umiiral na katutubong wika.

Hunyo 4, 1946

Sinundan ito ng pagkakaroon ng bisa ng Batas Komonwelt Blg. 570 noong ____________

Hunyo 7, 1940

pinagtibay ng Pambansang Asambleya noong ________________ kung saan ang wikang opisyal ng bansa ay tatawaging Wikang Pambansang Pilipino.

1940

Noong ______________, ipinag-utos ang pagtuturo ng Wikang Pambansa sa ikaapat na taon sa lahat ng pampubliko at pribadong paaralan sa buong bansa.

“Wikang Pambansang Pilipino” o Wikang batay sa Tagalog.”

Noong 1959, ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 ay ibinaba ni Kalihim Jose B. Romero, Kalihim ng Edukasyon, kung saan ito ay nagsasaad na ang Wikang Pambansa ay tatawaging Pilipino upang mailagan ang mahabang katawagang

1987

Noong _______, alinsunod sa Konstitusyon, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay

tatawaging Filipino.

Pananaliksik

• pagtuklas at pagsubok ng isang teorya upang lutasin ang problema o hadlang sa  buhay ng isang suliranin na nangangailangan bigyan ng solusyon. 

• makaagham na pagsisiyasat ng phenomena, ideya, konsepto, isyu at mga bagay  na kinakailangang bigyan ng linaw, patunay o pasubali.

Ang Pananaliksik Ayon kay Good

ay isang maingat, kritikal, at disiplinadong pagtatanong ng impormasyon  sa pamamagitan ng iba’t ibang paraan na ayon sa kalikasan at kalagayan ng suliranin tinutukoy  tungo sa isang solusyon.

Ang Pananaliksik Ayon kay Aquina

isang detalyadong kahulugan at isang sistematikong paghahanap at  pagsusuri sa mga importanteng impormasyon tungkol sa isang tiyak na paksa o suliranin. 

Ang Pananaliksik Ayon kay Manuel at Medel

isang proseso ng pangangalap ng impormasyon o datos para  masolusyonan ang isang karaniwang problema sa paraang siyentipiko.  

Ang Pananaliksik Ayon kay Parel

isa itong sistematikong pag-aaral o imbestigasyon ng isang bagay na ang layunin ay  mabigyanng sagot ang mga katanungan ng isang nagsusuri o nananaliksik.  

Ang Pananaliksik Ayon kay E. Trece, at J.W. Trece

ito ay isang pagsubok para makakuha ng mga sagot ng mga walang  katiyakan. Ito rin ay isang pag-iipon ng impormasyon o datos sa isang kontroladong kalagayan  para mahulaan at makapaliwanag.  

1. Ang pananaliksik ay sistematik.

2. Ang pananaliksik ay kontrolado.

3. Ang ppananaliksik ay empirical.

4. Ang pananaliksik ay mapanuri.  

5. Ang pananaliksik ay obhetibo, lohikal at walang pagkiling.  

6. Ang pananaliksik ay gumagamt ng istatistikal na metodo. 

7. Ang pananaliksik ay isang orihinal na akda. 

8. Ang pananaliksik ay matiyaga at hindi minamadali. 

9. Ang pananaliksik ay nangangailangan ng tapang.

10. Ang pananaliksik ay isang akyureyt na imbestogasyon, obserbasyon at deskripsyon. 

Katangian ng Pananaliksik

Sistematik

Mayroon itong proseso o magkakasunod na hakbang  na dapat sundin tungo sa pagtuklas sa kasagutan sa kung anumang layunin ng  pananaliksik.  

Kontrolado

Dapat hindi magbabago ang mga baryabol na sinusuri,  lalo na sa mga eksperimental na pananaliksik. 

Empirikal

Dapat ang mga pamamaraan at baryabol na gagamitin  sa pananaliksik, gayundin ang mga datos na makakalap ay katanggap- tanggap. 

1. Upang makadiskubre ng mga bagong kaalaman hinggil sa mga batid nang phenomena. 

2. Upang makakita ng mga sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas ng mga  umiiral na metodo at impormasyon.  

3. Mapagbuti ang mga umiiral na Teknik at makadebelop ng mga bagong instrument o  produkto.  

4. Makatuklas ng hindi pa nakikilang susbtances at elements. 

5. Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga dati nang subtances at elements. 

6. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya sa kalakalan, industriya, edukasyon,  pamahalaang at iba pang larangan.  

7. Ma-satisfy ang kuryusidad ng mananaliksik.  

8. Mapalawak o ma-verify ang mga umiiral na kaalaman.  

Layunin ng Pananaliksik

Uri ng Pananaliksik

• Emperikal o mala-siyentipiko

Nangangailangan ng malalim na pagsusuri ng mga  ibedensya at paktwal na datos. Ito’y nailalarawan, nasusukat, naihahambing at natutuos  upang Makita ang relasyon ng hypothesis sa panukalang tesis na isang trabahong  siyentipiko.  

Uri ng Pananaliksik

• Applied Research.

Gumagamit ng sopistikasyon, sapagkat ito’y kalkulasyon at  estatistika. Karaniwang ito’y bunga ng madaliang pagsasagawa ayon sa hinihinging  panahon. 

Uri ng Pananaliksik

• Pure Research

Ginagawa ito sa sariling kasiyahan ng isang tao upang maunawaan ang  isang bagay ng gumugulo sa kanyang isipan. Maaari naman itong gawin ayon sa hilig  ng mananaliksik.

1. Pamimili at pagpapaunlad ng paksa ng pananaliksik.  

2. Pagdidisenyo ng Pananaliksik 

3. Pangangalap ng Datos. 

4. Pagsusuri ng Datos 

5. Pagbabahagi ng Pananaliksik

Ang Limang Proseso ng Pananaliksik

Artikulo XIV Konstitusyong 1987

Isinasaad ng ________________, ang legal na batayan ng konsepto ng Filipino bilang wikang Pambansa at ang magkarugtong na gampanin nito bilang wika ng opisyal na komunikasyon, at bilang wikang panturo sa Pilipinas

Espanyol

tahasang ipinagdamot ang kanilang wika sa mga Pilipino.

Amerikano

ginamit nila ang wika bilang estratehiya upang ipakita ang kanilang pagmamalasakit sa mga Pilipino, sa bansa.

agham panlipunan at humanidades

Filipino ang gagamiting wikang panturo sa mga kursong nasa ___________ at _________

Isang Kahulugan

Eksklusibo itong ginagamit sa isang tiyak na disiplina

Dalawa o mahigit pang Kahulugan

Ginagamit sa dalawa o mahigit pang disiplina

Isang kahulugan sa dalawang Disiplina

Pagkakaroon ng ugnayan sa mga disiplinang ito

Mga Metodolohiya at Stratehiyang Ginamit

Analitikal na Lapit

ginagamit sa pag-oorganisa ng mga impormasyon sa kategorya, bahagi, grupo, uri at pag-uugnay nito sa isa’t isa

Mga Metodolohiya at Stratehiyang Ginamit

Kritikal na Lapit

ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon, argumento, ebalwasyon, at sa pagbibigay ng sariling opinyon sa ideya

Mga Metodolohiya at Stratehiyang Ginamit

Ispekulatibong Lapit

ginagamit sa pagkilala ng senaryo, estratehiya o pamamaraan sa pagsusuri, pag-iisip at pagsulat

• Deskripsyon

• Paglilista

• Kronolohiya

• Sanhi at Bunga

• Pagkokompara

• Epekto

Halimbawa sa mga pamamaraan o estratehiyang ginagamit sa mga lapit na ito.

• pumapaksa sa tao-kalikasan

• lapit siyentipiko ang gamit

• ang pagsusuri o metodolohiya dito ay dayakroniko at sinkroniko

Larangan ng Agham Panlipunan

• Sosyolohiya

• Sikolohiya

• Lingwistika

• Antropolohiya

• Kasaysayan

• Heograpiya

• Agham Pampolitika

• Ekonomiks

• Area Studies

• Arkelohiya

• Relihiyon

Mga Disiplina sa larangan ng Agham Panlipunan

• simple

• impersonal

• direkta

• tiyak ang tinutukoy

• argumentatibo

• nanghihikayat

• naglalahad

Pagsulat

• report

• sanaysay

• papel ng pananaliksik

• abstrak

• artikulo

• rebyu ng libro o artikulo

• niyograpiya

• balita

• editorial

• talumpati

• adbertisment

• proposal sa pananaliksik

• komersiyal sa telebisyon

• testimonyal

Anyo ng Sulatin

• Pagsasaling Pampanitikan

• Pagsasaling Siyentipiko-Teknikal

Uri ng Pagsasalin

Pagsasaling Pampanitikan

nilalayon na makalikhaing obra maestra batay sa orihinal na akdang nakasulat sa ibang wika

Pagsasaling Siyentipiko-Teknikal

komunikasyon ang pangunahing layon

1. Intelekwalisasyon at Wika ni Renato Constantino

2. Ang batayan ng Sikolohiyang Pilipino sa Kultura at kasaysayan ni Virgilio G. Enriquez

3. Sikolohiyang Pilipino, Sikolohiyang Maka-Pilipino: Ang ambag ni Virgilio G. Enriquez na Pagsulong ng Wikang Filipino sa Sikolohiya ni Jayson Petras

4. Hagsik ng Halakhak: ang nagpapatuloy na kabuluhan ng kritika ni Hernandez sa Pulitika sa Magkabilang mukha ng isang Bagol ni Rosario Torres-Yu

5. Ideyolihiya at Utopia sa mga liham sa ina ng laging Saklolo sa Badaran ni Jennifer M. Casabuena

Ilang Halimbawa ng Artikulo sa Humanidades at Agham Panlipunan gamit ang wikang Filipino

Virgilio Enriquez

• kilala bilang Doc. E

• itinuturing na ama ng sikolohiyang pilipino

• nag-aral ng graduate studies sa Northwestern University sa Estados Unidos

Sikolohiya sa Pilipinas

Sikolohiyang Pilipino

Sikolohiya ng mga Pilipino

Tatlong Anyo ng Sikolohiyo

Sikolohiya sa Pilipinas

Lahat ng mga pag-aaral, libro (textbook), at sikolohiyang makikita sa Pilipinas, banyaga man o makapilipino

Sikolohiyang Pilipino

Sikolohiyang bunga ng karanasan, kaisipan, at oryentasyon ng Pilipino, batay sa kabuuang paggamit ng kultura at wikang Pilipino

Sikolohiya ng mga Pilipino

Lahat ng mga pag-aaral, pananaliksik at mga konsepto sa sikolohiya na may kinalaman sa mga Pilipino

Matalino

hiningi nito ang pagiging iskolar ng mananaliksik

Etikal

kailangang panatilihin ng mananaliksik ang katapatan sabuong proseso at iwasan hangga’t maari ang paglabag sa karapatan ng ibang tao na maaring masangkot sa pananaliksik gaya ng respondante, o mga awtor ng sangguniang gagamitin niya.

Paraphrase

• tumutukoy sa pagsasalin ng ideya ng orihinal na teksto sa mabisa at malinaw na pananalita na hindi nababago ang tunay na kahulugan.

• nakatutulong upang mas mapabilis ang pagbibigay kahulugan sa binasang teksto

Abstrak

isang ri ng lagom na karaniwang ginagamit sa pagsulat ng akademikong papel tulad ng tesis, papel na siyentipiko at teknikal lektyur at mga report.

Rebyu

isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang akda batay sa nilalaman, istilo at anyo ng pagkakasulat nito.

PRESENTASYON AT PUBLIKASYON NG PANANALIKSIK

Hindi kompleto ang ginawang pananaliksik kung hindi ito naibahagi at nailathala sa mga akademikong journal. Ang pagkakabuo ng pananaliksik ay kasinghalaga ng pagbabahagi nito sa pamamagitan ng paglathala o presentasyon. Naglalayon itong pataasin ang kamalayan ng taong pinag-uukulan ng pananliksik.

AKADEMIKONG PUBLIKASYON

Ayon kay De Laza (n.d.), hindi kompleto ang ginawang pananaliksik kung

wala itong publikasyon.

• Maaaring ilathala ang pananaliksik, buod, pinaikling

  bersyon o isang bahagi nito sa pahayagan o pampahayagang pangkampus,

  conference proceedings, monograph, aklat o sa refereed research journal.

• Biyolohiya

• Kemistri

• Pisika

• Earth Science/Heolohiya

• Astronomiya

• Matematika

Mga Disiplina sa Larangan ng Agham

• Information Technology (IT)

• Inhinyeriya

Mga Disiplina sa Larangan ng Teknolohiya

teknolohiya

pinagsamang salitang Griyego na techne (sining, kakayahan, craft o parang kung paano ginagawa ang bagay);at logos o salita, pahayag, o binigkas na pahayag.

Filipino sa Pagsulat sa Agham, Teknolohiya, Inhinyeriya, at Matematika

Kadalasang nakasulat sa paraang paglalahad, paglalarawan at pangangatwiran ang mga teksto sa disiplinang ito at naglalaman ng mga paktuwal at produkto ng mga eksperimento, lalo na ang mga teksto sa Agham at Teknolohiya.

IMRaD

I – Introduksyon

M - Metodo

R- Resulta

a- analisis

D- Diskusyon

Introduksyon

Nakapaloob dito ang problema, motibo, layunin. Background at pangkalahatang pahayag. Bakit isinagawa ang pag-aaral? Ang mga tanong na dapat sagutin? Ano ang pinatunayan ng hipotesis?

Metodo

Nakapaloob ang mga modelo at panukat na gagamitin, ano, kailan, saan, paano, gagamitin ang materyal. Sino-sino ang sangkot? (Disenyo ng Pag-aaral, Respondente at paraan ng pagpili, Lugar ng Pag-aaral, Hakbang na Isasagawa, Instrumentong gagamitin, Istatistikang Panunuri)

Resulta

Nakapaloob dito ang resulta ng ginawang empirikal na pag-aaral. Tama ba ang hipotesis? Ipapakita ito sa pamamagitan ng mga tsart, graph, plot at iba pang graphic organizer

Analisis

Napakaloob ang analisis ng isinagawang pag-aaral batay sa resulta

D - Diskusyon

Nakapaloob dito ang diskusyon at konklusyon ng isinagawang pag-aaral. Ano ang implikasyon ng resulta? Bakit? Ano ang maitutulong nito sa lipunan sa hinaharap? May mga paglabag ba ito sa etika? Makabuluhan ba ito? Masasabi bang malaking kontribusyon ito sa sangkatauhan

Ilang Kumbensyon sa Pagsulat

1. Gumagamit ng atin, kami, tayo ang sulating siyentipiko at teknikal, hindi personal (hal.ako, ikaw at iba pa)

2. Hindi pasibo kundi aktibo

3. Nasa pangkasalukuyan (hal. matematika)

4. Maraming drowing (hal. kemistri)

Halimbawa ng mga Sulatin Ilan sa mga sulating akademiko sa siyensya at teknolohiya

1. Teknikal na Report

2. Artikulo ng Pananaliksik

3. Report Panlaboratoryo

4. Instruksyunal na polyeto o

5. handout

6. Plano sa Pananaliksik

7. Katalogo

8. Teknikal na Talumpati o Papel na

9. Babasahin sa Komprehensya

10. Report ng Isinagawang Gawain

11. (Performance Report)

PROSESO, LAYON AT KAHALAGAHAN NG PAGSASALING SIYENTIPIKO AT TEKNIKAL

Tulad ng nabanggit sa naunang yunit, ang pagsasalin ay hindi lamang paghahanap

ng katumbas na salita mula sa pinagmulang wika patungo sa tunguhing wika.

1. Pagtutumbas mula Tagalog/Pilipino o mula sa katutubong wika ng Pilipinas

2. Panghihiram sa Español

3. Panghihiram sa Ingles; pagbabago sa baybay o pananatili ng orihinal na baybay sa Ingles

4. Paglikha

Inilahad ni Almario (1997) (ayon kina San Juan et al.,) ang mga panukalang hakbang sa pagsasalin na ayon sa praktika ng Unibersidad ng Pilipinas. Isinasaad ito sa gabay na inilabas ng UP Sentro ng Wikang Filipino.

1. malawak na kaalaman sa tekstong isasalin;

2. mayamang imahinasyon upang mailarawan sa isipan ang mga kasangkapan

   o prosesong tinatalakay;

3. katalinuhan upang mapunan ang mga nawawala at/o malalabong bahagi sa

   orihinal na teksto;

4. kakayahang makapamili at makapagpasya sa pinakaangkop na terminong

   katumbas mula sa literatura ng mismong larangan o sa diksiyonaryo;

5. kasanayang gamitin ang pinagsasalinang wika nang may kalinawan,

   katiyakan, at bisa; at

6. karanasan sa pagsasalin sa mga kaugnay na larangan o disiplina.

Binanggit naman ni Batnat, et al., (2009) na nagtala ang London Institute of linguistics (LIL) ng mga katangiang dapat taglayin ng isang tagasalin ng mga tekstong siyentipiko at teknikal.

1. saling-angkat (direct borrowing);

2. saling-paimbabaw (surface assimilation);

3. saling-panggramatika (grammatical translation);

4. saling-hiram (loan translation)

5. saling-likha (word invention)

6. saling-daglat (abbreviated word)

7. saling-tapat (parallel translation)

8. saling-taal (indigenous-concept oriented translation); at

9. saling-sanib (amalgamated translation)

Samantala, nagbigay naman ng ilang pamamaraan sa pagsasaling siyentipiko at teknikal sina Enrique at Protacio-marcelo (1984) sa kanilang pag-aaral na pinamagatang “Neocolonial Politics and Language Struggles in the Philippines”:

hika

TRANSLATE

• asthma

paltos

TRANSLATE

• blister

itlugran

TRANSLATE

• ovary

kasarian

TRANSLATE

• sex

litid

TRANSLATE

• Tendon

apdo

TRANSLATE

• bile

buni

TRANSLATE

• ringworm

punlay(punla+buhay)

TRANSLATE

• sperm

hatinig (hatinig)

TRANSLATE

• telephone

kapnayan (sangkap+hanayan)

TRANSLATE

• chemistry

sipnayan (isip+hanayan)

TRANSLATE

• mathematics

binhay (binhi+buhay)

TRANSLATE

• germs

Haynayan

(biology) - isang natural na agham na nauukol sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo

Mikhaynayan

(microbiology) - sang natural na agham ukol pag-aaral sa mitataghay o microorganism

Mulating Haynayan

(molecular biology) - pag-aaral ng mga istruktura at tungkulin ng mulatil o muleculesa mga nabubuhay na organismo

Palapuso

(cardiologist)- isang dalubhasa ng palapusuan o cardiology

Palabaga

(pulmonologist)- isang dalubhasa ng palabagaan o pulmonology

Paladiglap

(radiologist)- isang dalubhasa ng paladiglapan o radiology

Sihay

(cell)- ang pinakapayak na kayarian ng mga buhay na organismo

Muntilipay

(platelet)- mga selula o sihay na may mahalagang papel sa pagpagaling ng mga sugat na dumadaan sa daluyan ng dugo

Kaphay

(plasma)- isang bahagi ng dugo na ang pangunahing trabaho ay ang trassportasyon ng mga ensyma, nutrisyon, at hormona

Iti, Daragis, Balaod

(tuberculosis)- impeksyon sa baga na nagmumula sa isang uri ng ishay o bacteria, ang Myobacterium tuberculosis.

Sukduldiin, altapresyon

(hypertension)- isang medikal na kondisyon kung saan ang presyo ng dugo sa mga malaking ugat ay labis na mataas

Mangansumpong

(arthritis)- ang pamamaga sa mga kasu kasuan na nagiging sanhi ng kawalan ng kakayahang maiunat o maibaluktot at paninigas ng bahaging ito

Piyo

(gout)- isang uri ng mangansumpong o rayuma na dulot ng abnormal na metabolismo ng uric acid

Balinguyngoy

(nosebleed)- pagdurugo ng ilong

saling-angkat

direct borrowing

saling-paimbabaw

surface assimilation

saling-panggramatika

grammatical translation