II WOJNA ŚWIATOWA POWSZECHNA

początek wojny zimowej

początek wojny zimowej

30 XI 1939

przyczyny sukcesów Finów w wojnie zimowej

• niedostosowanie Armii Czerwonej do terenu

• rozdrobnienie armii

• braki w dowództwie sowieckim (po procesach moskiewskich)

• niedoinwestowanie Armii Czerwonej (braki w sprzęcie i umundurowaniu)

wykluczenie ZSRR z Ligi Narodów

1940

koniec wojny zimowej

12 III 1940 — pokój, na mocy którego Finlandia utraciła 10% terytorium, ale zachowała niepodległość

traktat o przyjaźni i granicach

28 IX 1939 między ZSRS i III Rzeszą, korygujący ustalenia paktu Ribbentrop-Mołotow i włączający Litwę do sowieckiej strefy wpływów

 atak niemieckich wojsk na Danię i Norwegię

9 IV 1940, w celu:

• przejęcia kontroli nad Cieśninami Duńskimi, łączącymi Morze Bałtyckie i Północne 

• zachowania i usprawnienia ciągłości importu szwedzkiej rudy żelaza do Niemiec, którą sprowadzano za pośrednictwem norweskiego portu w Narwiku

atak na Luksemburg, Belgię i Holandię przez wojska III Rzeszy

10 V 1940 (bitwa o Flandrię)

zajęcie Paryża przez Niemcy

14 VI 1940

zawieszenie broni z III Rzeszą przez nowego premiera Francji

22 VI 1940 (Philippe Pétain) Do wydarzenia doszło w lasku Compiègne 

• po przegranej wojnie Francja utraciła Alzację i Lotaryngię

• północne i zachodnie tereny państwa znalazły się pod okupacją niemiecką

• na południu utworzono kolaboracyjne Państwo Francuskie z siedzibą rządu w Vichy (z marsz. Pétain na czele)

bitwa o Anglię

10 VII-X 1940

przyczyny sukcesu Brytyjczyków w bitwie o Anglię

• determinacja Brytyjczyków

• udoskonalenie obrony przeciwlotniczej (radary)

• znajomość niemieckich planów po złamaniu kodów Enigmy

• zaangażowanie pilotów z państw sojuszniczych (m.in. Polski i Czechosłowacji)

• techniczna wyższość brytyjskich myśliwców (Spitfire’ów)

operacja “Barbarossa”

plan ataku na ZSRR przez III Rzeszę - Niemcy mieli uderzyć w połowie maja 1941 i zastosować taktykę wojny błyskawicznej

początek walk o Moskwę

XI 1941

walki o Stalingrad

23 VIII 1942-2 II 1943

• Niemcom nie udało się zająć miasta, a licząca ponad 200 tys. żołnierzy niemiecka 6 Armia została otoczona i zmuszona do złożenia broni

• Sowieci stracili ok. 1,2 mln żołnierzy, a państwa Osi — 1,5 mln, co pozbawiło je możliwości prowadzenia działań ofensywnych

Przyczyny niepowodzenia ataku państw Osi na ZSRS

• nadmierne rozciągnięcie sił państw Osi

• opóźnienie operacji, co zrodziło problemy z zaopatrzeniem wojsk i brakiem sprzętu do walki zimą

• niewykorzystanie antysowieckich nastrojów miejscowej ludności (szczególnie w krajach bałtyckich i na Ukrainie)

• wzmocnienie woli walki przeciwnika poprzez stosowanie terroru wobec cywilów

• sprawna ewakuacja przemysłu zbrojeniowego z zachodu na wschód ZSRS

• ogromne wsparcie materialne udzielone Armii Czerwonej przez USA w ramach Lend-Lease Act

początki walki w Afryce po przystąpieniu Włoch do wojny

VI 1940

• VIII 1940 — zajęcie Somali Brytyjskiego przez Włochy

• IX 1940 — atak na Egipt, gdzie siły Wielkiej Brytanii osłaniały Kanał Sueski

wyparcie włoskich wojsk z Etiopii

1941

obrona Tobruku

IV-XI 1941, z udziałem m.in. Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, Brytyjczykom udało się odeprzeć Niemców

ofensywa wojsk Rommla na wschód w kierunku Kanału Sueskiego

V 1942

• VI 1942 — I bitwa pod El-Alamejn, przegrana Afrika Korps

• w kolejnych miesiącach alianci przerzucili do Afryki duże ilości sprzętu, co pozwoliło Brytyjczykom dowodzonym przez gen. Bernarda Montgomery’ego przejść do ofensywy

• X 1942 — II bitwa pod El-Alamejn, rozbicie sił niemiecko-włoskich

operacja “Torch”

XI 1942, w Afryce Północnej wylądował desant amerykańsko-brytyjski pod wodzą gen. Dwighta Eisenhowera. Siły aliantów zajęły Algierię i Maroko (podległe rządowi w Vichy)

koniec walk w Afryce

13 V 1943

rywalizacja o kontrolę nad Atlantykiem

od 3 IX 1939

• V 1943 — osłabienie się niemieckich ataków, powiązane z udoskonaleniem przez aliantów metod walki z U-Bootami (radary, sonary i bomby głębinowe) oraz znajomością niemieckich rozkazów dzięki złamaniu szyfru Enigmy

opanowanie francuskich Indochin i kontynuacja walk z Chinami przez Japonię

1940-1941

atak Japonii na bazę floty amerykańskiej w Pearl Harbor

7 XII 1941, zniszczenie 21 okrętów i ok. 260 samolotów

wypowiedzenie wojny Japonii przez prezydenta Franklina Roosevelta

8 XII 1941

11 XII 1941 — wypowiedzenie wojny USA przez III Rzeszę i Włochy

bitwa morska pod Midway

4 VI 1942

walki o wyspę Guadalcanal

7 VIII 1942-8 II 1943

bitwa powietrzno-morska na Morzu Filipińskim

VI 1944

zrzuty bomb atomowych na Japonię

• 6 VIII 1945 — Hiroszima

• 9 VIII 1945 — Nagasaki

wkroczenie wojsk sowieckich do Mandżurii

9 VIII 1945

akt kapitulacji Japonii podpisany przez cesarza Hirohito

2 IX 1945

bitwa na Łuku Kurskim

5 VII-23 VIII 1943, dotkliwa porażka Niemców

wkroczenie Armii Czerwonej w granice II RP

I 1944

początek operacji Armii Czerwonej “Bagration”

22 VII 1944, dotarcie do linii Wisły

przekroczenie Wisły i uderzenie na Prusy Wschodnie przez oddziały Armii Czerwonej i Wojska Polskiego

I 1945

II 1945 — dotarcie do linii Odry i przełamanie Wału Pomorskiego (dawnego granicznego umocnienia III Rzeszy)

przekroczenie Odry przez Armię Czerwoną

16 IV 1945

oblężenie Berlina

26 IV-2 V 1945

30 IV 1945 — samobójstwo Hitlera

akt bezwarunkowej kapitulacji niemieckich sił zbrojnych

8 V 1945, podpisany przez Wilhelma Keitela

zajęcie Rzymu przez aliantów

4 VI 1944

schwytanie i rozstrzelanie Mussoliniego

IV 1945

D-Day

6 VI 1944, operacja “Overlord” sił amerykańsko-brytyjsko-kanadyjskich pod wodzą gen. Dwighta Eisenhowera; lądowanie w Normandii

bitwa pod Falaise

VIII 1944, rozbicie sił niemieckich przez aliantów

• 19 VIII 1944 — powstanie w Paryżu, wyzwolenie miasta

nieudana operacja “Market-Garden” aliantów

17 IX 1944, której celem było zdobycie mostów na Renie

wkroczenie do Nadrenii przez aliantów

II 1945

• III 1945 — sforsowanie Renu i zajęcie Zagłębia Ruhry

podpisanie kapitulacji wojsk III Rzeszy

7 V 1945, przez gen. Alfreda Jodla przed Wielką Brytanią i USA

• 8 V 1945 — powtórzenie aktu z udziałem przedstawicieli ZSRS i Francji na żądanie Stalina

Lend-Lease Act

III 1941, przyjęty przez amerykański Kongres. Decyzje:

• dozwolenie handlu z aliantami

• pożyczki na walkę dla aliantów

• zerwanie z polityką izolacjonizmu

Karta atlantycka

14 VIII 1941, podpisana przez premiera Churchilla i prezydenta Roosevelta; deklaracja zakreślała koncepcję działań wojennych i wizję powojennego świata

• niedążenie do ekspansji terytorialnej

• brak zmian terytorialnych nieodpowiadających ludom zainteresowanym

• równy dostęp do handlu i surowców

• zachowanie pokoju

• wolność mórz i oceanów

Deklaracja Narodów Zjednoczonych

1 I 1942, podpisana przez 26 państw, które zapowiedziały zaangażowanie wszystkich środków w walkę przeciwko państwom Osi

• do końca wojny liczba sygnatariuszy wzrosła do 51

konferencja w Casablance

I 1943 (Churchill i Roosevelt)

• działania wojenne mają być prowadzone aż do bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy

• wojska brytyjsko-amerykańskie mają przeprowadzić desant na Sycylię (z Afryki, gdzie siły niemiecko-włoskie zostały już rozbite) i otworzyć kolejny front w Europie (propozycja Bałkan)

• koloniami francuskimi miał zarządzać Komitet Wolnych Francuzów

konferencja w Quebecu

19-24 VIII 1943, walki we Włoszech do bezwarunkowej kapitulacji (która miała miejsce w X 1943)

konferencja w Moskwie

X 1943 (ministrowie spraw zagranicznych i Stalin)

• plan powstania międzynarodowej organizacji pokojowej

konferencja w Kairze

XI 1943 (Churchill, Roosevelt i przywódca Chin Czang Kaj-szek) — ustalenie szczegółów powojennego ładu pokojowego na Dalekim Wschodzie

Członkowie Wielkiej Trójki

• premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill (potem zastąpiony przez Clementa Attlee)

• prezydent USA Franklin Delano Roosevelt (potem zastąpiony przez Harry’ego Trumana)

• przywódca ZSRR Józef Stalin

konferencja w Teheranie

28 XI-1 I 1943 — konferencja w Teheranie

• otwarcie drugiego frontu w Europie w V 1944 w Normandii we Francji

• udzielenie wsparcia partyzantce komunistycznej w Jugosławii

• wspólne prowadzenie działań wojennych do kapitulacji III Rzeszy

• powołanie międzynarodowej organizacji pokojowej (ONZ)

• podział Niemiec na strefy okupacyjne

• przesunięcie wschodniej granicy Polski na linię Curzona

• przystąpienie Turcji do wojny po stronie aliantów

konferencja w Jałcie

II 1945

• podział Niemiec na cztery strefy okupacyjne oraz podział Berlina na cztery sektory okupacyjne

• przesunięcie granic Polski (w zamian za Kresy Wschodnie miała otrzymać nabytki kosztem Niemiec) i utworzenie w Polsce Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej 

• przesiedlenie ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji i Węgier po ukończeniu wojny

• przystąpienie ZSRR do wojny z Japonią w trzy miesiące po zakończeniu walk w Europie (w zamian za Wyspy Kurylskie, południowy Sachalin oraz wpływy w Mongolii i Korei)

• nałożenie na Niemcy reparacji wojennych oraz postawienie przed sądem niemieckich zbrodniarzy wojennych

konferencja w Poczdamie

17 VII-2 VIII 1945

• obarczenie Niemiec całkowitą odpowiedzialnością za wybuch i skutki II wojny światowej

• wysokość reparacji nałożonych na Niemcy i ich podział między aliantów

• wprowadzenie w Niemczech programu “czterech D”

• przymusowe wysiedlenie wszystkich Niemców zamieszkujących Czechosłowację, Węgry i Polskę

• przekazanie Polsce wschodnich i północnych ziem Niemiec, a ZSRR — rejonu Królewca

• podział Niemiec i Austrii na cztery strefy okupacyjne i utworzenie Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec 

• konieczność przeprowadzenia procesów norymberskich (XI 1945)

program “czterech D”

ustanowiony na konferencji w Poczdamie

• denazyfikacja (odsunięcie od władzy członków NSDAP)

• dekartelizacja (likwidacja wielkich monopoli przemysłowych)

• demokratyzacja (przebudowa systemu politycznego)

• demilitaryzacja

nazistowska okupacja Europy Zachodniej

• zlikwidowano parlamenty

• zniesiono wolność prasy i radia 

• podporządkowano policję okupantowi

• wprowadzono rabunkową politykę gospodarczą — przejmowano zapasy surowców, a produkcję rolną i przemysłową nastawiano na potrzeby niemieckiej armii

• prześladowaniami objęto głównie Żydów, a terror stosowano wobec osób występujących przeciw okupantowi