BuiteNLand 4 HAVO 2 Wereld Wereldbeeld

Begrippen

analfabetisme

het niet kunnen lezen en schrijven

arbeidsmigrant

migrant die verhuist naar een ander gebied of plaats om daar te gaan werken

beroepsbevolking (samenstelling van de)

dat deel van de bevolking dat tegen betaling een beroep uitoefent plus de werklozen. De beroepsbevolking wordt ingedeeld in de primaire, secundaire en tertiaire sector

bevolkingsdichtheid

gemiddeld aantal inwoners per vierkante kilometer

bevolkingsspreiding

de manier waarop de bevolking over een gebied is verdeeld

bruto binnenlands product (bbp)

de waarde van alle goederen en diensten die door binnen- én buitenlandse ondernemingen en personen in een land in één jaar worden geproduceerd

bruto binnenlands product per hoofd (bbp/hoofd)

de waarde van alle goederen en diensten die door binnen- én buitenlandse ondernemingen en personen in een land in één jaar worden geproduceerd gedeeld door het aantal inwoners

bruto nationaal product (bnp)

de waarde van alle goederen en diensten die door alle staatsburgers van een land in een land in één jaar worden geproduceerd ook die in het buitenland

bruto nationaal product per hoofd (bnp/hoofd)

de waarde van alle goederen en diensten die door alle staatsburgers van een land in een land in één jaar worden geproduceerd ook die in het buitenland gedeeld door het aantal inwoners

bruto regionaal product per hoofd (brp/hoofd)

het gemiddelde inkomen per hoofd binnen een regio

cultuurelement

een kenmerk waaraan je een cultuur kunt herkennen, bijvoorbeeld taal, godsdienst, en gewoonten

cultuurgebied

gebied waarin culturen voorkomen die sterk op elkaar lijken

diffusie

de verspreiding van een ruimtelijk verschijnsel bijvoorbeeld een cultuurelement vanuit een kerngebied

Human Development Index (HDI)

zie VN-ontwikkelingsindex, een methode om de mate van welzijn in een land te meten door te kijken naar de koopkracht, alfabetiseringsgraad en levensverwachting

kolonialisme

het bezitten en uitbuiten van (overzeese) gebieden door de overheerser

koopkracht

de hoeveelheid goederen of diensten die je in een land voor één dollar kunt kopen

levensverwachting

het verwachte, gemiddeld aantal levensjaren vanaf de geboorte

pullfactor

reden om in een gebied te vestigen

pushfactor

reden om uit een gebied te vertrekken

regionale ongelijkheid

verschillen in welvaart en welzijn tussen gebieden

sociale ongelijkheid

verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen de verschillende groepen (klassen) van de bevolking

VN-ontwikkelingsindex

een methode om de mate van welzijn in een land te meten door te kijken naar de koopkracht, alfabetiseringsgraad en levensverwachting

welzijn

de levensomstandigheden in een land of gebied gemeten naar koopkracht, mate van analfabetisme en levensverwachting

centrum / periferie / semiperiferie

een indeling van de wereld naar welvaart

centrum-periferiemodel

een model dat de ongelijke relatie laat zien tussen het centrum en de periferie; dit is zowel binnen een land als tussen landen zichtbaar

de-industrialisatie

proces waarbij de industriële activiteiten in een gebied voor een belangrijk deel verdwijnen

dekolonisatie

proces waarbij de koloniën zelfstandig worden

exploitatiekolonie

een kolonie die vooral gebruikt wordt voor het winnen van grondstoffen; de kolonie wordt door het moederland aan de ene kant gebruikt om grondstoffen te leveren en dient aan de andere kant als afzetmarkt voor industriële eindproducten; de kolonisten zijn hier vaak tijdelijk

industrialisatie

proces waarbij de industriële sector een steeds belangrijkere plaats in de samenleving inneemt

internationale arbeidsverdeling

de verdeling van de beroepsbevolking in de verschillende delen van de wereld

vestigingskolonie

een gebied waar kolonisten zich blijvend vestigen: zij richten de samenleving in naar het voorbeeld ban hun moederland

wereldsysteem

de indeling van de wereld naar welvaart in centrum, semiperiferie, en periferie

bevolkingsgroei

toename van de bevolking in en bepaalde periode

demografisch transitiemodel

een model dat de gefaseerde overgang laat zien van een hoog geboorte- en sterftecijfer naar een laag geboorte- en sterftecijfer

grijze druk

de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar en ouder en het aantal personen tussen de 20 tot 65 jaar

groene druk

de verhouding tussen het aantal personen onder de 20 en het aantal personen tussen 20 tot 65 jaar

leeftijdsopbouw

de verdeling van de bevolking over de verschillende leeftijdsklassen of cohorten, weergegeven in een leeftijdsdiagram

verstedelijking

groei van de stedelijke bevolking ten opzichte van de plattelandsbevolking

verstedelijkingsgraad

het aandeel van de bevolking dat in steden woont

verstedelijkingstempo

de snelheid waarmee de verstedelijkingsgraad in een land per jaar stijgt

wereldstad

stad zoals New York of London, die op wereldniveau een belangrijk knooppunt in economische, culturele en politieke netwerken vormt

grensregio

grensgebied dat vaak een eigen cultuur en identiteit ontwikkelt

identiteit

eigenschappen die typerend zijn voor een persoon, groep of gebied

arbeidsmarkt

de wisselwerking tussen vraag naar het en het aanbod van arbeid

assemblagebedrijf

bedrijf waar onderdelen in elkaar worden gezet tot een eindproduct

handelsbalans

overzicht van de waarde van de goederen die in- en uitgevoerd worden

liberalisering

de ontwikkeling waarbij meer wordt overgelaten aan de vrije markt en minder wordt geregeld door de overheid

dubbelstad

situatie waarbij twee dicht bij elkaar gelegen steden, soms gescheiden door een internationale grens, op een aantal terreinen een eenheid vormen

etnische spanning

spanning tussen bevolkingsgroepen met een andere etniciteit

kettingmigratie

migratie die het gevolg is van eerdere migratie, bijvoorbeeld als na de eerste migranten later ook familieleden overkomen

volgmigratie

zie kettingmigratie