FILIPINO SA AGHAM, TEKNOLOHIYA, INIHINYERA, MATEMATIKA AT IBA PANG KAUGAY NA LARANGAN

Yunit 3

INTELEKTWALISASYON NG WIKA

Sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang wika sa pagtuturo sa mga larangang siyentipiko-teknikal, kailangan ang

PARAAN NG INTELEKTWALISASYON NG WIKA

Malaki ang ginagampanang papel ng pagsasalin sa adhikaing intelektwalisasyon ng wika, ang pagsasa-Filipino ng iba’t ibang akda mula sa iba’t ibang wika

SCIENTIA

karunungan

salitang Latin na nangangahulugan ng karunungan.

SIYENSIYA/SCIENCE

Ito ay higit na kilala ng mga Pilipino sa tawag na agham.

BIYOLOHIYA

Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo kabilang ang kanilang estruktura, mga tungkulin, paglago, ebolusyon, distribusyon at taksonomiya.

KEMISTRI

Nakatuon sa komposisyon ng mga ​substance​, ​properties ​at mga reaksyon at interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng mga ito.

PISIKA

Nakatuon ito sa mga ​property ​at interaksyon ng panahon, espasyo, enerhiya at ​matter​. Mula ito sa Griyego na ​Phusike ​o kaalaman sa kalikasan.

EARTH SCIENCE/HEOLOHIYA

Ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga planeta sa kalawakan, ​ng mga bato kung saan gawa ito at ang mga prosesong kanilang pagbabago, ​at iba pang pisikal na elemento kaugnay ng pagbuo, estruktura at mga penomena nito.

ASTRONOMIYA

Pag-aaral ​na kinapapalooban ng pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga kaganapang nangyayari sa labas ng daigdig at ng himpapawid nito. Pinag-aaralan nito ang pinagmulan, pagbabago at mga katangiang pisikal at kemikal ng mga bagay na napagmamasdan sa kalangitan (na nasa labas ng atmospera), pati ang mga kaugnay na mga proseso at kababalaghan.

MATEMATIKA

Ito ay siyensiya ukol sa sistematikong pag-aaral sa lohika, at ugnayan ng mga numero, pigura, anyo, espasyo, kantidad, at estruktura na inihahayag sa pamamagitan ng mga simbolo. Ang mga matematika ay lumulutas ng katotohonan o kamalian ng mga konhektura sa pamamagitan ng mga matematikal na pagpapatunay na mga argumentong sapat upang mahikayat ang ibang mga matematiko sa balidad nito.

TEKNOLOHIYA

Ang praktikal na aplikasyon ng mga impormasyon at teoryang pansiyensya. Umaasa ito sa mga teoryang pansiyensya. Ito ang paglikha at paggamit ng iba’t ibang pamamaraan o kaugnayan ng buhay, kapaligiran, kalikasan at lipunan.

TECHNE ; LOGOS

craft ; salita

INFORMATION TECHNOLOGY

Ito ay tumutukoy sa pag-aaral at gamit ng teknolohiya kaugnay ng pagbibigay at paglilipat ng impormasyon, datos at pagpoproseso.

INHINYERIYA

Ito ay nakatuon sa paglalapat ng agham upang matugunan ang pangangailangan ng sangkatauhan.

INGENIERA/ INGENIERIA

salitang KASTILA

INTRODUKSYON

Nakapaloob dito ang problema, motibo, layunin. Background at pangkalahatang pahayag. Bakit isinagawa ang pag-aaral? Ang mga tanong na dapat sagutin? Ano ang pinatunayan ng hipotesis?

METODO

Nakapaloob ang mga modelo at panukat na gagamitin, ano, kailan, saan, paano, gagamitin ang materyal. Sino-sino ang sangkot? (Disenyo ng Pag-aaral, Respondente at paraan ng pagpili, Lugar ng Pag-aaral, Hakbang na Isasagawa, Instrumentong gagamitin, Istatistikang Panunuri)

RESULTA

Nakapaloob dito ang resulta ng ginawang empirikal na pag-aaral. Tama ba ang hipotesis? Ipapakita ito sa pamamagitan ng mga tsart, graph, plot at iba pang graphic organizer.

ANALISIS

Nakapaloob ang analisis ng isinagawang pag-aaral batay sa resulta.

DISKUSYON

Nakapaloob dito ang diskusyon at konklusyon ng isinagawang pag-aaral. Ano ang implikasyon ng resulta? Bakit? Ano ang maitutulong nito sa lipunan sa hinaharap? May mga paglabag ba ito sa etika? Makabuluhan ba ito? Masasabi bang malaking kontribusyon ito sa sangkatauhan.

SALING-ANGKAT

direct borrowing

persepsyon mula sa Latin na perception

  amnesyamulasa Ingles na amnesia

SALING-PAIMBABAW

surface assimilation

reimporsment mula sa reinforcement

  suggestment mula sa suggestion

SALING-PANGGRAMATIKA

grammatical translation

    inter-aksyong sosyal ---- social interaction

   kumperensyang internasyunal ---- international conference

SALING-HIRAM

loan translation

  paghuhugas-isip para sa brainwashing

  alon ng tunog para sa sound waves

SALING-LIKHA

word invention

punlay (punla+buhay) – sperm

banyuhay (bagong anyo ng buhay) -   metamorphosis

SALING-DAGLAT

acronyms/abbreviated word

  BSU-Batangas State University

  LPU-Lyceum of the Philippines University

SALING-TAPAT

parallel translation

  panaderya para sa bakery

  Lesson Plan para sa guro

SALING-TAAL

(indigenous-concept oriented translation)

  Pakikitungo (transaction/civility with)

  Pakikisalamuha (inter-action with)

SALING-SANIB

(amalgamated translation)

  gahum (Cebuano) para sa hegemony

  hinupang (Hiligaynon) para sa adolescence