topic 1_Consumer behavior_1.1.Preferences & 1.2.Budget constraint & 1.3. Utility

Preference

Sở thích

• Định nghĩa: Cách người tiêu dùng xếp hạng các gói hàng hóa theo mức độ ưa thích.

• Ví dụ: “Tôi có preference cho cà phê cappuccino hơn latte.”

Strict preference

Ưu tiên tuyệt đối

• Định nghĩa: Người tiêu dùng thực sự thích x hơn y (x ≻ y).

• Ví dụ: “Anh A strictly prefers 3 bánh pizza so với 2 bánh pizza.”

Weak preference

Ưa thích yếu

• Định nghĩa: Người tiêu dùng ít nhất không thích y hơn x (x ≽ y).

• Ví dụ: “Chị B weakly prefers 1 ly nước ép táo so với 1 ly nước ép cam (có thể ngang nhau).”

Indifference

Không phân biệt

• Định nghĩa: Người tiêu dùng nhìn hai gói x và y như nhau (x ∼ y).

• Ví dụ: “Em C indifferent giữa 2 cây kem vani và 2 cây kem socola.”

Consumption bundle

Gói tiêu dùng

• Định nghĩa: Bộ số lượng của hai (hoặc nhiều) hàng hóa: (x₁, x₂).

• Ví dụ: “Với $10, gói tiêu dùng của Dương là (2 bánh mì, 1 ly sữa).”

Indifference curve (IC)

Đường bàng quan

• Định nghĩa: Tập các gói khiến người tiêu dùng không phân biệt được mức độ hài lòng.

• Ví dụ: “Trên cùng một IC, bạn có thể đổi 1 bánh pizza lấy 2 ly sinh tố mà vẫn giữ mức hài lòng.”

Indifference map

Bản đồ bàng quan

• Định nghĩa: Tập hợp tất cả IC biểu diễn các mức hài lòng khác nhau.

• Ví dụ: “Bản đồ bàng quan gồm IC k=1, k=2, k=3… cho gói (x₁,x₂).”

Weakly preferred set

Tập cận ưu

• Định nghĩa: Tập các gói ít nhất không kém gói x (x’ ≽ x).

• Ví dụ: “Các gói nằm bên trên hoặc trên IC của (2,3).”

Strictly preferred set

Tập ưu tuyệt đối

• Định nghĩa: Tập các gói người tiêu dùng thực sự thích hơn gói x.

• Ví dụ: “Các gói nằm bên trên IC của (2,3), không bao gồm chính (2,3).”

Completeness

• Tính đầy đủ

  • Định nghĩa: Mọi cặp gói x, y có thể so sánh (x ≽ y hoặc y ≽ x).

  • Ví dụ: “Luôn so sánh được 2 gói: (1,2) và (2,1).”

Transitivity

Tính bắc cầu

• Định nghĩa: Nếu x ≽ y và y ≽ z thì x ≽ z.

• Ví dụ: “Nếu thích (3,1) ≽ (2,2) và (2,2) ≽ (1,3) thì (3,1) ≽ (1,3).”

Non-satiation

• Tính không bão hòa

  • Định nghĩa: “Nhiều hơn luôn tốt hơn” – thêm hàng hóa không làm giảm hài lòng.

  • Ví dụ: “Thêm 1 chiếc bánh quy luôn làm tăng hoặc không giảm utility.”

Well-behaved preferences

• Sở thích hợp lý

  • Định nghĩa: Monotonic (nhiều hơn tốt hơn) và convex (ưa thích “trung bình”).

  • Ví dụ: “IC lồi, không cắt nhau, càng xa gốc càng tốt.”

Monotonicity

Tính đơn điệu

• Định nghĩa: Nếu y có ≥ lượng mỗi hàng hóa và > ở ít nhất một, thì y ≻ x.

• Ví dụ: “(3,3) ≻ (2,3).”

Convexity

Tính lồi

• Định nghĩa: Người tiêu dùng thích trung bình: t x + (1-t) y ≽ x, y với 0<t<1.

• Ví dụ: “Ưa thích gói (1.5,1.5) hơn cả (1,2) và (2,1).”

Marginal rate of substitution (MRS)

Tỷ lệ thay thế cận biên

• Định nghĩa: MRS = Δx₂/Δx₁ (độ dốc IC), lượng x₂ phải bù để mất Δx₁.

• Ví dụ: “MRS = 2: đánh đổi 2 bánh quy lấy 1 ly trà.”

Perfect substitutes

Hàng hóa thay thế hoàn hảo

• Định nghĩa: Thay thế nhau ở tỷ lệ cố định; IC là đường thẳng.

• Ví dụ: “Bút chì đỏ và xanh, u = x₁ + x₂.”

Perfect complements

Hàng hóa bổ sung hoàn hảo

• Định nghĩa: Tiêu dùng theo tỷ lệ cố định; IC hình chữ L: u = min{a x₁, b x₂}.

• Ví dụ: “Giày trái-phải, u = min{x_trái, x_phải}.”

Neutrals

• Hàng hóa trung lập

  • Định nghĩa: Người tiêu dùng không quan tâm tới hàng hóa đó; IC song song trục.

  • Ví dụ: “Nếu x₂ là thuốc lá (trung lập), IC là đường thẳng dọc.”

Bads

Hàng hóa không mong muốn

• Định nghĩa: Người tiêu dùng càng ít càng thích; IC dốc lên.

• Ví dụ: “Khói thuốc: càng ít x càng tốt.”

Satiation / Bliss point

1. Điểm bão hòa / cực khoái

   • Định nghĩa: Gói tối ưu nhất; càng gần thì càng thích, xa thì giảm.

   • Ví dụ: “u cao nhất tại (5,5), IC xoay quanh điểm này.”

Budget constraint

Ràng buộc ngân sách

• Định nghĩa: Tập các gói thỏa p₁ x₁ + p₂ x₂ ≤ M.

• Ví dụ: “Với M=$20, giá x₁=$2, x₂=$4.

Budget line

Đường ngân sách

• Định nghĩa: Biên của tập, p₁ x₁ + p₂ x₂ = M; slope = –p₁/p₂.

• Ví dụ: “Nếu M tăng, đường dịch ra song song.”

Budget set

Tập hợp ngân sách

• Định nghĩa: Tất cả các gói x thoả p₁x₁+p₂x₂ ≤ M.

• Ví dụ: “Vùng bên dưới và trên đường ngân sách.”

Affordable bundle

• Gói tiêu dùng có thể chi trả

  • Định nghĩa: Gói nằm trong budget set.

  • Ví dụ: “(4,2) nếu 2·4 + 4·2 = 16≤20 thì affordable.”

Intercept

Giao điểm trục

• Định nghĩa: M/p₂ (trục x₂) và M/p₁ (trục x₁).

• Ví dụ: “Nếu M=20, p₂=4 → intercept₂=5.”

Slope

Độ dốc

• Định nghĩa: –p₁/p₂.

• Ví dụ: “Nếu p₁=2, p₂=4 → slope=–0.5.”

Quantity tax

Thuế theo số lượng

• Định nghĩa: Thuế t cho mỗi đơn vị; p → p + t.

• Ví dụ: “Thuế 1$/bánh → giá tăng từ $2→$3.”

Value tax / Ad valorem tax

Thuế theo giá trị

• Định nghĩa: Thuế t% trên giá; p → (1+t) p.

• Ví dụ: “VAT 10%: p=$10→$11.”

Subsidy

• Trợ cấp

  • Định nghĩa: Giảm giá s cho mỗi đơn vị; p → p – s.

  • Ví dụ: “Trợ cấp $1/bịch → giá gạo $5→$4.”

Lump-sum tax / subsidy

Thuế / trợ cấp cố định

• Định nghĩa: Trừ hoặc cộng trực tiếp lên M; dịch đường.

• Ví dụ: “Thuế cố định $5 → M từ 20→15.”

Rationing

Hạn mức tiêu dùng

• Định nghĩa: Giới hạn x₁ ≤ x̄; cắt phần budget set.

• Ví dụ: “Tối đa 3 vé máy bay/người.”

Numeraire

Hàng hóa quy chuẩn

• Định nghĩa: Đặt p of một hàng hóa =1 để đo tương đối.

• Ví dụ: “Đơn vị tiền tệ làm numeraire, p_money=1.”

Utility

Hữu dụng

• Định nghĩa: Số biểu diễn mức độ hài lòng; u(x)↑ ⇒ ưa thích hơn.

• Ví dụ: “u(2,3)=6 > u(1,4)=4 ⇒ (2,3) được ưa thích.”

Utility function

Hàm hữu dụng

• Định nghĩa: u: ℝ₂⁺ → ℝ sao cho u(x)>u(y) ⇔ x ≻ y.

• Ví dụ: “u=x₁·x₂ (Cobb-Douglas).”

Ordinal utility

Hữu dụng thứ bậc

• Định nghĩa: Chỉ cần thứ tự gói, không cần khoảng cách.

• Ví dụ: “u và f(u)=ln u cùng biểu diễn ranking.”

Monotonic transformation

Biến đổi đơn điệu

• Định nghĩa: f tăng ⇒ giữ thứ tự: u₁>u₂ ⇔ f(u₁)>f(u₂).

• Ví dụ: “f(u)=2u+5.”

Level set

Tập mức hữu dụng

• Định nghĩa: {x | u(x)=k} chính là IC với k cố định.

• Ví dụ: “{(x₁,x₂) | x₁x₂=10}.”

Quasi-linear utility

Hữu dụng bán tuyến tính

• Định nghĩa: u(x₁,x₂)=v(x₁)+x₂.

• Ví dụ: “u=ln x₁ + x₂; mỗi unit x₂ tăng utility hằng số.”

Cobb-Douglas utility

• Hữu dụng Cobb-Douglas

  • Định nghĩa: u(x₁,x₂)=x₁ᵃ x₂ᵇ, a,b>0.

  • Ví dụ: “u=x₁^0.5 x₂^0.5.”

Marginal Utility (MU)

Hữu dụng cận biên

• Định nghĩa: MU₁=∂u/∂x₁, MU₂=∂u/∂x₂.

• Ví dụ: “Nếu u=x₁x₂ → MU₁=x₂, MU₂=x₁.”

MRS = –MU₁/MU₂

• Định nghĩa: Tỷ lệ thay thế cận biên từ MU.

• Ví dụ: “u=x₁x₂ → MRS=–x₂/x₁.”