H2.2 K&J met ADHD

psychofarmaca bij ADHD

Methylfenidaat (stimulantia)

ADHD

attention deficit hyperactivity disorder

onderwijsvorm ADHD

type 3

zelfregulatie

comorbiditeit bij ADHD

• gedragsstoornis

• angst en depressie

• stoornissen/achterstand in taal, leren, motoriek

• ticstoornis

• ASS

• middelenmisbruik (vaak in volwassenheid)

hoofdkenmerken

• onoplettendheid

• hyperactiviteit

• hyperactiviteit + impulsiviteit

DSM-5

• diagnostiek o.b.v. van observeerbare gedragskenmerken

• zichtbaar voor de leeftijd van 12j, niet 6j!

• gedrag past niet bij het ontwikkelingsniveau en normaal sociaal of schools functioneren

• zichtbaar in twee of meer contexten

3 subgroepen

• overweldigend onoplettende beeld = ADD

• overweldigend hyperactief-impulsieve beeld > komt het minst vaakst voor

• gecombineerde beeld > komt het vaakst voor

indeling volgens ernst

• licht: niet/nauwelijks meer symptomen dan vereist; lichte beperkingen in het functioneren

• mild: symptomen tussen licht en ernstig

• ernstig: veel meer symptomen dan vereist of verschillende bijzonder ernstige symptomen; duidelijke beperkingen in het functioneren

geassocieerde problemen: gezin

• conflicten

• opvoedingsmoeilijkheden: stress, gevoel van incompetentie als ouders, risico sociaal isolement

• afwijzing van het kind: niet altijd meest geliefde kinderen in klas of thuis > kwetsbaarheid verontrusting

geassocieerde problemen: kind/jongere

• angst- of depressieve gevoelens

• laag zelfwaardegevoel

• prikkelbaarheid en spanning

• slaapproblemen

• bedplassen

geassocieerde problemen: school

• leerproblemen of slechte resultaten

• moeilijkheden om huiswerk (op tijd) te maken/organiseren

• moeilijke relatie met de leerkracht

leeftijdsgenoten

• door impulsiviteit > regelmatig ruzies

• afwijzing of pesterijen (zelf of door anderen)

• moeilijkheden om vriendschappen uit te bouwen

vaker jongens dan meisjes gediagnosticeerd

ondergediagnosticeerd bij meisjes?

etiologie

complex beeld van omgevingsfactoren en genetische factoren

genetische invloeden

• erfelijkheid: 65-90%

• niet duidelijk welke genen betrokken zijn

• wel genen die dopaminerge systeem beïnvloeden

• dopamine D4-receptoren en transportergenen voor dopamine (DAT1)

• onvoldoende dopamine: reguleert aandacht, motivatie en beweging

omgevingsinvloeden: moeite met executieve functies en zelfregulatie

• executieve functies: moeite met toekomstig gedrag te overzien, plannen en beslissingen uit te voeren, evalueren, …

• zelfregulatie: in staat om over hun gedrag na te denken en het vorm te geven, gedrag kunnen controleren en laten aansturen door je denken

prenataal

• roken, alcohol, drugs, tranquillizers

• laag schildklierhormoon moeder (thyroxine)

• stress moeder

perinataal

• prematuriteit

• verloskundige (obstetrische) complicaties

postnataal

• opvoedingsstijl (zelf chaotisch, moeite met structuur bieden, impulsief)

• verwaarlozing en wisselende opvoedingsfiguren

• hersenbeschadiging op jonge leeftijd door ongeval (bv. baby laten vallen), infectie, toxische stoffen, …

executieve functies: moeilijkheden

cognitieve processen die nodig zijn om in het dagelijks leven

• doelgericht te functioneren

• controle hebben over emoties, gedachten en gedrag

• aandacht richten

• volgen van instructies

• flexibel denken/mentale flexibiliteit

• problemen oplossen, plannen en organiseren

• zelfsturing

• metacognitie

• doorzettingsvermogen

• werkgeheugen

• time management

=> hebben vooral moeite met inhibitievermogen

inhibitievermogen

vermogen om het gedrag terug te trekken, te inhiberen (ook responsinhibitie)

beeldvormend onderzoek: zelfregulatie

• emotieregulatie

• regulatie van aandacht en gedrag <> impulsiviteit bij ADHD

  • meer ‘in het moment’, impulsief

  • onderontwikkelde innerlijke spraak

  • moeite om gevoelens en feiten van elkaar te onderscheiden

  • minder anticiperen vanuit ervaring of feedback

neurofysiologisch onderzoek

• sturingsfuncties minder ontwikkeld

• onderstimulatie van de hersenen door te weinig overdracht tussen synapsen

• tijdens aandachts- en inhibitietaken worden afwijkingen gecorrigeerd met stimulantia

differentiaaldiagnostiek

• beweeglijkheid: bij kleuters en peuters en VB

• korte aandacht: bij kleuters en peuters en VB

• agitatie en onrustig gedrag: angst- of stemmingsproblemen en reactieve hechtingsstoornis

• ongericht, impulsief gedrag: ODD (gedragsstoornis) en reactieve hechtingsstoornis

• ongehoorzaamheid: ODD (gedragsstoornis)