stijlmiddelen latijn

Alliteratie

Herhaling van de beginletter of beginklank.

Anafoor

Herhaling van hetzelfde woord aan het begin van een reeks zinnen/zinsdelen.

Antithese of tegenstelling

Accentuering door contrast met het tegendeel.

Apostrofe

De spreken richt zich tot iemand anders dan zijn directe publiek, soms iemand die al overleden is.

Assonantie

Klankherhaling

Asyndeton

Het weglaten van verbindingswoorden (vergelijk polysyndeton). Kan ook een tegenstelling accentueren.

Brevitas

Beknopte formulering, iets uitdrukken met een minimum aantal woorden (zie ook elips).

Chiasme

twee overeenkomstige termen worden in tegengestelde volgorde geplaatst, geformuleerd in een schema a b b a

Climax

Een reeks van minimaal drie woorden die ervoor zorgt dat de spanning toeneemt; werkt toe naar een hoogtepunt.

Ellips

Uit een zin worden een of meerdere woorden weggelaten. Soms ontstaat hierdoor een ongrammaticale zin.

Enallage of hypallage

Een bijvoeglijk naamwoord hoort grammaticaal bij het ene woord en inhoudelijk bij het andere.

Eufemisme

Iets met een mooier of vriendelijker woord voorstellen dan het in werkelijkheid is.

Hyperbaton

Woorden die grammaticaal bij elkaar horen uit elkaar plaatsen (zie ook poëtische teksten).

Hyperbool

Zeer sterke overdrijving.

Ironie

Milde vorm van spot. Vaak zegt de spreker/schrijver iets anders dan hij eigenlijk bedoelt. De bedoeling blijkt uit de manier van spreken of wordt in de tekst toegelicht.

Litotes

Ontkenning van het tegenovergestelde geeft juist een sterke bevestiging.

Metafoor

De werkelijkheid wordt met een beeld vergeleken. Beeld en werkelijkheid worden naast elkaar gezet. Een eigenschap van de werkelijkheid wordt door een beeld opgeroepen. In een 'zuivere metafoor' wordt alleen het beeld genoemd. De werkelijkheid waarnaar het beeld verwijst wordt niet genoemd.

Metonymie

Het ene wordt genoemd, het andere wordt bedoeld.
Pars pro toto: een deel genoemd, het geheel bedoeld.
Abstractum pro concreto: Iets abstracts genoemd, iets concreets bedoeld. Het materiaal genoemd, het voorwerp bedoeld. De buitenkant genoemd, de inhoud bedoeld. Het enkelvoud genoemd, het meervoud bedoeld. De auteur genoemd, diens werk bedoeld.

Paradox

Een schijnbare tegenstelling die bij nader inzien toch wel blijkt te kloppen.

Parallellie

Overeenkomstige elementen van twee zinnen/zinsdelen in dezelfde volgorde plaatsen.

Pathos

De spreker/schrijver roept bij zijn publiek emotie op, vaak met een opeenstapeling van stijlmiddelen, bijvoorbeeld apostrofe, retorische vraag.

Pleonasme

Dubbelzegging. Een eigenschap van het zelfstandig naamwoord wordt benadrukt door een bijvoeglijke bepaling.

Polysyndeton

Het herhalen van verbindingswoorden (vergelijk asyndeton).

Praesens Historicum

Een in de verleden tijd verteld verhaal gaat plotseling over in het praesens om de situatie levendig voor ogen te stellen (alsof de lezer er in het hier en nu zelf bij is). Ook de infinitivus kan hiervoor worden gebruikt.

Retorische vraag

Een vraag waarop de spreker geen antwoord verwacht. Het is geen vraag om informatie, maar heeft een ander doel: commentaar, nadrukkelijke bewering, opbouw van spanning

Sententia

Een algemeen geldende, kernachtige boodschap.

Tautologie

Dubbelzegging. Het hele begrip wordt herhaald.

Trikolon

Formulering in drieën: reeks van drie woorden of woordgroepen.

Vergelijking

Om de situatie duidelijk te maken wordt een beeld gekozen dat de lezer zich goed kan voorstellen. Ieder vergelijking bevat: het beeld, de/het afgebeelde, punt(en) van overeenkomst. Homerische vergelijking: Een vergelijking waarin het beeld zeer uitvoerig wordt uitgewerkt; vaak worden in de beschrijving verschillende punten van vergelijking belicht.

Woordplaatsing

Een woord accentueren door plaatsing aan het begin of eind van een zin (of versregel).

enjambement

Het doorlopen van een zin over twee (of eventueel meer) versregels.

patronymicum

Persoonsaanduiding die is afgeleid van de naamvan de (groot)vader.