Couch - urban planning - an introduction

waar gaat het over

Het laat zien hoe stedelijke problemen zich ontwikkelden en hoe stedenbouwkundigen daarop reageerden – vooral in Europa en Noord-Amerika, vanaf de industriële revolutie tot het midden van de 20e eeuw.

1. Vroege stedelijke ontwikkeling

• De eerste steden ontstonden in Mesopotamië, de Indusvallei, Egypte en Griekenland.

• Romeinse steden waren vaak volgens een gridpatroon gebouwd met civiele gebouwen op prominente locaties.

• In de Middeleeuwen groeiden steden vaak organisch en zonder centrale planning.

• Uitzonderingen waren geplande steden zoals bastides (Frankrijk) en Londonderry (Noord-Ierland).

2. Industriële Revolutie en urbanisatie

• Begon in het VK; leidde tot snelle stedelijke groei.

• Nieuwe industrieën en fabrieken trokken arbeiders aan.

• Er ontstonden verschillende stadstypen:

  • Industriesteden (bijv. Manchester)

  • Leisure/resort steden (bijv. Brighton, Baden-Baden)

  • Grootstedelijke centra (bijv. Londen, Parijs)

De steden groeiden snel maar ongepland, wat leidde tot slechte leefomstandigheden, overbevolking en milieuproblemen.

3. Structuur van de industriële stad

• Centrale gebieden kregen hogere grondprijzen → intensiever gebruik.

• Rijkeren trokken naar de buitenwijken; werkende klasse bleef in overvolle binnensteden.

• De spoorwegen herstructureerden de stad en maakten suburbanisatie mogelijk.

• Winkels en kantoren namen centrale locaties in vanwege hogere winst per m².

4. Opkomst van moderne stedenbouw

• Vroege initiatieven kwamen van filantropen zoals:

  • Robert Owen (New Lanark)

  • Titus Salt (Saltaire)

  • Cadbury-familie (Bournville)

• Staat ging zich pas vanaf 1848 actiever bemoeien (bijv. Public Health Acts).

• Ebenezer Howard introduceerde het "Garden City"-concept: lage dichtheid, veel groen, zelfvoorzienende gemeenschappen.

 5. Planning in Europa en VS

• Duitsland liep voorop met formele stadsuitbreidingsplannen (vanaf 1794).

• Frankrijk voerde grootschalige stedelijke renovaties uit (Haussmann in Parijs).

• Nederland nam een vroege nationale wet aan: de Woningwet van 1901.

• In de VS ontstond het City Beautiful Movement, met aandacht voor esthetiek, orde en monumentale gebouwen.

6. Interbellum en naoorlogse planning

• UK: veel tuinwijken en geplande "new towns" (Harlow, Stevenage).

• Europa: modernistische projecten, bv. Le Corbusiers “Ville Radieuse”.

• Nederland: Amsterdam Zuid (Berlage), Algemeen Uitbreidingsplan (1934).

• Denemarken: Finger Plan voor Kopenhagen (1947).

7. Invloed van WOII

• Oorlogsschade bood kansen voor herontwerp:

  • Heropbouw van Rotterdam, Le Havre, Coventry met modernistische principes.

• In UK leidde dit tot de Greater London Plan (1944) met groene gordels en satellietsteden.

8. Naoorlogse stedenbouw

• New Towns Act (1946): planmatige steden buiten Londen.

• Doel: zelfvoorzienend, functionele indeling, veel groen.

• Andere landen namen dit model over (bijv. Almere in Nederland, Marne-la-Vallée in Frankrijk).

Belangrijke inzichten

• De evolutie van stedelijke planning weerspiegelt veranderingen in economie, technologie, sociale waarden en politiek.

• Twee stromingen domineerden:

  • Lage dichtheid & groen (Garden City)

  • Hoge dichtheid & efficiëntie (Modernisme)