Nederlands examen december

epiek

• prozaverhalen

  • vroeger ook rijm

• epos = woord, verhaal

• Een bericht over een handeling in de vorm van een monoloog.

• voorbeeld:

  • Ilias (Homerus)

• subgenres:

  • roman

  • kortverhaal

  • novelle

  • mythe

  • sage

lyriek

• poëzie

• lyra = lier

• De uitbeelding van een toestand (gevoelens) in de vorm van een monoloog.

• subgenres:

  • ode

  • elegie

  • klaagzang

dramatiek

• toneel

  • vroeger ook rijm

• dran = handelen, toneel, theater

• De uitbeelding van een handeling in de vorm van een dialoog.

• subgenres:

  • komedie

  • tragedie

  • tragikomedie

driehoek van Petersen

proza

Niet-rijmende verhalen in een doorlopende tekst.

dramatis personae

De personages

ruimte

• geografische ruimte

• sfeerscheppende ruimte

• sociale ruimte

• symbolische ruimte

paria

iemand die zich van de samenleving afsluit

zwarte humor

lachen met andermans miserie

abrupt

opeens, onverwacht

gimmick

iets grappig

• een zinnetje

  • man, man, man

manco

een tekort, gebrek of een fout

fabel/ story

samenvatting met de gebeurtenissen strikt chronologisch

sujet/ plot

samenvatting met de gebeurtenissen in de zelfde volgorde als in het boek

faction

wanneer de lezer niet weet waar de facts beginnen en de fiction eindigt

begin

• ab ovo

  • eerst kennismaking

• in medias res

  • middenin het verhaal

• post rem

  • einde verhaal

midden

• intern

  • op moreel vlak

• extern

  • op materieel vlak

• opgangsverhaal

  • personage wordt er beter van

• ondergangsverhaal

  • personage wordt er slechter van

• cyclische opbouw

  • queeste of zoektocht

  • raamvertelling

    • the canterbury tales

  • dubbelroman

• stream of consciousness

spanning

• prospectie

  • vooruitblik

• informatie achterhouden

• retardering

  • vragen oproepen

• cliffhangers

• legpuzzelstructuur

  • vragen beginnen oplossen

• open plekken

einde

• open einde

• gesloten einde

synoniem thema

grondmotief

motieven

• verhaalmotieven

  • concrete gebeurtenissen

• abstracte motieven

  • dood, eenzaamheid, liefde,…

• leidmotief

  • dezelfde bewoording komt terug

vertelperspectieven

• auctoriële verteller

  • alwetend

• personele verteller

  • in het verhaal

  • beperkte kennis

• meervoudig vertelperspectief

• vertellende ik-persoon

  • daarna beschrijven

• handelende of belevende ik-persoon

  • op het moment zelf

personages

• expliciet

  • uitgebreid voorgesteld

• impliciet

  • minder uitgebreid

• rond karakter

  • ze groeien doorheen het verhaal

• vlak karakter

• protagonist

  • hoofdpersonage

• antagonist

  • tegenspeler

• tritagonist

  • medespeler

• figurant

• held

• antiheld

tijd

• kalendertijd

  • historische tijd

• uurtijd

  • tijd van het uurwerk

• literaire tijd

  • tijd in het verhaal

• chronologisch

• niet-chronologisch

tijd (veranderingen)

• flashbacks

• flashforwards

• retardering

• versnelling

• vertelde tijd

• verteltijd

ridderepiek

• ontstaan: 1100

• aan het hof vertellen

  • als voorbeeld hoe ridders zich moesten gedragen

  • vermaak

• Karelroman

  • voorhoofse romans

  • Karel de grote

  • ruzie tussen leenman en onderdaan, grote veldslagen

  • moed, dapperheid en trouw

  • vrouw = onderdanig

    • Karel ende elegast

• Arthurroman

  • hoofse roman

  • één-op-één gevechten, queesten

  • hulpvaardigheid, rechtvaardigheid,…

  • vrouw = gelijkwaardig

    • Walewijn en het vliegende schaakbord

• Oosterse Roman

  • Babylon

• Antikiserende ridderverhalen

  • Bijbelse tijden

  • Antropomorfisme

    • Reinaert de vos

tijdsbeeld middeleeuwen

• standenmaatschappij

• theocentrisch

• anonieme literatuur

Walewein

• oorspronkelijk Middelnederlandse roman

• sociale klasse = adel aan het hof

  —> zaal zoals een paradijs

• relatie Walewein en Ysabele

  • passionele liefdesrelatie

• rood = wreed, slecht, duivel

• epische concentratie

  • alle heldendaden aan Arthur toeschrijven

• cirkelstructuur

  • ordo: aan het hof

  • manque: schaakbord zoeken

  • queeste: schaakbord, zwaard, Ysabele

  • herstel ordo: liefde, alles gevonden

Karel ende Elegast

• god

  • vraag hem om bescherming

  • iedereen laten slapen

  • dood iemand

• zwart = duivel

• woud = onzeker, onveilig

• hof = keizer, veilig

• relatie Karel en Elegast

  • 1. vreemden

  • 2. vertrouwen

  • 3. Elegast in ere hersteld

• vrouw = ondergeschikt

• waargebeurd

  • complot

  • hofdag

  • duel

  • keizer kan niet goed stelen

• fictief

  • engel

  • god kiest wie wint

  • haan kan spreken

  • iedereen slaapt

  • keizer gaat stelen

  cirkelstructuur

  • ordo: Karel is keizer

  • manque: hij moet stelen van de engel

  • queeste: beroven het huis van Eggeric en doden hem

  • herstel ordo: Elegast in ere hersteld en Karel is weer keizer

dierenepiek (Van den vos Reynaerde)

• personages

  • Belijn

  • Bruun de beer

  • Cantecleer

  • Cuwaert

  • Grimbeert de das

  • Isengrim = wolf

  • Nobel de leeuw

  • Reinaert de vos

  • Tibeert de kater

• begin verhaal

  • in het land van koning Nobel

  • op Pinksteren op de hofdag

  • de dieren klagen over Reinaert

    • Izegrim (wolf)

• toneelversie

  • Courtois

  • Reinaert kijkt op hem neer

    —> de koning en regering = overdrijven en ongeloofwaardig

• Wapenbroeders

  • psychologisch doorzicht

    • Bruun (beer) - honing

    —> gewoon volk = losbandig, misbruik, niet sympathiek

  • satire op het naoorlogse België

    • Leopold III —> vlucht = zwak

    • koning = ziek en zwak

  • cirkelstructuur:

    • ordo: in huis van Reinaert

    • manque: Bruun de beer

    • queeste: Reinaert lokt hem in de val

    • herstel ordo: Reinaert is vrij

• de lekenbiecht

  • Reinaert biecht alles op bij Grimbeert

    • Reinaert = trots, geen spijt

    • Grimbeert = sensationeel

  • kritiek op de kerk en lekenbiecht

• audiofragment

  • vertelt over complot —> schat

    • wolf, beer, kater opgehangen

  • koning(in) = dom, hebzuchtig, naïef, egoïstisch

  • Reinaert = sluw en slim

• interview

• samenvatting

• proloog

  • het verhaal is voor de hoofse mensen

    • vermaak

  • er wordt vaak iets over de bron verteld

  • causa scribendi

    • geen Nederlandse vertaling (dame vroeg dit)

  • inspanning

    • kostte hem zijn nachtrust

  • bronvermelding

    • zoeken in Franse boeken

  • een gebed

    • God moge ons zijn steun verlenen!

• slot

  • het tegenovergestelde van de hoofse waarden

  • er is geen echte vrede —> verdwenen

  • Bewilleme —> acrostichon

• satire

  • op een lachwekkende manier kritiek gegeven op de maatschappij

    • domme ridder (beer)

    • gierige koning (leeuw)

• parodie

  • spottende namaak van een ridderverhaal

    • reinaert = ridder

vergelijking Karel ende Elegast, Walewein