Begrippen actuele geschiedenis

Trumandoctrine (1947)

VS steunt de landen die door communisme bedreigd worden

Marshallplan (1948)

Economische hulp aan West-Europa ter opbouw en tegenwicht voor het communisme

NAVO-doctrine (1949 - heden)

Collectieve verdediging: aanval op één is aanval op allen

Eisenhowerdoctrine (1957)

Steun aan landen in het Midden-Oosten tegen communistische agressie

Brezjnevdoctrine (1968)

Sovjetrecht om in te grijpen in socialistische landen als het socialisme bedreigd werd

Nixondoctrine (1969)

VS zouden bondgenoten helpen met militaire en economische steun, maar zelf minder troepen inzetten

Bushdoctrine (2001)

Recht op preventieve aanval; "war on terror", unilateralisme

Putindoctrine (vanaf 2000)

Bescherming van Russische belangen en landgenoten in het buitenland, anti-westerse positionering

Monroedoctrine (1823)

Geen buitenlandse inmenging in het westelijk halfrond (VS-zicht op Latijns-Amerika)

Reagandoctrine (1980s)

Actieve steun aan anticommunistische verzetsbewegingen wereldwijd (bijv. Mujahideen, Contras)

Sinatradoctrine (1989)

Sovjets laten Oostbloklanden hun eigen pad kiezen ("I did it my way") – leidde tot val van het IJzeren Gordijn

Maoïstischdoctrine (vanaf 1949)

Boerenrevolutie als motor van communisme, voortdurende revolutie (Culturele Revolutie)

Deng Xiaopingdoctrine (vanaf 1978)

“Het maakt niet uit of de kat wit of zwart is, als ze maar muizen vangt” → economische hervorming + autoritair bestuur

Mobutudoctrine (1965-1997)

“Authenticité”, cultus rond de leider, afwijzing van koloniale waarden, maar sterk gecentraliseerde en autoritaire macht

Ho Chi Minhdoctrine (1940s-1969)

Communistische eenheid, guerrillaoorlog als bevrijding, marxistisch-nationalisme met een sterk anti-koloniaal karakter

Kagamedoctrine (vanaf 2000s)

Economische ontwikkeling, staatscontrole, afwijzing van etniciteit in politiek discours (post-genocide). Kritiek op mensenrechten, maar succesvol in stabiliteit en modernisering

appeasementpolitiek

toegevingen doen aan agressieve landen om oorlog te vermijden (bv. Hitler in de jaren 1930)

Molotov-Ribbentroppact

niet-aanvalsverdrag tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie in 1939, met geheime afspraken om Polen en Oost-Europa te verdelen

Pearl Harbor

aanval van Japan op de Amerikaanse marinebasis in 1941; leidde tot Amerikaanse deelname aan WO II

cordon sanitaire

diplomatiek beleid om een invloedrijke of vijandige macht (bv. Sovjet-Unie) in te perken door bondgenootschappen eromheen

balance of power

evenwicht van macht tussen staten zodat geen enkele staat te dominant wordt.

denazificatie

proces na WO II om Duitsland te ontdoen van nazi-invloed in politiek, onderwijs en samenleving

deterrence

afschrikking; tegenstander afhouden van aanvallen door dreiging met zware tegenreactie (bv. kernwapens)

containment

Amerikaanse strategie om de verspreiding van het communisme tegen te houden tijdens de Koude Oorlog

roll back

politiek gericht op het actief terugdringen van communistische regimes (i.p.v. alleen indammen)

OESO

(Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling), internationale organisatie die economische groei en samenwerking bevordert

NAVO

(Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) militair bondgenootschap tussen Westerse landen (opgericht in 1949)

Warschaupact

militair bondgenootschap van communistische landen, opgericht in 1955 als tegenhanger van de NAVO

massive retaliation

strategie waarbij elke aanval beantwoord wordt met overweldigend militair (nucleair) geweld

soft power

invloed uitoefenen via cultuur, waarden of diplomatie, zonder geweld

hard power

invloed uitoefenen via militaire of economische dwangmiddelen

unilateralisme

politiek beleid waarbij een land op eigen houtje beslissingen neemt en handelt, zonder overleg of samenwerking met andere landen

war on terrorism

wereldwijde strijd tegen terrorisme, vooral na de aanslagen van 11 september 2001. Het verwijst naar militaire, politieke en veiligheidsmaatregelen die vooral door de VS en bondgenoten werden genomen om terroristische groeperingen zoals Al-Qaida te bestrijden

jihad

inspanning, heilige oorlog

asymmetrische conflictvoering

vorm van oorlog of strijd waarbij de partijen sterk van elkaar verschillen in militaire macht, middelen of strategie. Vaak gebruikt de zwakkere partij guerrillatechnieken, terreur of sabotage om de sterkere tegenstander te ondermijnen

low intensity conflict

langdurig gewapend conflict met beperkte inzet van geweld en middelen. Het speelt zich vaak af in een lokale regio en omvat bijvoorbeeld guerrilla-oorlog, opstanden of terreur, zonder dat het uitgroeit tot een grootschalige oorlog

panarabisme

ideologie die streeft naar eenheid en samenwerking tussen alle Arabische landen, gebaseerd op gedeelde taal, cultuur en geschiedenis. Het doel is politieke, economische en soms ook territoriale eenmaking van de Arabische wereld

Beitritt

Duitse woord voor toetreding, meestal gebruikt in politieke of organisatorische context. Het verwijst naar het moment waarop een land, persoon of organisatie officieel lid wordt van een groep, unie of verdrag. Bijvoorbeeld: de toetreding tot de Europese Unie

perestrojka

economische hervormingen in de Sovjet-Unie onder Gorbatsjov, bedoeld om het systeem efficiënter te maken

glasnost

beleid van openheid en transparantie in de Sovjet-Unie onder Gorbatsjov, met meer persvrijdheid.

dominotheorie

idee dat als één land communistisch wordt, buurlanden zullen volgens als dominostenen

regime change

actieve poging om een regering in een ander land ten val te brengen en te vervangen

handelsembargo

verbod op handel met een bepaald land, meestal als stafmaatregel of drukmiddel