Uitdrukkingen

daar komt de aap uit de mouw

dat wat iem. verborgen wilde houden, kwam voor de dag (m.n. een beweegreden)

een broodjeaapverhaal

meestal gruwelijk, hedendaags volksverhaal dat als 'waargebeurd' wordt verteld en vaak ook wordt geloofd, dat inspeelt op universele angsten en dat over de hele wereld als een soort mythe opduikt

iets als een hete aardappel naar elkaar doorschuiven/aan elkaar doorgeven; leenvertaling van Eng. hot potato

lastig probleem

er ligt/schuilt een addertje onder het gras

er ligt een boosaardige opzet verborgen, er schuilt gevaar onder

de hete adem in zijn nek voelen van

zich bedreigd voelen (door iem.)

iets met argusogen bekijken

met argwaan

op de lange baan schuiven

telkens uitstellen

de bal is aan het rollen

het proces is in gang gezet, de eerste stap in een nieuwe ontwikkeling

de bal misslaan

het mis hebben, verkeerd oordelen of raden

de bal terugspelen

een aanval pareren

elkaar de bal toespelen

elkaar bevoordelen

een proefballonnetje oplaten

een voorstel doen om erachter te komen hoe het publiek erop zal reageren

in hetzelfde bedje ziek zijn

aan dezelfde kwaal lijden, iets heeft dezelfde nadelen of euvels

een beeld ophangen van

voorstelling van iets door be- of omschrijving in woorden

op het verkeerde been zetten

misleiden door het bewust verstrekken van verkeerde informatie, door iets op een bep. toon te zeggen

iets buiten beschouwing laten

niet meetellen, daarover niet spreken

iemand te beurt vallen

ten deel vallen aan (alleen van iets gunstigs), bv. mij viel de eer te beurt hem te verwelkomen (ik mocht...)

de lamme leidt de blinde

de helper of adviseur snapt er even weinig van

buiten zijn boekje gaan/zijn boekje te buiten gaan

meer doen dan toegelaten

boter op het hoofd hebben

zich (ook) iets te verwijten hebben, niet onschuldig of onbesproken zijn in een bep. opzicht

mee in de boot stappen

meedoen, deelnemen

de boot afhouden

niet meedoen, afwachten, (ook) geen (duidelijke) uitspraak doen, een ontwijkend antwoord geven

uit (of buiten) de boot vallen

niet meer mee (kunnen of willen) doen, (ook) zijn positie verliezen

ergens brood in zien

vaak negatief: ergens geen brood in zien, geen voordeel, geen heil

uit de bus komen

voor de dag komen als resultaat

de daad bij het woord voegen

een geuit voornemen onmiddellijk ten uitvoer brengen

voor de dag komen met

tevoorschijn komen met

de dans ontspringen

de dood, het gevaar, iets onaangenaams enz. ontkomen

uit het dal komen/klimmen/halen

uit de moeilijkheden raken, er weer bovenop komen

iemand de das omdoen

dat heeft hem de das omgedaan: dat was de aanleiding tot zijn straf, zijn dood enz.

een dubbeltje op zijn kant

het is onzeker hoe de zaak zal aflopen

goed garen bij iets spinnen

veel voordeel van trekken, er veel bij winnen

ergens (geen) gehoor vinden

(geen) reactie/steun krijgen

onder een gelukkig gesternte geboren zijn

een gelukskind zijn

ergens (geen) graten in zien

er geen probleem in zien

de grond in boren

iets of iemand totaal afkraken

geen haan die ernaar kraait

daar zal niemand ooit iets van te weten komen of over reppen, dat zal nooit uitkomen

de hakken in het zand zetten

zich als felle tegenstander opstellen, niet bereid zijn om naar positieve aspecten of naar compromissen te zoeken

geen halszaak maken van iets

het niet zo zwaar opnemen, er geen probleem van maken

zijn hand ergens voor in het vuur steken

er zeker van zijn, er een eed op durven (te) doen, er rotsvast van overtuigd zijn

de handdoek in de ring werpen

opgeven

de handschoen opnemen

de strijd aannemen

iemand na/nauw aan het hart liggen

iemand dierbaar zijn

van je hart geen moordkuil maken

iets ronduit zeggen, zeggen wat je denkt, ook wel vrijuit spreken

iets staat op de helling/iets op de helling zetten

een plan, project e.d.: de uitvoering ervan onzeker maken, vgl. iets op losse schroeven zetten = wankel, onzeker maken

de hoeksteen vormen voor

pijler/fundament

blaffende honden bijten niet

van hen die dreigen, heb je zelden iets te vrezen

je moet geen slapende honden wakker maken

je moet niet de aandacht vestigen op iets, waarvan je onaangename gevolgen kunt ondervinden (als het bekend wordt)

het hoofd bieden aan

zich keren, zich teweerstellen tegen, trotseren

hoogtij vieren

zich onbelemmerd uiten, een bloei beleven, meestal in ongunstig verband

je kunt geen ijzer met handen breken

het onmogelijke is niet te doen

je moet het ijzer smeden als het heet is

je moet een gunstige gelegenheid niet ongebruikt voorbij laten gaan

vechten tegen de bierkaai

een hopeloze strijd voeren, strijden tegen een onverzettelijke macht

iets aan de kaak stellen

openlijk tentoonstellen als verachtelijk of slecht, aan bespotting prijsgeven, hekelen. vgl. iem., iets aan de schandpaal nagelen (= aan de kaak stellen, de gebreken ervan in het openbaar blootleggen)

zijn kaars aan twee kanten branden

zijn krachten/mogelijkheden te vroeg verspild hebben

iets in kaart brengen

een overzicht maken van

dat is (geen) haalbare kaart

een voorstel, idee waarvan de realisering (on)mogelijk lijkt

open kaart spelen

niets verbergen, rond voor iets uitkomen, de zuivere waarheid zeggen

iemand in de kaart spelen

onbedoeld helpen

iets is een doorgestoken kaart

het is afgesproken werk

als het kalf verdronken is, dempt (of vult) men de put

het kwaad wordt pas verholpen als het ongeluk gebeurd is; er worden maatregelen getroffen die eerder getroffen hadden moeten worden

over dezelfde kam scheren

allen gelijk behandelen, geen onderscheid maken (meestal met de gedachte dat dit ten onrechte gebeurt)

in kannen en kruiken zijn

in alle onderdelen geregeld

kant noch wal raken

1) dat lijkt er niet op, dat is glad verkeerd, 2) (ook) dat is onzin

de kar trekken

1) de leiding nemen en het (zware) werk doen, 2) (politiek) regeren

aan de kar stoten, duwen

iem. in zijn plannen helpen, hem steunen

iemand op de kast jagen

iemand boos, kwaad maken

de kat uit de boom kijken

afwachtende houding aannemen

de kat de bel aanbinden

de eerste stap doen om een gevaarlijk plan tot uitvoering te brengen. Ook: de kastanjes uit het vuur halen

zijn kat sturen (BE)

niet reageren op een verzoek om ergens te verschijnen, niet komen opdagen

als de kat van huis is, dansen de muizen

als er geen toezicht is, doen kinderen, ondergeschikten enz. waar ze zin in hebben

een kat-bij-de-melk-effect

iemand in de verleiding brengen

iets op de keper beschouwen

van nabij nauwkeurig onderzoeken

iets in de kiem smoren

stoppen zodra de aanleg ervan zich vertoont

de deur op een kier zetten/houden

enige bereidheid vertonen om (met iem.) te spreken of te onderhandelen, mogelijkheid om te onderhandelen

van een kale kip kan je geen veren plukken

er valt niets te halen bij iemand die niets heeft

een kale kip kan nog leggen

iemand die niets heeft, kan nog voor je werken

nog in zijn kinderschoenen staan

nog echt onontwikkeld zijn (van wetenschappen enz.)

de klok horen luiden/slaan, maar niet weten waar de klepel hangt

het fijne van de zaak niet weten

een klus klaren

een karwei afwerken

knopen doorhakken

beslissen, door beslissend op te treden een moeilijkheid uit de weg ruimen

een knuppel in het hoenderhok gooien

een uitlating doen die plotseling ontsteltenis of hevige reactie bij de bedoelde personen teweegbrengt

de koe bij de hoorns pakken, vatten

de zaak flink aanpakken

de koe bij de hoorns hebben

de grootste moeilijkheden te boven zijn

je weet nooit hoe een koe een haas vangt

je weet niet wat een onverwacht gelukje kan doen, zelfs wat onmogelijk lijkt, kan gebeuren

iets de kop indrukken

praatjes, geruchten, verzet, enz. beëindigen

koren op de molen zijn

1) dat komt hem goed van pas, 2) dat is naar zijn zin

de krijtlijnen trekken/uitzetten voor

de grenzen van een discussie e.d. bepalen

de kroon op het werk zetten

er als slotstuk dat aan toevoegen wat het tot een schitterend of eervol geheel maakt, het op schitterende wijze voltooien (vaak iron.)

naar de kroon steken

met iem. of iets wedijveren, iem. of iets dreigen te overtreffen

iets aan zijn laars lappen

zich ergens niets van aantrekken

een leemte vertonen /in een leemte voorzien

een hiaat vertonen, een hiaat opvullen

met een schone lei beginnen (BE: weer met een propere lei beginnen; een blad(zijde) omdraaien)

een geheel nieuw begin maken

dode letter blijven

plan dat niet wordt uitgevoerd

het licht op groen zetten/groen licht geven voor

de toestemming geven

op één lijn zitten; op een/dezelfde lijn stellen

het met elkaar eens zijn

iemand iets in de maag splitsen

iemand met iets opschepen

door de mazen van het net glippen

ternauwernood ontsnappen

door de mazen van de wet kruipen

op listige wijze de bepalingen van de wet ontduiken

er is geen man overboord

dat is niet zo erg, wel te overkomen