efni 9 – Lögregla, löggæsla, fangelsi og fangavistun

Lögregla

Ríkisstofnun með valdheimildir og umboð til að stemma stigu við og rannsaka afbrot og óreglu.

Löggæsla

Aðgerðir til að viðhalda öryggi og félagslegum stöðugleika með eftirliti og mögulegri beitingu viðurlaga. Ekki aðeins á vegum ríkisins.

Vald samkvæmt Weber

Vald er hæfileikinn til að koma vilja sínum fram þrátt fyrir andstöðu annarra. Skiptist í þvingun og samþykkt vald.

Þrenns konar samþykkt vald (Weber)

1. Hefðbundið vald (traditional), 2. Náðarvald (charismatic), 3. Hagsýnt, lögbundið vald (rational-legal).

Lögmæti lögreglu

Viðurkenning borgara á að lögregla hafi rétt til að beita valdi og sinna hlutverki sínu.

Broken Windows Theory

Smávægileg óregla skapar viðvarandi ótta og eykur alvarlegri glæpi. Gagnrýnt fyrir að beina athygli að ytri þáttum og fátækrahverfum.

Hlutverk lögreglu

Ekki aðeins barátta við afbrot heldur einnig félagsleg þjónusta, ónæði, neyðartilfelli og umferðarslys. Stundum kallaðir 'peace officers'.

Lögreglumenning

Einkenni: tortryggni, samstaða, pólitísk íhaldsemi, gamaldags karlmennska og raunsæi.

Crime-fighting vs. Social service

Lögregla í raun í blönduðu hlutverki – ekki eingöngu barátta við lögbrot heldur þjónusta við samfélagið.

Tengsl lögreglu og afbrota

Fjölgun lögreglumanna hefur ekki alltaf sýnt minnkun brota. Rannsóknir benda til neikvæðrar fylgni, en ekki einhlítt.

Dark figure of crime

Afbrot sem eru aldrei skráð eða tilkynnt. Speglar takmarkanir opinberra gagna.

Saga íslensku lögreglunnar

Vaktarar 1778, fyrsti lögreglumaður 1814, nútímalögregla 1929, kvenlögregluþjónar 1941.

Lögreglulög – hlutverk

Að gæta öryggis, koma í veg fyrir afbrot, aðstoða borgara, vernda hagsmuni og starfa með öðrum yfirvöldum.

Traust til lögreglu

Mæld með kannanum. Spurt um traust, heiðarleika og áhrif lögreglu á afbrotavörn.

Íslenska lögreglan í evrópsku samhengi

Samanburður á fjölda lögreglumanna á hverja 10.000 íbúa. Ísland hefur færri lögreglumenn en margar Evrópuþjóðir.

Fangelsi á Íslandi

Litla-Hraun, Hólmsheiði, Kvíabryggja, Sogn. Fangelsismálastofnun annast rekstur og eftirlit.

Lögreglustarfssemi og félagsleg þjónusta

Lögreglan þjónustar oft fólk með fjölþættan vanda, m.a. geðheilbrigðisvandamál.

Uppljóstrunartíðni

Hlutfall brota sem enda með kæru. Dæmi: 13,7% rán, 9% þjófnað, 16,8% ofbeldi, 34,5% fíkniefnabrot, 54% vopnaburður (Allan, 2016).