Fili Lesson3&4

Tatlong Kapat

3/4

Parisukat

Square

Siyam itinaas sa

kapangyarihan ng apat

36

Talurami

Cube

Pariugat

Square Root

Kalkulo

Calculus

Genetika

Genetics

Ekolohiya

Ecology

Dr. Jose Sytangco,

noong pa mang dekada 60’s at dekada 80’s ay may nabuo ng

diksyunaryo ang mga siyentipiko. “Ang Talahuluganang Pang-agham:

Ingles Pilipino”. manggagamot mula sa UST

Bienvenido Miranda at Salome Miranda,

“English-Pilipino Vocabulary for Chemistry” na nilikha ng mag-asawang, kapwa propesor sa kemistri sa Unibersidad ng Pilipinas.

UP

ang lamang ang may librong pang-angham sa Filipino dahil sa panghihikayat na ibinigay ng Sentro ng Wikang Filipino dito at dahil na rin sa masigasig na pagtataguyod ng mga propesor sa naturang unibersidad sa pagsusulong ng wikang Filipino bilang wikang panturo sa mga larangang ito

San Juan et al., (2019) (ayon kay Gonzales, 2005),

Sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang wika sa pagtuturo sa mga larangang siyentipiko-teknikal, kailangang ang intelektwalisasyon ng wika. Nabanggit nina ang intelektwalisasyon ay ang “pagpaksa ng mga ideya sa pinakamataas na lebel sa akademya”.

scientia

Ang salitang siyensiya o science ay mula sa salitang Ito ay higit na kilala ng mga Pilipino sa tawag na agham. Ito ay tumutukoy sistematikong pag-aaral gamit ang sistematikong pamamaraan upang subukin ang katotohanan sa likod ng mga haka-haka. Ang layunin nito ay maparami at mapalawak ang datos upang makapagbuo ng teorya.

Biyolohiya

Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo.

Kemistri

Nakatuon sa komposisyon ng mga substance, properties at mga reaksyon at interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng mga ito.

Pisika

Nakatuon ito sa mga property at interaksyon ng panahon, espasyo, enerhiya at matter. Mula ito sa Griyego na Phusike o kaalaman sa kalikasan.

Earth Science/Heolohiya

Ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga planeta sa kalawakan.

Astronomiya

Pag-aaral na kinapapalooban ng pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga kaganapang nangyayari sa labas ng daigdig at ng himpapawid nito.

Matematika

Ito ay siyensiya ukol sa sistematikong pag-aaralsa lohika, at ugnayan ng mga numero, pigura, anyo, espasyo,kantidad, at estruktura na inihahayag sa pamamagitan ng mga simbolo.

teknolohiya

ay pinagsamang salitang Griyego na techne (sining, kakayahan, craft o parang kung paano ginagawa ang bagay); at logos o salita, pahayag, o binigkas na pahayag.

Information Technology (IT)

Ito ay tumutukoy sa pag-aaral at gamit ng telnolohiya kaugnay ng pagbibigay at paglilipat ng impormasyon, datos at pagpoproseso.

Inhinyeriya-

Ito ay nagmula sa salitang Kastila na ingeniera o ingenieria. Ito ay nakatuon sa paglalapat ng agham upang matugunan ang pangangailangan ng sangkatauhan.

Agham, Teknolohiya, Inhinyeriya, at Matematika

Kadalasang nakasulat sa paraang paglalahad, paglalarawan at pangangatwiran ang mga teksto sa disiplinang ito at naglalaman ng mga paktuwal at produkto ng mga eksperimento, lalo na ang mga teksto sa Agham at Teknolohiya.

Introduksyon,Metodo,Resulta,Analisis,Diskusyon

Metodong IMRaD ang kadalasang ginagamit sa Siyensiya at Teknolohiya

Introduksyon

Nakapaloob dito ang problema, motibo, layunin. Background at pangkalahatang pahayag.

Metodo

Nakapaloob ang mga modelo at panukat na gagamitin, ano, kailan, saan, paano, gagamitin ang materyal. Sino-sino ang sangkot?

Resulta

Nakapaloob dito ang ng ginawang empirikal na pag-aaral. Tama ba ang hipotesis?

Analisis

Nakapaloob ang ng isinagawang pag-aaral batay sa resulta.

Diskusyon

Nakapaloob dito ang at konklusyon ng isinagawang pag-aaral.

Ilang halimbawa ng mga salitang siyentipiko at teknikal na naisalin sa Filipino

Philippine Council for Health Research and Development

Bilang pakikiisa sa pagtataguyod ng wikang Filipino, nagbigay din ilang salitang medikal ang at salin nito sa Filipino. 14

Haynayan (biology)

isang natural na agham na nauukol sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo

Mikhaynayan (microbiology)

- isang natural na agham ukol pag-aaral sa miktataghay o microorganism

Mulatling Haynayan (molecular biology)

-

pag-aaral ng mga istruktura at tungkulin ng mulatil o molecule sa mga nabubuhay na organismo

Palapuso (cardiologist)

- isang dalubhasa ng palapusuan o cardiology

Palabaga (pulmonologist)

isang dalubhasa ng palabagaan o pulmonology

Paladiglap (radiologist)

- isang dalubhasa ng paladiglapan o radiology

Sihay (cell)

ang pinakapayak na kayarian ng mga buhay na organismo

Muntilipay (platelet)

- mga selula o sihay na may mahalagang papel sa pagpagaling ng mga sugat na dumadaan sa daluyan ng dugo.

Kaphay (plasma)

isang bahagi ng dugo na ang pangunahing trabaho ay ang transportasyon ng mga ensyma, nutrisyon, at hormona

Iti, daragis, balaod (tuberculosis)

-impeksyon sa baga na nagmumula sa isang uri ng ishay o bacteria, ang Myobacterium tuberculosis

Sukduldiin, altapresyon (hypertension)

-isang medikal na kondisyon kung saan angpresyon ng dugo sa mga malaking ugat ay labis na mataas

Mangansumpong (arthritis)

ang pamamaga sa mga kasu-kasuan na nagiging sanhi ng kawalan ng kakayahang maiunat o maibaluktot at paninigas ng bahaging ito

Piyo (gout)

- isang uri ng mangansumpong o rayuma na dulot ng abnormal na metabolismo ng uric acid.

Balinguyngoy (nosebleed)

pagdurugo ng ilong

Clarke at Clarke (2005),

ang pananaliksik ay isang maingat, masistematiko at obhetibong imbestigasyon na isinasagawa upang makakuha ng mga balidong katotohanan,makabuo ng konklusyon at makalikha ng mga simulaing kaugnay ng inilahad na suliranin batay sa iba’t ibang larangan o disiplina

ang pananaliksik ay isang lohikal na proseso ng paghahanap na obhetibong sagot sa mga katanungan ng mananaliksik na nakabatay sa suliranin at metodo ng pag-aaral tungo sa produksiyon ng maraming kaalaman at kasanayan upang makatugon sa

pangangailangan ng tao at ng lipunan.

Aquino (1994)

Ayon naman kay ang pananaliksik ay sistematikong paghahanap sa mahahalagang impormasyon hinggil sa isang tiyak na paksa o suliranin. Ang pagkalap ng impormasyon sa pananaliksik ay kailangang sistematiko, matalino at etikal.Sistematiko dahil isa sa kahingian nito ay ang pagsunod sa isang pinaghandaang proseso. Matalino ito dahil hinihingi nito ang pagiging iskolar ng mananaliksik. Etikal naman ito dahil kailangang panatilihin ng mananaliksik ang katapatan sa buong proseso

Ang pangunahing layunin ng pananaliksik ay preserbasyon at pagpapabuti ng kalidad ng pamumuhay ng tao (Bernales, et al.,2018)

1.makadiskubre ng bagong kaalaman 2.makakita ng sagot sa mga suliraning hindi pa ganap na nalulutas 3.Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at makadebelop ng bagong instrumento o produkto.4. Makatuklas ng hindi pa nakikilalang substance o elements.5. Higit na maunawaan ang kalikasan ng mga datinang substances at elements.6. Makalikha ng mga batayan ng pagpapasya, sa kalakalan, industriya, edukasyon, pamahalaan at iba pang larangan.7. Ma-satisfy ang kuryosidad ng mananaliksik.8. Mapalawak o ma-verify ang mgaumiiral na kaalaman.9. Upang mapaunlad ang sarilingkaalaman.10. Upang mabatid ang lawak ngkaalaman ng mga mag-aaral sa isang partikular na bagay.

Sistematik.

May sinusunod na proseso

Kontrolado.

Lahat ng baryabol na sinusuri ay kailangang maging konstant.

Empirikal.

Kailangang maging katanggap-tanggap ang mga pamamaraan

Sicat-De Laza (2016

Inisa-isa ni) sa aklat nina San Juan, et al. (2019) ang mga katangian ng maka-Pilipinong pananaliksik. Pagpili ng Paksa ng Pananaliksik1. Ang maka-Pilipinong pananaliksik ayvgumagamit ng wikang Filipino at mgavkatutubong wika sa Pilipinas atvtumatalakay sa mga paksang malapit savpuso at isipan ng mga mamamayan. 2. Pangunahing isinasaalang-alang savmaka-Pilipinong pananaliksik ang pagpilivng paksang naaayon sa interes atvkapaki-pakinabang sa sambayanangvPilipino.v3. Komunidad ang laboratoryo ngvmaka-Pilipinong pananaliksik. Sa pamimili ng paksa, mahalagang isaalang-alang ang sumusunod na mga batayan (San Juan, et al., 2019).

1. Pumili ng paksang may sapat na sangguniang pagbabatayan.

2. Pumili ng paksang limitado lamang at hindi malawak ang saklaw.

1. panahon;

2. edad;

3. Kasarian

4. Lugar

5. Perspektibo

6. Propesyon o grupong kinabibilangan

7. Anyo o Uri

8. partikular na halimbawa o kaso

Batay kay Bernales, et al.,(2018), may mga

batayan ng paglilimita ng paksa. Tulad ng

paraphrase

ay tumutukoy sa pagsasalin ng ideya ng orihinal na teksto sa mabisa at malinaw na pananalita na hindi nababago ang tunay na kahulugan. Ang paraphrasing ay nakatutulong upang mas mapabilis ang pagbibigay kahulugan sa binasang teksto.

abstrak

ay isang uri ng lagom na karaniwang ginagamit sa pagsulat ng akademikong papel tulad ng tesis, papel na siyentipiko at teknikal lektyur, at mga report. Ito ay karaniwang makikita sa unahan ng pananaliksik na naglalahad ng buod ng akdang akademiko o ulat.

rebyu

Ayon kina San Juan, et al. (2019), ang ay isang uri ng pampanitikang kritisismo na ang layunin ay suriin ang isang akda batay sa nilalaman, istilo at anyo ng pagkakasulat nito.

De Laza (n.d.),

Ayon kay hindi kompleto ang ginawang pananaliksik kung wala itong publikasyon. Maaaring ilathala ang pananaliksik, buod, pinaikling bersyon o isang bahagi nito sa pahayagan o pampahayagang pangkampus, conference proceedings, monograph, aklat o sa refereed research journal.

De Laza, (n.d.),

Ayon ay ang presentasyon ng pananalisksik ay isang paraan ng pagbabahagi ng ginawang pananaliksik sa mga lokal, pambansa at pandaigdigang kumperensiya.

Kabanata I

1.Panimula

2.Paglalahad ng Layunin

3.Saklaw, Limitasyon at Delimitasyon ng Pag-aaral

4.Kahalagahan ng Pag-aaral

5.Depinisyon ng Terminolohiya

Kabanata II

1. Kaugnay na Literatura

2. Konseptwal na Balangkas

Kabanata III

1.Disenyo ng Pananaliksik

2.Mga Respondente

3.Pamamaraan ng Pangangalap ng Datos

4. Tritment ng Datos