Terminologie in de tandheelkunde

achten

achtsten elementen in tandboog, de verstandskiezen

aetiologie

de leer der oorzaken, ontstaansgeschiedenis. De aetiologie probeert een antwoord te geven op de vraag: "Hoe komt het dat ...?

agenesie

het niet aangelegd zijn

agenetisch

niet aangelegd

alveole

tandkas, de holte in het kaakbot waarin de wortel van een gebitselement staat; in een KaVo-kaak is een alveole de plaats waar een KaVo-element in staat

ameloblast

glazuurvormende cel

angulus

de scheiding tussen twee of meer vlakken

antagonist

het element in de tegenoverliggende kaak waar mee het element occlusaal contact maakt

anterior

aan de voorzijde gelegen

apex

in tandheelkundig verband meestal wortelpunt van een tand of kies. top, punt; apices = meervoud.

apicaal

in richting van de wortelpunt

approximaal

naar elkaar toegekeerd

arcus

boog

articulatie

het bewegen van de onderkaak waarbij gebitselementen van de onderkaak contact hebben met de bovenkaak

attritie

slijtage door tand-tand contact

avitaal

dood; een avitaal element heeft geen levende zenuw meer

axiaal

betrekking hebbend op een vlak evenwijdig aan de lengteas van een gebitselement; geriht naar de lengte/as van een element

axiale wand

een vlak dat evenwijdig aan de lengteas van een gebitselement verloopt

bevel

een geprepareerde afschuiving in het glazuur, die een bepaalde hoek met het buitenoppervlak van het gebitselement maakt

bifurcatie

tweevoudige vertakking tussen wortels van een element

biocompatibel

in harmonie met de weefselomgeving, geen negatief effect op de weefselomgeving hebbend, niet schadelijk, niet gitig, niet irriterend

bilateraal

tweezijdig

box

een preparatievorm die een caviteit in het approximale vlak omvat

bucca

wang

buccaal

naar de wang toe gekeerd

canalis

kanaal

cariës

tandbederf, gaatjes

cariëslaesie

klinisch of röntgenologisch waarneembare aantasting van een gebitselement als gevolg van cariës

cariogeen

cariësverwekkend

caudaal

naar het staartbotje gekeerd

caviteit

onderbreking van het natuurlijke tandoppervlak door cariës-laesie

cavitatie

ontstaan van een onderbreking van het tandoppervlak door een cariëslaesie

cavum

holte

cavum oris

mondholte

cement

dunne laag weefsel welke het worteloppervlak bedekt

centrale incisief

I1

cervix

hals

cervicaal

richting tandhals, aan de tandhals

cingulum

gordel, wal. verhevenheid op het linguale of palatinale vlak van een frontelement; de massa ervan vormt het grootste deel van het cervicale deel van de kroon

classificatie volgens Black

indeling in preparatievormen (plaats)

klasse I preparatie

occlusaal

klasse II preparatie

approximaal in zijdelingse delen

klasse III preparatie

approximaal in frontelement

klasse IV preparatie

hoekopbouw in frontelement

klasse V preparatie

cervicobuccaal/linguaal

cofferdam

rubberdam

composiet

samengesteld materiaal van kunststof en vulstof;door silaancoating op de vulstof ontstaan een binding van vulstof met de kunststof

conditioner

etsmiddel

contaminatie

besmetting met speeksel of bloed

convergentie

het in occlusale of incisale richting samenkomen van twee lijnhoeken of wanden

convergeren

naar elkaar toelopen; de opstaande wanden van een Klasse I-preparatie convergeren naar occlusaal

corona

kroon

coronaal

naar de kroon gericht. vanuit de wortel naar boven

crista

kam, randlijst

crista marginalis

randlijst lopend over het occlusale vlak

crista triangularis

driehoekslijst, een driehoekige lijst met als top van de driehoek een knobbeltop en als basis van de driehoek de centrale fissuur van een element

crista transversa

lijst ontstaan uit de vereniging van een buccale een linguale triangulaire crista

curatief

gericht op genezing

cuspidaat

hoektand

cuspis

knobbel

dentine

tandbeen, minder hard dan glazuur en geler van kleur; bepaalt de kleur van het gebitselement

dentitie

het natuurlijke gebit

dexter

rechts

distaal

van de middelpunt af

diasteem

ruimte tussen twee naburige gebitselementen

divergentie

het in occlusale of incisale richting uit elkaar lopen van twee lijnhoeken of wanden

divergeren

uit elkaar lopen; de opstaande wanden van een klassa V-preparatie divergeren; wortels divergeren

dorsaal

naar de rug gekeerd

dryopithecus fissuurpitroon

ook Y-5 genoemd, de mesiolinguale knobbel van de eerste ondermolaar maakt contact met de middelste buccale knobbel

embrasure

een V-vormige ruimte tussen twee naast elkaar gelegen gebitselementen

endodontische behandeling

wortelkanaalbehandeling

exponeren

de pulpa aanboren tijdens prepareren; de pulpa raken; een micro-exponatie is een minimaal raken met een puntbloedinkjes tot gevolg

fissura

spleet, gleuf

fissuur

hoofdfissuur, langwerpige kloof of groeve in het oppervlak welke ontstaan uit versmelting van het glazuur van aangrenzende knobbels. De kleine, ondiepe fissuren die het occlusale vlak een rimpelig uiterlijk geven worden secundaire fissuren genoemd.

foramen

opening, venster

foramen apicale

de opening in de apex dentis waardoor de vatzenuwstreng van het gebitselement loopt.

foramen caecum

verborgen holte onder fissuur; bijv. buccaal van de M1i. omdat een foramen caecum moeilijk is schoon te houden kan er makkelijk een cariëslaesie ontstaan. daarom wordt een foramen caecum als hij bij een periodiek mondonderzoek wordt ontdekt vaak preventief geseald.

fossa

holte; centrale groef in fissuur, doogaans gelegen achter mesiale of voor distale randlijst, of centraal in molaar.

gebitsformule

wijze waarop de samenstelling van een gebit wordt beschreven. er zijn verschillende gebitsformules gangbaar, zoals het FDI-systeem of de Letteraanduiding

geretineerd

ontwikkeld element dat niet is doorgebroken, in de kaak is achtergebleven

geïmpacteerd

diep in iets opgesloten, onder het tandvlees, in het kaakbot (geïmpacteerde verstandskiezen); doorbraak van het element wordt weerhouden iets

gingiva

tandvlees

glazuur

harde bedekking van het dentine, de anatomische kroon vormend

glazuurcementgrens

overgang aan de gingivarand tussen glazuur en het worteloppervlak; normaliter bevindt zich op het worteloppervlak een cementlaag

glazuurdentinegrens

overgang in het gebitselement van het harde tandweefsel glazuur naar het dentine; de overgang onderscheidt zich door kleurverschil en in hardheid; 'glazuurdentinegrens schoon' wil zeggen dat het gebied +- 1 mm van deze overgang vrij van cariës is.

homogeen

gelijk van samenstelling; een homogeen composiet is overal gelijk; vooral na mengen van twee delen kan homogeniteit ter discussie staan

latrogeen

als gevolg van medisch ingrijpen

latrogene schade

schade door medisch, tandheelkundig ingrijpen, een patiënt betreffende; bijvoorbeeld beschadiging van het buurelement, schade als gevolg van onzorgvuldig etsen, verkeerd aanbrengen van de rubberdamklem; iatrogene schade is verwijtbaar omdat het voorkomen had kunnen worden; een patiënt kan een behandelaar erom aanklagen

incisaal

de snijrand van incisieven en cuspidaten betreffend

incisief

snijtand

inclinatie

hoek die de as van een element maakt ten opzichte van de kaak

inferior

onderste

interdentaal

tussen de elementen in

interdigitatie

de wijze waarop gebitselementen uit de boven- en onderkaak in elkaar grijpen

in situ

op zijn plaats

inter-oraal

binnen de mond

ipsilateraal

aan dezelfde zijde

kegeltand

een tand die qua vorm kegelvormig is en in de regel kleiner dan normaal is, komt vooral bij laterale bovenincisief voor

klinisch

bij de patiënt, in de mond, direct voor de tandarts zichtbaar

kronenflucht

de as door de kroon van het gebitselement valt niet samen met de as door de wortel van het gebitselement, de kroon staat onder een hoek op de wortel; dit is een specifiek kenmerk voor gebitselementen in de onderkaak