Studied by 6 people
Maksymilian Habsburg
kandydat do polskiego tronu w 1586r, popierany przez przeciwników Batorego i Zamoyskiego
car Fiodor
kandydat do polskiego tronu w 1586r., syn Iwana IV Groźnego, popierany przez większość szlachty polskiej i litewskiej. Utracił poparcie, gdy zaczął głosić, że podporządkuje Rzeczopospolitą Moskwie
Zygmunt Waza
kandydat do tronu w 1586r., królewicz szwedzki, popierany przez królową Anną Jagiellonkę. Zyskał poparcie szlachty, gdy poseł szwedzki przedstawił korzyści płynące z połączenia obydwu krajów.
sierpień 1587
podwójna elekcja (Zygmunt Waza vs Maksymilian Habsburg)
1588r.
bitwa pod Byczyną, Jan Zamojski vs Maksymilian Habsburg
popularyści
stronnictwo przeciwników Zygmunta III, założone przez Zamojskiego. Członkami była szlachta, oficerowie, jak i zwolennicy ruchu egzekucyjnego
1592r.
zebranie sejmu inkwizycyjnego, na którym miał być sądzony król za sekretne rokowania z Habsburgami + śmierć króla Szwecji Jana III, co skutkowało przejęciem tronu przez Zygmunta III Wazę i połączeniem Polski i Szwecji unią personalną
1594r.
koronacja Zygmunta III na króla Szwecji + zatwierdzenie przez Zigiego III wszystkich praw przysługującym szlachcie szwedzkiej
książe Karol Sudermański
brat Jana III, stał na czele opozycji przeciwko niemu
1598r.
bitwa pod Linköping, zwycięstwo wojsk Karola Sudermańskiego
1600r.
ogłoszenie Karola IX Sudermańskiego władcą Szwecji
Jan Karol Chodkiewicz
hetman litewski, przejął dowodzenie w Inflantach w 1602r.
1604r.
bitwa pod Białym Kamieniem, pokonanie armii szwedzkiej przez Jana Karola Chodkiewicza + pierwsza dymitriada
27.09.1605r.
bitwa pod Kircholmem, zwycięstwo wojsk polsko-litewskich
husaria
ciężka polska jazda
regaliści
wspierający Zygmunta III i jego reformy wzmacniające jego władzę
monarchia mieszana
ustrój, w którym oboj władcy decyzje podejmuje parlament złożony z senatu i izby poselskiej
Mikołaj Zebrzydowski
wojewoda krakowski, przywódca szlachty małopolskiej, sprzeciwiał się królowi
rokosz
protest opozycjonistów Zygmunta III
1607r.
bitwa pod Guzowem, wojska królewskie pokonały pospolite ruszenie
Gustaw II Adolf
syn Karola IX, rozpoczął w Szwecji gwałtowne reformy
1626r.
bitwa pod Gniewem😡, porażka sił polskich
1627r.
bitwa pod Hammersztynem/Czarnem + Oliwą, zwycięstwo wojsk polskich
1629r.
bitwa pod Trzcianą, porażka wojsk szwedzkich
26.09.1629r.
rozejm w Starym Targu (Altmarku)
12.09.1635r.
rozejm w Sztumskiej Wsi
Borys Godunow
dawny opricznik i doradca Iwana Groźnego, najbardziej wpływowa osoba w państwie moskiewskim u boku nowego cara
Wielka Smuta☹️
czas anarchii, buntów, walki o władzę, władzy Borysa Godunowa
Dymitr I Samozwaniec (1605-6)
car moskiewski, określany w Moskwie Łżedymitrem
Samozwaniec
zbiegły z Moskwy prawosławny mnich Grigorij Otriepiew, który podawał się za cudownie ocalałego Dymitra, prawowitego następcego tronu moskiewskiego
dymitriady
interwencje zbrojne polskich i litewskich magnatów w państwie moskiewskim
Wasyl Szujski
bojar moskiewski, car rosyjski w latach 1606-1610
powstanie Bołotnikowa
bunt chłopów moskiewskich
Stanisław Żółkiewski
wódz polski, hetman, dowódca wojsk polsko-litewskich, zwycięzca wielu kampanii wojennych przeciwko Szwedom, Turkom, Tatarom i Moskwie
04.07.1610r.
bitwa pod Kłuszynem, zwycięstwo wojsk polsko-litewskich
Michał Romanow
bojar moskiewski, car Rosji w latach 1613-1645
1617r.
moskiewsko-szwedzki traktat pokojowy w Stołbowie + traktat w Buszy
1619r.
rozejm w Dywilinie
Obszar państwa polsko-litewskiego po przyłączeniu nowych obszarów (ziemi smoleńskiej, czernihowskiej, siewierskiej)
1 mln km^2
Władysław IV Waza (1632-1648)
syn Zygmunta III, król Polski
1634r.
pokój w Polanowie
Michał Waleczny
hospodar wołoski, pierwszy władca, któremu udało się zjednoczyć trzy historyczne ziemie dzisiejszej Rumunii
Jeremi Mohyła
hospodar mołdawski przychylny Polsce
kondominium
terytorium zarządzane wspólnie przez dwa lub więcej państw
Dzikie Pola/Zaporoże
bezludne stepy na południu Ukrainy
Sicza
założony przez Kozaków warowny obóz na wyspie na Dnieprze
hetman
wybrany demokratycznie przywódca Kozaków, który zyskiwał władzę absolutną, lecz tracił ją po zakończeniu walk
atamani
dowódcy poszczególnych jednostek kozackich
starszyzna
elita wśród Kozaków
Tabor
przewoźne obozowisko, przemieszczające się wraz z armią
chadzki
morskie wyprawy podejmowane przez Kozaków na terytoria nad Morzem Czarnym
rejestr
wprowadzony przez Zygmunta Augusta spis Kozaków, których Rzeczpospolita wykorzystywała jako żołnierzy zaciężnych w służbie wojskowej
Kozacy rejestrowi
Kozacy zarejestrowani w rejestrze kozackim
1591-3r.
pierwsze powstanie kozackie, na czele którego stanął polski szlachcic, hetman kozacki Krzysztof Kosiński
heroiczna doba Kozaczyzny
okres największych sukcesów Kozaków, rozpoczęty wraz z walkami ze Szwecją oraz wyprawami magnatów kresowych do Mołdawii na początku XVIIw.
Piotr Konaszewicz-Sahajdaczny
hetman podczas heroicznej doby Kozaczyzny, który opowiadał się za współpracą z Rzeczpospolitą
1620r.
polskie oddziały, dowodzone przez Stanisława Żółkiewskiego, wkroczyły do Mołdawii, bitwa pod Cecorą
1621r.
(pierwsza) bitwa pod Chocimiem, zwycięstwo Polaków
ustalenia pokoju hetmańskiego z 1621r.
zgodnie z nim granice państw pozostały bez zmian, a hospodarów w księstwach naddunajskich mieli powoływać Turcy pod warunkiem, że będą chrześcijanami przyjaźnie nastawionymi do obu stron
Hetman Stanisław Koniecpolski
magnat i hetman polski, dogonił wycofujących się Tatarów z Polski i pobił ją pod Sasowym Rogiem w Mołdawii
ugoda kurukowska
porozumienie nad jeziorem Kurukowo, w którym ustalono rejestr kozacki na 6 tys. ludzi
Kudak
potężna twierdza tuż przed skalnymi progami na Dnieprze, o której budowie postanowiono w 1635r. Jej budowa wywołała bunt Kozaków
Iwan Sulim
wódz Kozaków, którzy zniszczyli twierdzę Kudak
Paweł Pawluk
samozwańczy hetman, pokonał Kozaków w 1637r.
złoty pokój
pokój na Ukrainie w latach 1638-48
Bohdan Chmielnicki
pisarz wojska zaporoskiego, który doznał osobistej krzywdy z rąk polskiego szlachcica, co przerodziło się w jedną z przyczyn największego powstania kozackiego
Tuhaj-bej
przywódca Tatarów krymskich
obóz nad Żółtymi Wodami
miejsce otoczenia sił Stefana Potockiego przez armię kozacko-tatarską
1648r.
bitwa pod Korsuniem + Piławicami
Jeremi Wiśniowiecki
wojewoda ruski, chciał krwawego stłumienia buntu
Jan Kazimierz Waza (1648-1668)
brat zmarłego Władysława IV, król Polski, opowiadał się za pokojowym rozwiązaniem konfliktu na Ukrainie
zamek w Zbarażu
miejsce oblężenia wojsk koronnych przez armię kozacko-tatarską (poł. 1649r.)
ugoda zborowska
przywracała kozackie przywileje, zwiększała rejestr Kozaków do 40 tys. oraz uznawała Chmielnickiego za hetmana wojsk zaporowskich
1651r.
bitwa pod Beresteczkiem, zwycięstwo wojsk koronnych + bitwa pod Białą Cerkwią, zwycięstwo wojsk koronnych
1652r.
bitwa pod Batohem, całkowita klęska Polaków + przerwanie obrad sejmu przez Władysława Sicińskiego "liberum veto"
1653r.
bitwa pod Żwańcem, rozejm
1654r.
ugoda w Perejasławiu
1655r.
bitwa pod Ochmatowem, wygrana wojsk polsko-tatarskich
Iwan Wyhowski
szlachcic, hetman kozacki, przejął władzę w 1657r., zwolennik rozmów z Rzeczypospolitą
1658r.
unia w Hadziaczu
1660r.
bitwa pod Połonką + Cudnowem, zwycięstwa wojsk polskich + pokój w Oliwie
1667r.
Rozejm w Andruszowie na 13 lat
Karol X Gustaw
nowy król szwedzki, zamierzał uderzyć na Polskę lub Moskwę
Hieronim Radziejowski
magnat polski, zdrajca, informant Szwedów
Janusz Radziwiłł
hetman wielki litewski, możliwy sojusznik Szwedów
protektorat
forma zależności politycznej, w której państwo posiadające własny ustrój uzależnione jest w swej polityce od państwa silniejszego
1655-60
potop szwedzki
niepokonany Gdańsk
Szwedom nie udało się zdobyć Gdańska, będącego kluczem do całych Prus Książęcych, nie udała się blokada morska
Fryderyk Wilhelm
książę pruski i elektor brandenburski
11-12.1655r.
próba zajęcia Jasnej Góry przez Szwedów
12.1655r.
konfederacja w Tyszowcach
regimentarz Stefan Czarniecki
hetman polny koronny, wybitny polski dowódca. W latach 1656-7 dowodził głównymi operacjami wojsk polskich.
02.1656r.
bitwa pod Gołębiem, przegrana wojsk koronnych
wojna podjazdowa
unikanie przez słabszą stronę generalnych bitew i zwalczanie przeciwnika niespodziewanymi napadami niewielkich oddziałów wojska
01.04.1656r.
złożenie ślubów w katedrze lwowskiej przez Jana Kazimierza
07.1656r.
bitwa pod Warszawą, klęska wojsk polskich
12.1656r.
traktat rozbiorowy w Radnot
Jerzy II Rakoczy
książę siedmiogrodzki, który miał zostać królem państwa polskiego pozostałego po rozbiorze
układy welawsko-bydgoskie
układy gwarantujące Hohenzollernom pełną suwerenność w Prusach Książęcych
klientela magnacka
średnia szlachta, która była przekupywana przez magnatów, by wspierali ich postulaty na sejmikach
Note 
Flashcard (22)