biblia 1.1

Trzy polskie wydania P. Świętego inne niż Biblia Tysiąclecia

        Biblia Jerozolimska

        Biblia Warszawsko-Praska

        Biblia Poznańska

Biblia Paulistów

Ostrakon

 materiał ceramiczny, wtórnie użyty jako materiał pisarski powstały z rozbitej ceramiki. Pisano na nim krótkie teksty

Papirus

materiał pisarski wytwarzany z rośliny cibora papirusowa

Pergamin

jego nazwa pochodzi od miejscowości Pergamon, gdzie go wytwarzano. Był bardzo drogi, bo był wytwarzany ze skóry zwierzęcia rytualnie czystego

Księga

        dokument piśmienniczy, na którym zapisywane historie, myśli ludzkie; zbiór tekstów

Zwój

księgą przed Il w. n.e.. Długi pas materiału (papirsu, pergaminu), zwijany wokół drązków. Pisano na nim tylko po jednej stronie

Kodeks

księga po Il w. n.e.. Jest zbiorem kart (zazwyczaj z papirusu, pergamin lub papieru) załączonych na jednym z brzegów nazywanym grzbietem książki

Prawo koszerności ssaków i ryb w środowisku żydowskim

        Ssaki - rozdzielone kopyta, zwierze przeżuwające (roślinożerne), zabite koszenie (musiał umrzeć na skutek wykrwawienia, zazwyczaj przecinano mu tętnice)

        Ryby - łuski, płetwy, zabite koszernie

Biblia

        liczba mnoga słowa "Biblion". Oznacza "księgi", jako zwoje lub kodeksy

Pismo Święte

oznacza "pismo inne", "pismo oddzielone", bo mówi o narodzie wybranym, o jednym Bogu

Kanon biblijny

 wszystkie księgi, które tworzą Biblię (uporządkowane)

Księgi protokanoniczne

(jednomyślnie uznane) - zawsze i we wszystkich wspólnotach chrześcijańskich były uznawane za natchnione i były w kanonie

Księgi deuterokanoniczne

(sporne, dyskutowane) - księgi co do których natchnionego charakteru istniały wątpliwości w pewnych wspólnotach chrześcijańskich

ksiąg deuterokanoniczne ST

Tobiasza (Tb) Judyty (Jdt) Barucha (Ba)

Ile ksiąg mamy w Piśmie św. i dlaczego ta liczba może ulegać wahaniom?

 ST - 46 ksiąg (39, jeśli nie liczymy deuterokanonicznych)  NT - 27 ksiąg

Liczba ksiąg może ulegać wahaniom, bo niektóre wspólnoty nie uznają ksiąg deuterokanonicznych

Na jakie grupy ksiąg dzielimy ST?

        Pięcioksiąg

        Księgi historyczne

        Liturgia mądrościowa

        Księgi prorockie

Na jakie grupy ksiąg dzielimy NT?

        Księgi historyczne

        Księgi dydaktyczne

        Księgi apokaliptyczno-prorockie

Co rozumiemy pod pojęciem Pentateuchu i z jakich ksiąg się składa?

Pentateuch - penta ( pięć) + teuch (futerał na zwój), oznacza "pięcioksiąg” (Tora)

Składa się z: księgi rodzaju (Rdz), księgi wyjścia (Wj), księgi kapłańskiej (Kpł), księgi liczb (Lb), księgi powtórzonego prawa (Pwp)

Czy hebrajskie nazwy ksiąg Pięcioksięgu nawiązują do ich treści? Uzasadnij odpowiedź

Nie, są one pierwszymi wyrazami danej księgi, bo dominowała tradycja ustna i takie nazewnictwo pozwalało zrozumieć, kiedy rozpoczynała się inna księga

Podaj nazwy 3 ksiąg historycznych ST

        Księga Sędziów

        Księga Nehemiasza

        Księga Ezdrasza

Prorocy wielcy ST

Izajasz Jeremiasz Ezechiel Daniel

Prorocy mniejsi ST

Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz

Księgi mądrościwe ST

Księga Hioba Księga Przysłów   Księga Koheleta

Księgi NT zaliczane do ksiąg historycznych

Ewangelie (św. Marka, św, Lukasza, św. Mateusza, św. Jana)  Dzieje apostolskie

Księgi dydaktyczne NT

        Listy (13 listów św. Pawła, list do Hebrajczyków, 7 listów Katolickich)

Która księgą NT została napisana najwcześniej i jaki jest jej główny temat?

1 List do Tesaloniczan (1 Tes) - św. Paweł pisze do Tesaloniczan, którzy zastanawiają się co będzie ze zmarłymi, czy dla nich jest wszystko stracone i jaki jest ich los. Odpisuje im, że śmierć nie jest czymś tragicznym, bo to tylko chwilowy sen, z którego człowiek się obudzi. Zmarli są w lepszej sytuacji niż żyjący, bo jako pierwsi się obudzą i spotkają Chrystusa

Co rozumiemy pod pojęciem kanony Muratoriego?

Kanon Muratoriego - powstał w Rzymie ok. 180 r.. Został znaleziony przez Lodovico Antonio Muratori, gdy pracował w bibliotece w Mediolanie. Są w nim wymienione i podzielone księgi NT (wymienione 22 z 27 ksiąg)

Biblijne drogi Bożego objawienia

        Poprzez świat

        Poprzez dusze

        Przez historie

        Przez Syna (Jezusa)

żydowski sposób grzebania zmarłych

Zmarły był kładziony na płótnie (całunie), używano olejków i kładziono mu na twarzy chustę; przykrywano go z góry. W grobowcu kładziono ciało na "parapecie, a kości poprzedniego zmarłego kładziono do wspólnej jamy

Głębia patrzenia człowieka Biblii

        Blepei (olśnienie)- widzenie zewnętrzne, fizyczne

        Theoreo (intuicja)- widzenie połączone z refleksją

        Chorao (iluminacja)- widzenie, które daje pewność, kontakt z rzezywistością

Obrazowe wyobrażenia biblijnego szczęścia

Uczta - miała dużą wartość w tamtych czasach, nawet ubogi obiad oznaczał szczęście

Pokój - życie w pokoju to szczęśliwe życie

Jerozolima

Heksaemeron w poemacie o stworzeniu świata

Heksaemeron (z gr. heksa-sześć, emera-dzień) - sześć dni

Dni 1-3 - przestrzeń (l dzień - dzień i noc; Il - wody górne i dolne; III powierzchnia i rośliny)

 Dni 4-6 - wypełnienie przestrzeni (IV - ciała niebieskie; V - ryby i ptaki; VI zwierzęta i człowiek)

świat stworzony z niczego w Rdz?

Bóg nie stwarza świata z nieczego, stwarza go z pierwotnej materii, chaosu. Oddech Boga daje życie światu. Bóg stwarza i oddziela

Jakie rzeczowniki ukryte są w hebrajskie słowie "adam"?

        Adama - ziemia

        Dam - krew

    

Biblijne "ciało” Boga?

Księga Ezehiela - Bóg przedstawiony jako podobny do człowieka, ale zrobiony z innej materii (z ognia)

Jak rozumieć Boże błogosławieństwo dla człowieka w Rdz 1?

Płodność - niewola babilońska

Kontekst militarny - podbić, podporządkować ziemię; niewola egipska  Wprowadzenie harmonii - informacje o kwestiach pokarmowych (dla człowieka rośliny nasienne i owocowe, dla zwierząt trawy)

Jakie główne znaczenie liturgiczne posiada poemat z Rdz 1 (o jakim święcie mówi? W czym człowiek ma naśladować Boga?)?

Szabat (dzień 7) - najdoskonalsze stworzenie. Podczas szabatu nie wolno pracować w żaden sposób

Jakimi terminami określany jest człowiek w Rdz 2 i jak przetłumaczył je na język polski Jakub Wujek?

        Ishah (kobieta) - mężyna

        Ish (mężczyzna) - mąż

Protoewangelia

Protoewangelia (proto-pierwszy, evangelion-dobra nowina) - pierwsza zapowiedź przyjścia Jezusa jako Zbawiciela świata (Rdz 3,1 5) "Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę”

Dlaczego człowiek został wypędzony z biblijnego raju?

Człowiek został wypędzony z raju, ponieważ nieposłuchał Boga – Adam i Ewa zjedli zakazany owoc z drzewa poznania dobra i zła. Złamali w ten sposób Boży zakaz, chcąc być „jak Bóg”. Skutkiem tego było wygnanie z Edenu, cierpienie, śmierć i utrata niewinności.

Dlaczego kapłan i lewita z przypowieści o miłosiernym Samarytaninie nie udzielili pomocy?

 Kto dotykał zmarłego stawał się nieczysty przez 7dni. Kapłan i lewita prawdopodobnie szli do świątyni Jerozolimskiej i obawiali się, że ranny człowiek mógłby umrzeć jeśli by go dotknęli, przez co staliby się nie czyści i nie mogliby wykonywać czynności kapłańskich (jak np. ofiara kadzielna, którą można było składać tylko raz w życiu)

Podaj alegoryczną interpretację przypowieści o miłosiernym Samarytaninie

          Podróżny - rodzaj ludzki

          Droga - wygnanie

          Zabójcy - złe duchy

          Kapłan, lewita - religia ST

          Samarytanin - Chrystus (który między Prawem a człowiekiem, wybiera człowieka)

          Gospoda - kościół (człowiek zaprowadza człowieka wygnanego z Raju do kościoła)

          Powrót Samarytanina - paruzja (aluzja do powtórnego przyjścia Jezusa)  

Dwa denary - czas do zmartwychwstania ( 1 denary to była zapłata za jeden dzień pracy; dwa denary dwa dni, Jezus zmartwystał dnia trzeciego)

Na jakim etapie zaślubin była Maryja z Józefem?

Po zaślubinach, ale przed zamieszkaniem razem (eruzin)

Na czym polega niezwykłość sceny Zwiastowania w kontekście opowiadania o powołaniu?

Nie idzie według schematu: Maryja nie reaguje negatywnie na powołanie oraz nie prosi o znak, akceptuje od razu misję

Jak rozumieć znaczenie słów "Miłość wasza podobna do chmur na świtaniu” (oz 6, 4)?

Chmury się zbierają, ale gdy pojawiają się promienie słońca, to deszczu nie będzie. Te słowa nie są komplementem, oznaczają że taka miłość jest ulotna, nietrwała

Podaj przykład biblijnego prawa, biorącego w obronę zwierzęta

           "nie zawiążesz pyska wołowi młócącemu” (Pwt 25,4) - ścięte zborze było wysypywane na ziemię i wypuszcano zwierzęta, aby mogły wydobyć ziarno deptając na nie. Zakładano na nich kagańce, aby nie jadły ziarna. Biblia bierze w obronę zwierzęta, aby mogły słusznie zostać wynagrodzone za ich pracę.

           Jezus mówi, że jeśli osioł wpadnie do cysterny, to należy go wyciągnąć nawet podczas szabatu

Do czego służył przedmiot, określany w Ewangelii Mateusza terminem "wiejadło” (Mt 3, 12)?

narzędzie rolnicze do oddzielania ziarna od plew (podobne do szerokiej łopaty) (podrzucano nim ziarno - wiatr zabierał plewy - a gospodarz zbierał z klepiska oczyszczone ziarno) Mt 3,12: wiejadło → w stosunku do Jezusa: ktoś surowy, kto dokona oczyszczenia, oddzieli ziarno od plew oczyszczenie zboża → obraz sądu, jakiego dokona zapowiadany przez Jana Chrystus

Jakie wydarzenia z życia biblijnego Abrahama mogłyby gorszyć dzisiejszego czytelnika?

          Kłamstwo na temat Sary (Rdz 1 2, 18-16) - Abraham skłamał, że Sara to jego siostra, aby ocalić swoje życie i dostać nagrodę, zarobić

          Dziecko z niewolnicą (Rdz 1 6, 3-4) - Abram chciał mieć dziecko, ale z Sarą mu się nie udawało, to postanowił mieć je z Hagar (niewolnicą Sary) wbrew jej woli

          Oddalenie własnego dziecka i jego matki (Rdz 21, 14-16) - gdy Sarze udaje się mieć własne dziecko, to Abrahama wpędza Hagar i jej syna na pustynie  

Gotowość zabicia własnego syna - Abraham jest gotów zabić w ofierze swojego syna Izaaka na górze Moria

Jakie wydarzenia z życia biblijnego Dawida mogłyby gorszyć dzisiejszego czytelnika?

Współżycie z zamężną kobietą (2 Sm 1 1, 2-5) - Dawidowi, gdy chodził po tarasie, spodobała się piękna kobieta (Batszeba). Prosi o sługę, aby przyprowadził ją do swojego pokoju i pomimo tego, że ma męża, z nią sypia  Próbuje ukryć swój związek z Batszeba (2 Sm 11, 18) - gdy Batszeba zachodzi w ciążę, Dawid każe Uriaszowi (żołnierz i mąż Batszeby), aby z nią współżył. Po tym, jak Uriasz wiele razy odmawia i tego nie robi, Dawid skazuje go na śmierć, aby ukryć fakt, że kazał mu to zrobić

O czym mówi tzw. pieśń Lameka?

Pieśń Lameka (Rdz 4, 23-24) - prawo zemsty nieproporcjonalnej. Lamek mówi do swych żon (Ady i Silli) że jest gotów zabić dorosłego za to, że go zranił, a dziecko za to, że zrobiło mu siniec

Jak brzmi najdoskonalsze przykazanie miłości, podane przez Jezusa?

"To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem” (J 1 5, 12)

Co Izraelici rozumieli pod pojęciem Szeolu?

Szeol - podziemna kraina do której udają się cienie zmarłych (wsystkich, i dobrych i złych)

Podaj dwa wyjaśnienia znaku obrzezania

        Jako ryt płodności

        Jako dyscyplinowanie prokreacji

        Jako oczyszczenie

        Jako usunięcie skazy (kobieta przez 7 dni nieczysta, gdy rodziła chłopca, na 8 dzień go obrzezano)

        Jako znak przymierza, czyli nieusuwalny identyfikator objęcia boskimi obietnicami

kalendarz juliański

przez Juliusza Cezara 45 r. p.n.e. (mógł opierać się na obliczeniach esseńczyków, żydów żyjących na pustyni); miał wprowadzony rok przestępny i miał pomyłkę 1 dnia co 128 lat

Kalendarz gregoriański

przez papieża Grzegorza XIII 1 528 r., aby naprawić błąd kalendarza juliańskiego. Ominą daty od 5 do 14 października 1 582 r.. Niedoskonałość 1 dnia co 3322 lat. Lata podzielne przez 100, ale nie podzielne przez 400 (1700, 1800, 1900) nie będą przestępne, przy zachowaniu przestępności lat o numerach podzielnych przez 4

Według jakiego schematu Ewangelie synoptyczne układają treść opowiadania o życiu Jezusa?

Ewangelie św. Marka, św. Łukasza i św. Mateusza.

• Wprowadzenie i przygotowanie do działalności Jezusa:

  • Genealogia (u Mateusza i Łukasza),

  • zapowiedź i narodziny Jezusa,

  • działalność Jana Chrzciciela,

  • chrzest Jezusa i kuszenie na pustyni.

• Działalność publiczna Jezusa:

  • głównie w Galilei,

  • nauczanie w przypowieściach,

  • cuda i uzdrowienia,

  • powoływanie uczniów,

  • narastające konflikty z faryzeuszami i uczonymi w Piśmie.

• Podróż do Jerozolimy:

  • etap przejściowy, w którym Jezus zapowiada swoją mękę i śmierć,

  • pouczenia dla uczniów.

• Pobyt w Jerozolimie:

  • oczyszczenie świątyni,

  • dysputy z przywódcami religijnymi.

• Męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa:

  • Ostatnia Wieczerza,

  • modlitwa w Ogrójcu,

  • pojmanie, proces, ukrzyżowanie,

  • pogrzeb i zmartwychwstanie.

Do kogo i w jaki sposób adresował swoją Ewangelię św. Mateusz?

Pisze do judeochrześcijan (chrześcijan pochodzenia żydowskiego) opisując Jezusa jako tego, który wypełnił zapowiedzi ST

Do kogo i w jaki sposób adresował swoją Ewangelię św. Łukasz?

Pisze do chrześcijan pochodzenia pogańskiego, zwracając uwagę na miłosierne oblicze Jezusa (bożki pogańskie były mściwe itp., Jezus jest dobry i miłosierny)

Podaj przynajmniej dwie sceny z opisu męki w Ewangelii św. Jana, w których podkreślona została królewska godność Jezusa

      (J 1 9, 16-18) - Jezus, dźwigający sam krzyż, wszedł na miejsce znane Miejscem Czaszki (Golgota), gdzie Go ukrzyżowano między dwoma innymi osobami (był po środku, czyli najważniejszy)

      (J 1 9, 25-27) - Jezus pomimo tego, że jest na krzyżu, wydaje polecenia. Mówi do Maryi "Niewiasto, oto syn twój", a do swojego ucznia Jana "oto Matka twoja", aby opiekował się ją po Jego śmierci.

Jaką prawdę teologiczną podkreśla Ewangelista Jan podając, że Jezus umiera w dniu przygotowania Paschy?

         Jan pisze, że Jezus umarł w dniu Przygotowania Pachy, natomiast w ewangeliach synoptycznych pisze, że umarł w dniu Paschy. Możliwe jest, że Jan używał kalendarza jezorolimskiej, a synoptycy kalendarza esejczyków

         Dzień Przygotowania Paschy - zabijano baranki Pachalne. Często baranek przez zabiciem spędzał parę dni z rodziną, która go kupiła, aby się z nią oswoić. Baranek był smażony na rożnie w kształcie krzyża

         Jezus porównywany do baranka Paschalnego w ewangelii św. Jana - umarł na krzyżu w dniu Przygotowania Paschy, po tym jak zaprzyjaźnił się z Jego uczniami

Gematria

to żydowska metoda interpretacji tekstów, polegająca na przypisywaniu literom alfabetu hebrajskiego wartości liczbowych i poszukiwaniu ukrytych znaczeń poprzez analizę tych liczb.

Dlaczego Ewangelista Mateusz, podając genealogię Jezusa, zapisuje ją w układzie 3 x 14 pokoleń?

          Zjawisko gematrii - 3 x 14 pokoleń DWD Dawid

          Jezus jest potrójnym Dawidem

1.       Jakimi dwoma cechami charakteryzują się kobiety z genealogii Jezusa w Ewangelii św. Mateusza?

1. Nieżydowskie pochodzenie – np. Rut była Moabitką, Rachab pochodziła z Jerycha.

2. Niekonwencjonalna, trudna lub kontrowersyjna historia życiowa – np. Tamar udawała prostytutkę, Batszeba była związana z cudzołóstwem Dawida.

Mateusz celowo je uwzględnia, by pokazać, że Boże działanie przekracza granice pochodzenia i ludzkich słabości.

Jakie dwa przykładowe prawa, opisane na tabliczkach z Nuzi, korespondują z życiem biblijnych postaci?

• Prawo dotyczące potomstwa przez niewolnicę – jeśli żona była bezpłodna, mogła dać mężowi swoją służącą, by urodziła dziecko w jej imieniu.
  – Odniesienie biblijne: Sara daje Abrahamowi Hagarę (Rdz 16).

• Prawo dotyczące dziedziczenia przez przybranego syna – adoptowany syn mógł dziedziczyć majątek, jeśli został uznany przez ojca.
  – Odniesienie biblijne: Eliezer z Damaszku jako potencjalny dziedzic Abrahama (Rdz 15,2–3).

Trzy wybrane szczegóły z malowidła w grobowcu Khnumchotepa w Beni Hassan

Za skrybą i urzędnikiem namalowane są inne postacie jaśniejsze karnacji, które za nimi idą:

 pierwszy z nich podpisany jest jako Ibsza (imię semickie)  

inni mają w ręku laski pasterskie (charakterystyczne dla semitów) o ta grupa ludzi podpisana jest jako Aam ( lud semicki, prawdopodobnie amoryci)

Do jakiej postaci biblijnej mogłoby się odnosić malowidło z Beni Hassan I dlaczego (dwa argumenty)?

Do Abrahama, bo ilustracja była podobna do jego rodziny, która udała się do Egiptu, aby prosić o wsparcie i bo mają tą samą datacje