Woordenlijst Ecologie 4V

Biologie Voor Jou

abiotische factoren

Alle invloeden uit de levenloze natuur.

atmosfeer

Dampkring / lucht om aarde heen

areaal

Verspreidingsgebied

autotroof

M.b.v. zonlicht in staat zijn chemische energie vast te leggen met fotosynthese / uit anorganische stoffen organische stoffen kunnen maken.

beperkende factor

1. Factor die de snelheid van een proces laag houdt.

2. Factor die het aantal individuen in een populatie laag houdt (bijv. voedsel).

biodiversiteit

Verscheidenheid, dat is de soortenrijkdom binnen een ecosysteem.

biologisch evenwicht

Toestand waarbij de grootte van elke populatie in een ecosysteem schommelt om een bepaalde waarde.

biomassa

Totale hoeveelheid energierijk materiaal in een organisme (meestal het drooggewicht genomen).

biosfeer

Alle ecosystemen op aarde samen (= systeem aarde).

biotische factoren

Alle invloeden uit de levende natuur.

broekbos

Een ecosysteem waarvan de vegetatie sterk wordt bepaald door de stand van het grondwater, meestal is er sprake van kwel. Elzen of berken vormen er de boomlaag.

bruto primaire productie (BPP)

Alle energie die in een ecosysteem door producenten wordt vastgelegd in biomassa (in organische stoffen).

climaxstadium

Laatste stadium na successie, waarbij abiotische factoren en soortensamenstelling min of meer constant zijn. de populaties zijn in evenwicht, de diversiteit is hoog en het ecosysteem is stabiel.

commensalisme

Type van symbiose, waarbij de individuen van de ene soort voordeel hebben en de individuen van de andere soort geen nadeel.

competitie

Concurrentieproces waarbij individuen elkaar in hun bestaan nadelig beïnvloeden als gevolg van een gemeenschappelijke beperkende milieufactor. Competitie kan binnen de soort en tussen soorten optreden.

complexiteit

De ingewikkeldheid van de relaties tussen de diverse soorten.

concurrentie

Competitie tussen individuen van dezelfde populatie (bijv. voor voedsel, voortplanting of beschikbare ruimte / licht).

consument

Organisme, dat andere organismen als voedselbron gebruikt. Een consument is dus een heterotroof organisme.

coöperatie

Samenwerking tussen individuen van dezelfde populatie.

cuticula

Waslaagje aan de buitenkant van een blad.

detritus

Dode resten van planten en dieren.

draagkracht

1. Maximale grootte van een populatie die een ecosysteem aan kan.

2. Maximale beïnvloeding van een ecosysteem door invloeden van buitenaf waarbij een ecosysteem zich nog kan handhaven.

ecologie

Bestudeert de dynamiek van de wisselwerking tussen organismen, populaties of levensgemeenschappen (de biotische milieufactoren) en de relaties tussen organismen, populaties, levensgemeenschappen of landschappen en de niet-biologische omgeving (de abiotische milieufactoren).

ecosysteem

Min of meer begrensd gebied met bepaalde eigenschappen waarbinnen de abiotische en biotische factoren een eenheid vormen.

emergente eigenschap

Op elk hoger organisatieniveau verschijnen nieuwe eigenschappen.

emigratie

Individuen die wegtrekken uit een populatie.

erosie

Door regen of wind spoelt de bovenste laag van de bodem (met o.a. humus) weg.

exoten

Individuen van een andere soort die een bepaald gebied binnendringen.

exponentieel

Exponentiële groei is een wiskundige term die een toename aangeeft die evenredig aan de eigen omvang. Iedere grootheid die elk jaar (of elke maand, dag, uur, etc.) met hetzelfde percentage groeit, ondergaat een exponentiële groei. Zo is de groei van een populatie waarin het aantal geboortes per individu (of per echtpaar) constant blijft, evenredig met het aantal individuen, en dus exponentieel.

facilitatie

Een ondersteunende rol spelen.

fytoplankton

Plantaardig plankton.

geboortecijfer

Aantal individuen dat per tijdseenheid door voortplanting ontstaat in een populatie.

genoom

De volledige set genen van een organisme inclusief niet-coderend DNA.

habitat

Leefomgeving van een organisme.

heterotroof

Andere organismen nodig voor organische stoffen (niet zelf kunnen maken uit anorganische stoffen).

homoiotherm

Warmbloedige dieren, met een constante lichaamstemperatuur.

humus

Organisch materiaal, ontstaan door gedeeltelijke afbraak van plantaardige en dierlijke resten op de bodem.

immigratie

Individuen die een populatie binnen trekken.

J-curve

Grafiek die het verband weergeeft tussen de populatiegrootte en de tijd bij onbelemmerde exponentiële groei.

klimaat

Een combinatie van verschillende abiotische factoren zoals temperatuur, wind, licht en neerslag.

levensgemeenschap

Alle populaties die in een bepaald gebied leven.

mineralisatie

Dode organische resten worden door reducenten omgezet tot anorganische stoffen.

mutualisme

Type van symbiose waarbij de individuen van beide soorten voordeel hebben.

natuurlijke selectie

Verschijnsel dat individuen met een beter aan het milieu aangepast genotype een grotere overlevingskans en voortplantingskans hebben en daardoor meer in de populatie zullen voorkomen dan andere.

negatieve terugkoppeling

Verschijnsel dat een proces wordt beïnvloed door zijn eigen resultaat. Als de invloed remmend is spreekt met van een negatieve terugkoppeling, als de invloed stimulerend is spreekt met van een positieve terugkoppeling.

netto primaire productie (NPP)

Per tijdseenheid door producenten gevormde (meetbare) biomassa na aftrek van de door dissimilatie verbruikte organische stof. Dit is alle biomassa waarmee weefsels kunnen worden opgebouwd in autotrofe organismen.

niche

Ecologische nis - de rol die een soort in het geheel van relaties in een ecosysteem.

optimum (kromme)

Een kromme waarbij het verband tussen een factor en een activiteit is uitgezet. Bijv. verband tussen temperatuur en enzymactiviteit: er is een beste temperatuur (optimum), waarbij de enzymactiviteit het hoogst is.

parasitisme

Type van symbiose waarbij het ene individu voordeel heeft en het andere individu nadeel ondervindt, voordeel en nadeel in de zin van negatieve beïnvloeding van de levensverwachting.

pionierecosysteem

Ecosysteem dat als eerste ontstaat in een gebied, waar geen of vrijwel geen leven was.

plaag

Ongeremde vermenigvuldiging van een bepaald soort organisme: oorzaak is vaak voldoende voedsel en geen natuurlijke vijand.

plankton

Een verzamelnaam voor kleine organismen die voornamelijk zwevend in het water leven en zodoende voor hun verplaatsing vooral afhankelijk zijn van de heersende stromingen.

poikilotherm

Koudbloedige dieren met een wisselende lichaamstemperatuur.

populatie

Groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich onderling voortplanten.

populatiedichtheid

Het gemiddelde aantal individuen per oppervlakte-eenheid.

predatie

Het doden en als voedsel gebruiken van dieren.

primaire productie

De hoeveelheid organische stoffen die producenten maken.

primaire successie

Successie waarbij de ondergrond vrijwel geen humus meer bevat en van voren af aan moet beginnen.

producent

Planten of autotrofe bacterie - organisme dar organische stoffen uitsluitend uit anorganische stoffen produceert met behulp van energie uit de levenloze natuur.

reducent

Schimmel of heterotrofe bacterie, die dood organisch materiaal omzet in mineralen.

schaduwplanten

Planten die het beste groeien bij een lage lichtintensiteit.

schakel

Een voedselketen die is opgebouwd uit schakels (organismen).

S-curve

Grafiek die het verband weergeeft tussen de populatiegrootte en de tijd, waarbij de populatiegroei na een periode van exponentiële groei wordt afgeremd en tenslotte tot stilstand komt.

soort

Organismen die onderling kunnen voortplanten en daarbij vruchtbare nakomelingen krijgen.

staat

Samenlevingsvorm bij insecten, met daarbinnen een duidelijke taakverdeling.

successie

Verandering in de loop van de tijd in de soortensamenstelling van een gemeenschap zodat deze geleidelijk overgaat in een andere soortensamenstelling.

symbiose

Langdurige samenleving van individuen van verschillende soorten. Er bestaan drie typen van symbiose: mutualisme, commensalisme en parasitisme.

territorium

Gebied dat door een of meerder individuen van een soort wordt bezet en tegen binnendringende soortgenoten wordt verdedigd.

tolerantiegrenzen

De uiterste waarde van een abiotische milieufactor, waarbij individuen van een soort nog net in leven blijven.

toppredator

Dier dat aan het eind van een voedselketen staat.

trofische niveau

Elke schakel van een voedselpiramide.

uitspoeling

Regenwater (met mineralen) spoelt snel weg naar diepere aardlagen.

voedselketen

Een reeks van soorten, te beginnen bij een producent, waarbij elke soort een voedselbron is voor de volgende.

voedselweb

Geheel van voedselrelaties binnen een levensgemeenschap.

windbloemen

Bloemen waarbij de wind zorgt voor de bestuiving.

zonplanten

Planten die het beste groeien bij een hoge lichtintensiteit.

zoöplankton

Dierlijk plankton.

secundaire successie

Successie waarbij de bovenste bodemlaag nog humus bevat, waardoor soorten zich er makkelijk kunnen vestigen.