maatschappijleer begrippen p1

rechtstaat

een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsgebruik en willekeur van de overheid

sociale rechtstaat

wetten en voorzieningen om welvaart en de welzijn van burgers te bevorderen

indoctrinatie

Het proces waarbij mensen langdurig, systematisch en dwingend eenzijdige opvattingen opgedrongen krijgen met de bedoeling dat zij deze opvattingen kritiekloos overnemen.

sociale ongelijkheid

Ongelijke verdeling in de maatschappij van kennis, financiële middelen en (politieke) macht.

sociale cohesie

De mate waarin mensen zich verbonden voelen met elkaar

waarden

Uitgangspunten of principes die mensen belangrijk vinden in hun leven.

Normen

Regels over hoe iemand zich in een bepaalde situatie behoort te gedragen.

Autoritaire staat

Een bestuursvorm waarbij alle macht in handen is van één persoon (dictator), een familie, een kleine groep mensen, een partij of militairen.

Democratische rechtsstaat

Een bestuursvorm waarbij burgers mogen meedoen aan vrije verkiezingen en zo indirect kunnen meebeslissen over politieke kwesties.

Rechtszekerheid

Erop kunnen rekenen dat rechten gerespecteerd worden.

Soevereiniteits- en democratiebeginsel

Alle mensen sluiten gezamenlijk een vredesakkoord, het sociaal contract.

Legaliteitsbeginsel

De overheid mag alleen de vrijheid van burgers inperken als de rechtmatigheid van die beperking is vastgelegd in wetten en regels die door het parlement zijn aangenomen.

Beginsel van de trias politica

De spreiding van de macht van de overheid over de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.

Verlichte dictatuur

Een autoritair regime waarin de machthebber in zekere mate rekening houdt met de bevolking.

Sociaal grondrechten

Economische, sociale en culturele rechten die de overheid niet kan garanderen, maar waar zij zich wel voor moet inspannen.

verticale werking

Grondrechten kunnen door burgers worden uitgeoefend tegenover de staat.

horizontale werking

Burgers kunnen zich tegenover elkaar op hun grondrechten beroepen.

wetgevende macht

Deze staatsmacht maakt de wetten waaraan burgers en overheid zich moeten houden.

uitvoerende macht

Deze staatsmacht zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten worden uitgevoerd.

Constitutionele monarchie

Constitutionele monarchie

Klassiek grondrechten

Burgerlijke en politieke rechten die de overheid moet garanderen.

Nachtwakersstaat

Een staat die zich voornamelijk inzet voor bewaking van de veiligheid van de burgers.

Recht

Het geheel van in wetten vastgelegde regels.

Rechterlijke macht

Deze staatsmacht beoordeelt of burgers of machthebbers wetten hebben overtreden en doet uitspraak in conflicten.

Privaatrecht

Dit rechtsgebied regelt de afspraken tussen burgers onderling.

Rechtspersonen

Partijen in het burgerlijk recht, zoals burgers, verenigingen, bedrijven.

Geschil

Het conflict dat je aan de rechter voorlegt.

Vonnis

Bindende uitspraak van de rechter in een rechtszaak.

Kort geding

Versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken.

Publiekrecht

Rechtsgebied dat de verhoudingen tussen burgers en overheid en tussen overheden onderling regelt.

Mediation

Conflictoplossing met behulp van een onafhankelijke bemiddelaar.

Bestuursrecht

Rechtsgebied dat aan de orde is op bijna alle terreinen waarop de overheid actief is.

Jurisprudentie

Alle eerdere uitspraken van alle rechters samen.

Rechtsorde

De manier waarop het recht is georganiseerd.

Discretionaire bevoegdheid

De bevoegdheid om in sommige gevallen zelfstandig beslissingen te nemen over hoe een wet wordt toegepast.