Filipino sa Iba't Ibang Disiplina | Midterm Exam

Taong 1940

Ipinag-utos ang pagtuturo ng Wikang Pambansa sa ikaapat na taon sa lahat ng pampubliko at pribadong paaralan sa buong bansa.

Taong 1987

Pinalabas ng kalihim Lourdes R. Quisumbing ng Departamento ng Edukasyon, Kultura at Palakasan ang Kautusan Blg. 52 na nag-uutos sa paggamit ng Filipino bilang wikang panturo sa lahat ng antas ng mga paaralan kaalinsabay ng Ingles na nakatakda sa patakarang edukasyong bilinggwal

1. Tagalog
2. Wikang Pambansang Pilipino
3. Pilipino
4. Filipino

MGA WIKANG OPISYAL NG PILIPINAS

Tagalog

katutubong wikang pinagbatayan ng pambansang wika ng Pilipinas (1935).

Wikang Pambansang Pilipino

ayon sa Batas Komonwelt Blg. 570

Pilipino

unang tawag sa pambansang wika ng Pilipinas.

Filipino

kasalukuyang tawag sa pambansang wika ng Pilipinas, lingua franca ng mga Pilipino, at isa sa mga opisyal na wika sa Pilipinas kasama ang Ingles (1987).

Ang lahat ng wika ay

* binubuo ng mga tunog.
* may katumbas na simbolo o sagisag
* may estruktura.
* nanghihiram.
* dinamiko.
* arbitraryo.

KALIKASAN NG WIKA

* analitikal na lapit
* kritikal na lapit
* ispekulatibong lapit

TATLONG LAPIT

analitikal na lapit

ginagamit sa pag-oorganisa ng mga impormasyon sa mga kategorya, bahagi, grupo, uri at mga pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa isa't isa.

kritikal na lapit

ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon, argumento, ebalwasyon at sa pagbibigay ng sariling opinyon sa ideya.

ispekulatibong lapit

kadalasang ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo, mga estratehiya o pamamaraan ng pagsusuri, pag-iisip at pagsulat.

MEMORANDUM TUNGKOL SA K-12 PROGRAM

ang namamayaning wika o inang wika ay ang (mother tounge) sa bawat rehiyon ang aktwal na ginagamit panturo , alinsunod sa patakarang Mother Tounge -Based Multilingual Education (MTB-MBLE)

HUMUNIDADES at Agham Panlipunan

Sa pagtuturo sa larangan ng ______ __at__ ______, batay sa probisyon ng patakaran ng bilinggwal, dapat gamitin ang wikang Filipino bilang wikang panturo sa mga larangang ito.

San Juan et al., (2019), (mula kay Ferguson, 2006),

Nabanggit nila na ang katanyagang taglay ng wikang Ingles sa sistema ng edukasyon lalo na sa mga kolehiyo at mga unibersidad ay may kakambal na sosyo-ekonomiko.

REGISTER

Bawat larangan ay may tiyak na *set* ng mga terminong ginagamit na tinatawag na

* Isang kahulugan = tiyak na disiplina
* Dalawa o higit pang kahulugan = ginagamit sa dalawa o higit pang disiplina
* isang kahulugan = dalawang magkaibang disiplina, ugnayan ng mag disiplinang ito.

Larangan sa iba’t ibang disiplina at kahulugan nito.

1. Impormasyonal
2. Imahinatibo
3. pangungumbinse

TATLONG (3) ANYO SA PAGSULAT SA LARANGAN NG HUMANIDADES

* paktwal ang mga impormasyon
* paglalarawan
* proseso

maaring isagawa ang Impormasyonal batay sa sumusunod:

paktwal ang mga impormasyon

bilang background gaya ng talambuhay o maikling bionote, artikulo sa kasaysayan at iba pa.

paglalarawan

nagbibigay ng detalye, mga imahe na denetalye sa isipan ng mambabasa, sinasabayan ng kritikal na pagsusuri na karaniwan ay isinasagawa sa mga akdang pampanitikan gaya ng krisismo, tula, kuwento, nobela at iba pa.

proseso

binubuo ng paliwanag kaugnay ng teknik, paano isinagawa at ang naging resulta na kadalasan ay ginagawa sa sining at musika

Imahinatibo

binubuo ng mga malikhaing akda gaya ng piksyon (nobela, dula, maikling kuwento) sa larangan ng panitikan, gayundin ang pagsusuri nito

pangungumbinse

pagganyak upang mapaniwala o di mapaniwala ang bumabasa, nakikinig at nanonood sa teksto o akda. Subhetibo ito kaya't ang mahalagang opinyon ay kaakibat ng ebidensya at katuwiran o argumento.

agham panlipunan

isang larangang akademiko na pumapaksa sa tao-kalikasan, mga gawain at pamumuhay nito, kasama ang mga implikasyon at bunga ng mga pagkilos nito bilang miyembro ng lipunan.

1. SOSYOLOHIYA
2. SIKOLOHIYA
3. LINGGUWISTIKA
4. KASAYSAYAN
5. ANTROPOLOHIYA
6. HEOGRAPIYA
7. AGHAM PAMPOLITIKA
8. EKONOMIKS
9. AREA STUDIES
10. ARKEOLOHIYA
11. RELIHIYON

MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN

SOSYOLOHIYA

pag-aaral ng kilos, pag-iisip at gawi ng tao sa lipunan at gumagamit ng emperikal na obserbasyon, kuwalitatibo at kuwantitatibong metodo.

SIKOLOHIYA

pag-aaral mga kilos, pag-iisip at gawi ng tao, gumagamit ng empirikal na obserbasyon

LINGGUWISTIKA

pag-aaral ng wika bilang Sistema kaugnay ng kalikasan, anyo, estruktura at baryasyon nito. Bahagi ng pag-aaral ang ponolohiya, morpolohiya, sintaks at gramatika at gumagamit ng lapit na deskriptibo o pagpapaliwanag sa pag-aaral ng katangian ng wika, gayundin ng historikal na lapit o pinagdaanang pagbabago ng wika.

KASAYSAYAN

pag-aaral ng nakaraan o pinagdaanang pag-iral ng mga grupo, komunidad, lipunan at ng mga pangyayari upang maiugnay ito sa kasalukuyan, ginagamit ang lapit- naratibo upang mailahad ang mga pangyayaring ito.

ANTROPOLOHIYA

pag-aaral ng mga tao sa iba't ibang panahong ng pag- iral upang maunawaan ang kompleksidad ng mga kultura at gumagamit ng participant-observation o ekspiryensiyal na imersyon sa pananaliksik

HEOGRAPIYA

pag-aaral sa mga lipunang sakop ng mundo upang maunawaan ang masalimuot na mga bagay kaugnay ng katangian, kalikasan at pagbabago rito kasama na ang epekto nito sa tao, metodong kuwantitatibo at kuwalitatibo ang ginagamit sa mga pananaliksik dito.

AGHAM PAMPOLITIKA

pag-aaral sa bansa, gobyerno, politika at mga patakaran, proseso at sistema ng mga gobyerno, gayundin ang kilos-politikal ng mga institusyon, gumagamit ito ng analisis at empirikal na pag-aaral.

EKONOMIKS

pag-aaral sa mga gawaing kaugnay ng mga proseso ng produksyon, distribusyon at paggamit ng mga serbisyo at produkto sa ekonomiya ng isang bansa.

AREA STUDIES

interdisiplinaryong pag-aaral, kaugnay ng isang bansa, rehiyon, at heyograpikong lugar, kuwalitatibo, kuwalitatibo, at empirikal na obserbasyon at imbestigasyon ang lapit sa pananaliksik dito.

ARKEOLOHIYA  

pag-aaral ng mga relikya, labi, artifact at monument kaugnay ng nakaraang pamumuhay at gawain ng tao.

RELIHIYON

pag-aaral ng organisadong koleksiyon ng mga paniniwala, sistemang kultural at mga pananaw sa mundo kaugnay ng sangkatauhan at sangkamunduhan (uniberdo) bilang nilikha ng isang superyor at superhuman na kaayusan.

1. Biyolohiya
2. Kemistri
3. Pisika
4. Heolohiya
5. Astronomiya
6. Matematika

MGA DISIPLINA SA LARANGAN NG AGHAM

Biyolohiya

Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo kabilang ang kanilang estruktura, mga tungkulin, paglago, ebolusyon, distribusyon at \n taksonomiya.

Kemistri

Nakatuon sa komposisyon ng mga substance, properties at mga reaksyon at interaksyon sa enerhiya at sa sarili ng mga ito.

Pisika

Nakatuon ito sa mga property at interaksyon ng panahon, espasyo, enerhiya at matter. Mula ito sa Griyego na Phusike o kaalaman sa kalikasan.

Heolohiya

Ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga planeta sa kalawakan, ng mga bato kung saan gawa ito at ang mga proseso ng kanilang pagbabago, at iba pang pisikal na elemento kaugnay ng pagbuo, estruktura at mga penomena nito.

Astronomiya

Pag-aaral na kinapapalooban ng pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga kaganapang nangyayari sa labas ng daigdig at ng himpapawid nito.

Matematika

Ito ay siyensiya ukol sa sistematikong pag-aaral sa lohika, at ugnayan ng mga numero, pigura, anyo, espasyo, kantidad, at estruktura na inihahayag sa pamamagitan ng mga simbolo.

PAGSASALIN

Ang paglilipat ng kahulugan ng pinagmulang wika sa target na wika (Larson, 1984)

PAGSASALIN

Isang proseso ng paglilipat sa pinakamalapit na katumbas ng diwa o mensaheng nakasaad sa wikang isasalin (Nida at Taber, 1969).

SALITA-SA-SALITA

Ito ay tinatawag na *word-for-word* *translation* na ginagamit ng mga linggwista para ipakita ang kahulugan ng mga salita.

SALITA-SA-SALITA

Anong metodong pagsasalin ito:

\
*Faith is like love. It cannot be forced.*

\
Pananampalataya ay tulad pag-ibig. Ito hindi  pilit/pwersa.

\
Ang pananampalataya ay tulad ng pag-ibig. Hindi ito sapilitan. (Pagwawasto)

LITERAL O DIRECT

Ang pangunahing katuturan ng salita ang ibinibigay na panumbas, hindi ang salitang may pinakamalapit na kahulugan sa orihinal.

LITERAL O DIRECT

Anong metodong pagsasalin ito:

\
o   *You are the apple of my eye.*

Ikaw ang mansanas ng aking mata.

o   *The pillows are light.*

Ang mga unan ay maliwanag.

IDYOMATIKO

Ang mensahe ng orihinal ay isinasalin sa paraang madulas at natural ang daloy ng tunguhang wika. Ginagamit dito ang idyoma ng tunguhang wika at sadyang nagiging iba ang porma ng pahayag.

IDYOMATIKO

Anong metodong pagsasalin ito:

\
o   *Hand to mouth existence.*

Isang kahig isang tuka.

o   I have butterflies in my stomach.

Kinakabahan/Hindi maintindihan ang nararamdaman.

Kagawaran ng Kagalingan at Pagpapaunlad Panlipunan

PAGSASALIN NG KAGAWARAN NG PAMAHALAAN

DSWD

Pangasiwaan sa Pagpapaunlad ng Kalakhang Maynila

PAGSASALIN NG KAGAWARAN NG PAMAHALAAN

MMDA

Kagawaran ng Teknolohiyang Pang-impormasyon at Komunikasyon

PAGSASALIN NG KAGAWARAN NG PAMAHALAAN

DICT

Kagawaran ng Repormang Pansakahan ng Pilipinas

PAGSASALIN NG KAGAWARAN NG PAMAHALAAN

DAR

Tanggapan ng Pampanguluhang Tagapayo sa Prosesong Pangkapayapaan

PAGSASALIN NG KAGAWARAN NG PAMAHALAAN

Office of the Presidential Adviser Peace Process

TRANSFERENCE

Ito ay ang paglilipat o panghihiram ng mga kultural na salita mula sa simulaang wika patungo sa tunguhang wika nang walang pagbabago sa ispeling

TRANSFERENCE

Anong teknik ng pagsasaling ito:

\
English : cake         Filipino : cake

ONE TO ONE TRANSLATION

May isa-sa-isang pagtutumbasan ng mga salita sa salita parirala sa parirala, sugnay sa sugnay o pangungusap sa pangungusap. Kapag humahaba ang yunit ay mas hindi angkop ang pamamaraang ito

ONE TO ONE TRANSLATION

Anong teknik ng pagsasaling ito:

\
English : *a beautiful garden*

            Filipino : ang magandang hardin

LEXICAL SYNONYM

Ibinibigay ang malapit na katumbas o angkop na kasingkahulugan sa target na wika ng pinagmulang wika.

LEXICAL SYNONYM

Anong teknik ng pagsasaling ito:

"old" house - __"lumang"__ bahay

 "old" man - __"matandang__" lalaki

DESCRIPTIVE EQUIVALENT

Ito ay tinatawag ding amplikasyon na ang ibig sabihin ay pagbibigay ng katumbas na kahulugan sa pamamagitan ng kahulugang naglalarawan.

DESCRIPTIVE EQUIVALENT

Anong teknik ng pagsasaling ito:

shampoo – sabong panlinis sa buhok

RECOGNIZED TRANSLATION

pagsasalin sa    opisyal at tinatanggap ng marami na salin ng ano mang salita o termino.

RECOGNIZED TRANSLATION

Anong teknik ng pagsasaling ito:

\
Silla (Spanish word) – upuan

            signature (English)  - lagda (hindi signatura)

ADDITION/ EXPANSION

 Gramatikal na pagdaragdag ng salita sa salin upang maging malinaw ang kahulugan.

•        ADDITION/ EXPANSION

Anong teknik ng pagsasaling ito:

\
*“Earth provides enough to satisfy every man’s needs, but not every man’s greedy.*

Mali: Earth ay nagbibigay ng sapat na upang masiyahan ang mga pangangailangan  ng bawat tao, ngunit kasakiman hindi lahat ng tao.

Tama: Ang mundo ay nakapagbibigay ng sapat upang matugunan ang mga pangangailangan ng tao, subalit hindi ang kasakiman ng tao.

REDUCTION/CONTRACTION

Gramatikal na pagpapaikli o pagbabawas ng mga salita na hindi nababago o nasisira ang kahulugan ng orihinal.

REDUCTION/CONTRACTION

Anong teknik ng pagsasaling ito:

\
*I'll take them along tomorrow.*

            Babaunin ko 'yon bukas.