begrippen late middeleeuwen

artes liberales

De zeven vrije kunsten waren zeven wetenschappelijke gebieden die samen een bepaald studieprogramma vormden in middeleeuwse Europese hogescholen, kloosters en universiteiten.

Basliek

Een …. is in de Rooms-Katholieke Kerk een kerkgebouw met een bijzondere status. Alleen de paus bepaalt welke kerken zo mogen heten. Deze kerken krijgen die eretitel omdat ze een belangrijke rol in de kerkgeschiedenis hebben gespeeld of het centrum vormen van bedevaarten.

begijnen

Vrouwen die leven als alleenstaanden en deel uitmaken van een soort vrije lekengemeenschap binnen de Rooms-katholieke Kerk.

Cisterciënzers

Opgericht door Robert van Molesme (1028-1111) als reactie op Cluny dat een beetje verzwakte. Legde de focus op werken. Ze hadden gezamenlijke ruimtes en deden dingen samen.

Conclaaf

De bijeenkomst van kiesgerechtigde kardinalen voor de verkiezing van een nieuwe paus.

Dominicanen

Volgers van Dominicus Guzman. Hij richtte de orde van de Predikheren op, ook wel bekend als de Dominicanen, dit deed hij in 1214.

Franciscanen

Orde van de Minderbroeders opgericht door Franciscus van Assisi. Hij leefde in totale armoede, dienstbaarheid en wees (woorden)strijd af.

Gothische kunst

Wordt ook wel koninklijke kunst genoemd. Kenmerken zijn: spitsbogen, om de muren tegen te houden van buiten af, nadruk op verticaal, luchtbogen en steunberen, veel ramen en licht, waterspuwers en nadruk op decoratie.

westers schisma (grote schisma)

periode van 1378 tot 1417 in de kerkgeschiedenis, waarin de pausen en tegenpausen elkaar tegenwerkten, ontstaan na het Babylonische Ballingschap van de pausen.

Humorentheorie

Volgens Galenus hing de gezondheid van de mens af van het juiste evenwicht tussen de vier levenssappen: bloed, slijm, gele gal en zwarte gal. Als je koorts had, had je bijvoorbeeld teveel bloed.

Kartuizers

Kloosterorde. Leefden in totale stilte en afgezonderd van elkaar. Legden de focus op werken.

Katharen

groep gelovigen in Toulouse, zij waren tegen de rijkdom van de Katholieke kerk. Zij leefden volgens armoede en zuiverheid. En probeerden Perfecti te zijn.

Kathedraal

Een kerk waar de bisschop van een bisdom zijn zetel heeft staan.

Keizerlijke kunst

Ook wel Ottoonse kunst, vooral westwerk en ivoorsnijwerk.

koor

De ruimte in een kerkgebouw waar zich het hoogaltaar bevindt.

kooromgang

Overdekte wandelgang rondom het koor

lekendevotie

Mensen die niet geestelijk opgeleid waren gingen zelf de bijbel interpreteren.

Orde van de Gulden Vlies

Ridderorde opgericht door Filips de Goede.

Quadrivium

arithmetica, geometrica, astronomica, musica. De tweede trede naar wijsheid volgens de Artes liberales.

Rex et sacerdo(tu)s

Koning en priester. Karel de Grote vond zichzelf zo iemand.

schip

hoofdgedeelte van de kerk

staten generaal

Opgericht door Filips de Goede in 1464. Het is de officiële benaming voor het Nederlandse parlement.

Studium Generale

Gemeenschap van meesters en studenten voor de studie van het algemeen.

Trivium

grammatica, retorica, dialectica. De eerste trede naar wijsheid volgens de Artes Liberales.

Universeel priesterschap

concept dat verwijst naar het idee dat alle gelovigen een priesterlijke rol hebben. Iedere christen heeft direct toegang tot God en is in staat spirituele taken uit te voeren.

Universitas magistrorum et scholarium

De naam voor universiteiten in de middeleeuwen.

Waldenzen

Leden van een christelijke beweging die ontstond in het 12e-eeuwse Frankrijk, waarvan de aanhangers Christus in armoede en eenvoud wilden volgen.

westwerk

de voorgevel van de kerk

zijbeuk

ruimte in de kerk die evenwijdig loopt aan het middenstuk, soort gang

rondbogen

Ronde boog in een kerkraampje of deur.

spitsbogen

spitse bovenkant van een kerkraampje of deur

steunbeer

versteviging van de muren om de druk van binnenuit tegen te houden

straalkapel

kapel die aan het koor en de kooromgang is gebouwd

oksaal

gemetselde of houten afscheiding tussen het koor en het schip van een kerk