H4: determinants of healthy ageing

waarom is er aandacht voor gezond ouder worden?

• De wereldbevolking vergrijst snel → Verdubbeling tot 2,1 miljard in 2050.

• Meeste groei in lage- en middeninkomenslanden.

• Grote verschillen in levensverwachting én gezonde levensverwachting tussen én binnen landen → Gezondheidsongelijkheden.

wat kan er gezegd worden over de grafiek?

• rood: omvat ongeveer 30 landen waar mensen niet kunnen verwachten ouder te worden dan 60 jaar en die wel 6.5 tot 10 gezonde levensjaren verliezen

• geel: omvat ong 100 landen (levensverwachting van 60-75 jaar) die aanzienlijke variaties hebben in gezonde levensjaren (hoger leeftijdverwachting gaat gepaard met meer gezonde levensjaren verloren)

• oranje: omvat 60 landen→ verderzetting gele vak (levensverwachting van 75-90 jaar). met toegevoegde observatie dat langere levensverwachtingen niet automatisch correleren met meer jaren van gezond leven (vooral belang voor vrouwen)

• groen: omvat een paar landen die aantonen dat het mogelijk is om de levensverwachting te verlengen en jaren van gezond leven te maximaliseren (minder dan 8 gezonde levensjaren verloren)

Wat beïnvloed gezond ouder worden

WHO-definitie: het proces van ontwikkelen en behouden van functionele capaciteit dat welzijn op oudere leeftijd mogelijk maakt

wat zijn de 3 verklaringsmoddellen die gezondheid bij ouderen verklaren?

1. biomedische causaliteit: genetica, lichaamlijke functies, medische zorg

2. sociale causaliteit: invloed van sociale positie via tussenliggende factoren

3. levensloopperspectief: ervaringen doorheen het leven en over generaties heen

samen vormen deze theorieën een ecologische of meerdere niveaus, multi-domeinrramwerk dat factoren en potentiële paden naar gewond ouder worden benadrukt en manieren identificeert om gezondheidsongelijkheden te verminderen

Jullie dienen de overkoepelende factoren zoals aangegeven in de blokken te kunnen opnoemen, te categoriseren zoals

links in de figuur staat aangegeven (root causes...health outcome) en jullie dienen voorbeelden te kunnen geven van

determinanten en onder deze overkoepelende factoren. Jullie dienen de samenhang tussen determinanten en healthy

ageing .... (niet meer leesbaar vanaf hier)

Vier niveaus van invloed:

Niveau	Inhoud	Voorbeeld
1. Root causes	Fysiek, sociaal, politiek, economisch	Woningkwaliteit, gezondheidsbeleid
2. Genetica & sociale positie	Natuur & maatschappelijke stratificatie	Opleiding, inkomen, gender, etniciteit
3. Tussenliggende determinanten	Gebeurtenissen & omstandigheden in het leven	Misbruik, verlies, schulden, opleiding
4. Gezondheidsuitkomsten	Functionele capaciteit, levensduur	Mobiliteit, cognitieve functie

Fysieke activiteit als gedragsdeterminant

• Zeer belangrijk voor gezond ouder worden.

• Voordelen: verhoogde levensduur, behoud fysieke/mentale functies, lager risico op ziekten (dementie, beroerte), betere stemming.

• WHO-aanbeveling: Minimaal 150 min/week matige intensiteit.

• Probleem: Veel ouderen halen dit niet, vooral in lage SES-groepen.

• Oplossing: Interventies op programmaniveau en populatieniveau.

💡 Kracht- en balanstraining zijn essentieel en moeten voorafgaan aan cardio.

beleidsimplicaties: wat kunnen we doen?

• Gezondheid bevorderen voor iedereen, niet alleen de ‘gemiddelde’ of bevoorrechte.

• Life course approach is nodig: gezondheid wordt al in de kindertijd beïnvloed.

• Interventies op meerdere niveaus:

  • Binnen de gezondheidszorg

  • Buiten de zorg: onderwijs, wonen, transport, inkomen

📋 Tabel (life course): laat zien dat elke levensfase (van kind tot oudere) unieke kansen biedt om gezondheid te bevorderen in verschillende settings (school, werk, gemeenschap).

wat zijn de hoofdconclusies omtrent dit hoofdstuk?

• Gezond ouder worden is meer dan afwezigheid van ziekte; het draait om functionele capaciteit & welzijn.

• Er bestaan grote en oneerlijke verschillen in gezondheid bij ouderen wereldwijd.

• Deze verschillen worden verklaard door structurele, sociale en levensloopfactoren.

• Fysieke activiteit is een belangrijke, beïnvloedbare gedragsdeterminant, maar wordt ongelijk verdeeld over SES-groepen.

• Een multilevel-aanpak en levensloopperspectief zijn nodig om gezondheidsongelijkheden bij het ouder worden te verkleinen.