GEDRAG

Rijping

Ontwikkeling die vanzelf gebeurt, door ouder te worden 

Kritieke periode

Specifiek moment in de ontwikkeling waarop een bepaalde gebeurtenis de grootste gevolgen heeft 

Gevoelige periode

Moment in de ontwikkeling waarop we extra ontvankelijk zijn voor bepaalde gebeurtenissen, waarop we het best in staat zijn om specifieke vaardigheden aan te leren

Plasticiteit  

Vermogen van de mens om te veranderen (vooral in de hersenen) 

Gerontologie  

Wetenschap die het ouder worden bestudeert 

Zelfbepaling

Persoonlijke vrijheid of vrije wil 

Evolutionaire psychologie

Stroming in de psychologie die ervan uitgaat dat onze ontwikkeling voorkomt uit de genetische erfenis van onze voorouders.

Genotype

Verzameling overgeërfde eigenschappen van een individu

Fenotype

Waarneembare, ontwikkelde kenmerken van het individu

Epigenetica 

Onderdeel van de genetica dat de invloed van erfelijke veranderingen in de genexpressie bestudeert waarbij het DNA niet verandert

Genexpressie

Manier waarop genen tot uiting komen.

Mutatie

Erfelijke wijzigingen in de genen waarbij de DNA-code verandert

Psychoanalyse

Stroming in de psychologie die het onbewuste als motor van de ontwikkeling en het gedrag beschouwt.

Onbewuste

Deel van de geest met (vaak bedreigende) ervaringen, motieven, angsten, verlangens … die niet voor het bewustzijn toegankelijk zijn.

Erogene lichaamszone

Deel van het lichaam dat voor genot of bevrediging zorgt.

Penisnijd

Besef bij een meisje dat ze geen penis heeft, waardoor ze jaloers wordt op jongens

Oedipuscomplex 

Situatie waarbij het kind een erotische binding ontwikkelt met de ouder van het andere geslacht en de ouder van het eigen geslacht als concurrent ziet 

Castratieangst 

Angst om de penis te verliezen, onderdeel van het oedipuscomplex 

Fixatie 

Neiging om te blijven hangen in een fase van de (seksuele) ontwikkeling

Behaviorisme

Stroming binnen de psychologie die zich voornamelijk bezighoudt met het uitwendig waarneembare gedrag

Black box

Metafoor uit het behaviorisme die uitdrukt dat de menselijke geest niet te onderzoeken valt

Leerproces

Manier waarop gedrag verandert onder invloed van ervaring

S-R-schema

Stimulus-respons-schema, dat gedrag (R) voorstelt als het resultaat van de constante blootstelling aan specifieke omgevingsfactoren (S)

Operante conditionering

Leerproces met beloningen en straffen

S-R-C-schema

Stimulus-respons-consequentie-schema, dat gedrag © voorstelt als het resultaat van omgevingsfactoren (S) en de mate waarin het gedrag wordt bestraft of bekrachtigt (C)

Reinforcement

Bekrachtiging 

Sociaal-cognitieve leertheorie

Ontwikkelingspsychologische theorie waarbij de nadruk ligt op leren door het gedrag van een ander, een model, te observeren

Modeling 

Proces waarbij iemand gedrag van anderen observeert en het later zelf uitvoert, observatieleren

Cognitieve psychologie

Stroming in de psychologie die focust op hoe mensen informatie verwerken

Sensorisch geheugen

Deel van het geheugen dat heel kort indrukken van beelden, geluiden en geuren opneemt, die via de zintuigen binnenkomen

Kortetermijngeheugen (KTG)

Werkgeheugen, deel van het geheugen dat informatie uit het sensorisch geheugen selecteert en verbindt met al opgeslagen informatie in het langetermijngeheugen

Langetermijngeheugen (LTG)

Deel van het geheugen dat informatie voor lange tijd opslaat

Declaratief geheugen

Expliciet geheugen (weten wat), deel van het LTG dat ervoor zorgt dat iemand herinneringen kan ophalen

Semantisch geheugen

Deel van het declaratief geheugen dat herinneringen over algemene kennis, taal en feiten bevat

Episodisch geheugen

Deel van het declaratief geheugen dat herinneringen over persoonlijke ervaringen en gebeurtenissen bevat

Procedureel geheugen

Impliciet geheugen (weten hoe), deel van het langetermijngeheugen dat ervoor zorgt dat iemand onthoudt hoe bepaalde handelingen uit te voeren 

Systeem

Een verzameling van samenhangende, elkaar beïnvloedende elementen

Bio-ecologisch model

Model met de verschillende omgevingsinvloeden die een rol spelen bij de ontwikkeling

Sociaal-culturele theorie

Ontwikkelingspsychologische theorie die de nadruk legt op omgevingsinvloeden, zoals de cultuur waarin het kind opgroeit

Zone van de naaste ontwikkeling

Begrip dat uitdrukt dat een kind zich ontwikkelt door problemen op te lossen die net iets moeilijker zijn dan wat het tot dan toe aankon

Humanistische psychologie

Stroming in de psychologie die zelfactualisatie en het positieve in de mens benadrukt

Zelfactualisatie  

Proces waarbij iemand zichzelf ontwikkelt tot de volledige mogelijkheden bereikt zijn

Actuele zelf

Persoon die iemand werkelijk is

Ideale zelf

Persoon die iemand graag zou willen zijn 

Geslacht of sekse

Biologische kenmerken die het verschil tussen mannen en vrouwen bepalen (geslachtsdelen, hormonen …)

Gender 

Sociale, culturele en psychologische kenmerken die met een geslacht in verband worden gebracht

Genderidentiteit 

Gender dat iemand zichzelf toekent

Genderexpressie 

Manier waarop mensen hun genderidentiteit uiten, bijvoorbeeld via kleding of gedrag

Hechtingstheorie

Theorie die ervan uitgaat dat een warm en responsief contact tussen kind en ouder essentieel is voor de emotionele, sociale en cognitieve ontwikkeling van het kind

Oxytocine 

Hormoon dat sociale relaties versterkt en angst vermindert