PAFG 02

Het systeem dat de zenuwen en neuronen in het lichaam omvat.

Neuraal systeem

Zenuwstelsel

Systeem dat verantwoordelijk is voor het overbrengen van signalen in het lichaam.

Endocrien systeem

Systeem dat hormonen produceert en afgeeft aan het bloed.

Hormoonstelsel

Ook bekend als het endocrien systeem, verantwoordelijk voor de afgifte van hormonen.

Neurotransmitters

Chemische stoffen die signalen tussen neuronen overbrengen.

Feromonen

Chemische stoffen die naar het externe milieu worden uitgescheiden.

Hormonen

Signalstoffen die via de bloedbaan door het lichaam worden vervoerd.

Paracrien

Signalen die invloed hebben op cellen dichtbij de producerende cel.

Autocrien

Signalen die invloed hebben op de producerende cel zelf.

Cytokinen

Signaalstoffen die betrokken zijn bij de immuunrespons.

Prostaglandines

Lokale ontstekingsstoffen in het lichaam.

Innervatie

De aanwezigheid van zenuwen in een weefsel.

Orgaan van Jacobson

Een orgaan bij reptielen dat feromonen kan waarnemen.

Vomeronasaal orgaan

Een orgaan bij mensen dat feromonen kan waarnemen.

Endocriene klieren

Klieren die hormonen direct aan het omringende weefsel afgeven.

Exocriene klieren

Klieren die stoffen aan de lichaamsoppervlakte of lichaamsholtes afgeven.

Hydrofiel

Een eigenschap van stoffen die in water oplosbaar zijn.

Hydrofoob

Een eigenschap van stoffen die in vet oplosbaar zijn.

Signaal-transductie-pathway

De vertaalslag van een hormoon naar een reactie in de cel.

Hormoon-receptor-complex

De actieve binding tussen een hormoon en zijn receptor.

Exocytose

Het proces waarbij een cel stoffen naar buiten afscheidt.

Antagonisten

Stoffen of klieren die een tegengesteld effect op elkaar hebben.

Alfa-cellen

Cellen in de eilandjes van Langerhans die glucagon produceren.

Beta-cellen

Cellen in de eilandjes van Langerhans die insuline produceren.

Steroïdhormonen

Hormonen die vetoplosbaar zijn.

Intracellulair

Binnenin de cel.

Second messenger

Moleculen die signalen doorgeven in de cel als reactie op hormonen.

Pancreas

De alvleesklier, verantwoordelijk voor insulineproductie.

Auto-immuunziekte

Een aandoening waarbij het immuunsysteem lichaamseigen cellen aanvalt.

Diabetes mellitus

Suikerziekte, zowel type I als type II.

Hypothalamus

Het hersendeel dat endocriene systemen reguleert.

Adenohypofyse

De voorkwab van de hypofyse die hormonen produceert.

Neurohypofyse

De achterkwab van de hypofyse die hormonen opslaat en afgeeft.

Hormoon-cascade-pathway

Een kettingreactie van hormoonafgifte.

TSH

Thyroïd stimulerend hormoon.

Metabolisme

De stofwisseling in levende organismen.

Hyperthyreoïdie

Een aandoening van een overactieve schildklier.

Hypothyreoïdie

Een aandoening van een onderactieve schildklier.

Adrenal cortex

De schors van de bijnier die diverse hormonen produceert.

Adrenal medulla

Het merg van de bijnier dat catecholamines produceert.

Catecholamines

Hormonen zoals epinephrine en norepinephrine.

Glucocorticoïden

Hormonen die de glucosehuishouding en het immuunsysteem beïnvloeden.

Mineralocorticoïden

Hormonen die de zout- en waterhuishouding reguleren.

Androgenen

Hormonen zoals testosteron.

FSH

Follikel stimulerend hormoon.

LH

Luteïniserend hormoon.

Epifyse

De pijnappelklier in de hersenen.

Splitsen

Een voortplantingswijze waarbij een individu zich in tweeën deelt.

Knopvorming

Voortplantingswijze waarbij een knop op een individu groeit en zich afscheidt.

Fragmentatie

Voortplanting door het breken in kleine stukken.

Regeneratie

Het vermogen om weer aan te groeien.

Parthenogenese

Voortplanting zonder bevruchting.

Dar

De mannelijke geslachtsstructuur bij insecten.

Fertiel

Vruchtbaar.

Steriel

Onvruchtbaar.

Recombinatie

Herschikking van genetische eigenschappen.

Diploïd

Een toestand waarin van elk gen twee versies aanwezig zijn.

Hermafroditisme

Een toestand waarbij een individu zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen heeft.

Paaien

Eiafzetting of paring bij vissen.

Broedzorg

Zorg voor de nakomelingen door ouders.

Gonaden

De geslachtsklieren.

Spermatheca

Opslagorgaan voor sperma bij insecten.

Cloaca

Het gezamenlijke uitmonding voor voortplanting, uitscheiding en vertering bij niet-zoogdieren.

Sensorische neuronen

Zenuwcellen die informatie van de zintuigen naar het centrale zenuwstelsel brengen.

Schakelcellen

Integrerende zenuwcellen die enkel in het CZS bestaan.

Motorische neuronen

Neuronen die informatie van het CZS naar spieren sturen.

Presynaptisch neuron

Neuron dat vóór de synaps zit.

Postsynaptisch neuron

Neuron dat ná de synaps komt.

Cellichaam

Centrale deel van een neuron met celkern.

Axon

De lange uitloper van een neuron die actiepotentialen vervoert.

Dendriet

De 'antenne' van een neuron die neurotransmitters opvangt.

Cellen van Schwann

Isolerend materiaal voor axonen in het perifeer zenuwstelsel.

Oligodendrocyten

Isolerend materiaal voor axonen in het CZS.

Astrocyten

Steuncellen in het CZS, gelegen tussen bloedvaten en neuronen.

Microgliacellen

Immuuncellen in het CZS.

Membraanpotentiaal

Verschil in elektrische lading tussen binnen- en buitenkant van een neuron.

Rustpotentiaal

De toestand van een neuron bij -70 mV.

Refractaire periode

Periode waarin een axon ongevoelig is voor actiepotentialen.

Natrium-Kalium-Pomp

Pomp die actief natrium en kalium transporteert.

Knoop van Ranvier

Tussenstuk op een axon tussen Schwann cellen.

Myeline

Witte vetachtige stof die axonen beschermt.

Saltatoir

De sprongsgewijze voortgang van actiepotentialen.

Neuron

Een zenuwcel die informatie verwerkt.

Gap junctions

Directe verbindingen tussen neuronen in elektrische synapsen.

Neurotransmitter

Chemische stof die signalen tussen neuronen doorgeeft.

Depolarisatie

Het proces waarbij het ladingsverschil tussen binnen en buiten een neuron vermindert.

Metabotrofe receptor

Receptor die effect heeft via een signaaltransductiepad.

Ionotrofe receptor

Receptor die effecten heeft door ionen door te laten.

EPSP

Exciterend postsynaptisch potentiaal, maakt het membraanpotentiaal minder negatief.

IPSP

Inhiberend postsynaptisch potentiaal, maakt het membraanpotentiaal negatiever.

Summatie

De optelling van alle EPSP's en IPSP's.

Ligand-gated

Receptor die gereageert op een specifiek ligand.

Animaal zenuwstelsel

Het zenuwstelsel dat bewust is en spieren aanstuurt.

Autonoom zenuwstelsel

Het zenuwstelsel dat onbewuste processen aanstuurt.

Dorsaal

De rugzijde van een organisme.

Ventraal

De buikzijde van een organisme.

Cerebrospinale vloeistof

Vloeistof die de hersenen beschermt en voedt.

Ependymale cellen

Cellen die de cerebrospinale vloeistof helpen laten stromen.

Sympatisch systeem

Onderdeel van het autonoom zenuwstelsel, verantwoordelijk voor 'actie'.

Parasympatisch systeem

Onderdeel van het autonoom zenuwstelsel, verantwoordelijk voor 'rust'.