Pytania na obronę

Psycholog występujący w mediach powinien:

• Okazywać szacunek tym, z którymi rozmawia i tym, o których mówi

• Unikać publicznego diagnozowania i wypowiadania profesjonalnych opinii na temat innych ludzi

• Zachowywać szczególną ostrożność, aby nie złamać tajemnicy zawodowej

• Nie wykorzystywać wystąpienia w celu autopromocji

Manipulacje społeczne

Działania mające na celu wpływanie na postawy, zachowania i decyzje innych osób w sposób, który przynosi korzyści manipulującemu, często kosztem osoby manipulowanej.

Reguła wzajemności

Reguła wzajemności opiera się na zasadzie, że ludzie czują się zobowiązani odwzajemnić przysługi lub uprzednie działania innych. Jeśli ktoś zrobi dla nas coś miłego, czujemy naturalną potrzebę odwzajemnienia tego gestu

Reguła zaangażowania i konsekwencji

Reguła mówi, że kiedy ludzie angażują się w pewne działanie lub podejmują określoną decyzję, często czują silną potrzebę, by pozostać konsekwentnymi w swoich wyborach i zachowaniach. Z tego powodu łatwiej jest uzyskać zgodę na dalsze, coraz bardziej kosztowne decyzje, gdy uda się uzyskać początkową, niewielką zgodę.

Reguła społecznego dowodu słuszności

Reguła społecznego dowodu słuszności polega na tym, że ludzie często kierują się zachowaniem innych osób przy podejmowaniu decyzji, zwłaszcza w sytuacjach, w których nie są pewni, co zrobić.

ZŁOŚĆ

Złość to emocja, która pojawia się w odpowiedzi na doświadczenie frustracji, zagrożenia lub innych negatywnych wydarzeń. Wyraża się poprzez zeszklone oczy, zaciśnięte pięści oraz marszczenie brwi

Funkcja: mobilizuje do działania w obronie siebie lub do rozwiązywania problemów. Może prowadzić do zmiany sytuacji, która nas irytuje lub nam szkodzi

SMUTEK

Smutek pojawia się w sytuacjach straty, rozczarowania lub niepowodzenia. Objawia się poprzez opuszczone kąciki ust, przygnębienie i spowolnioną mowę ciała.

Funkcja: Smutek pełni rolę sygnału do zmiany sytuacji, a także umożliwia przeprocesowanie straty. Może prowadzić do głębszej refleksji nad sobą i swoimi doświadczeniami.

STRACH

Strach jest emocją, która powstaje w odpowiedzi na zagrożenie lub niebezpieczeństwo. Wyraża się poprzez szeroko otwarte oczy, zaciśnięte usta oraz zastygnięcie w bezruchu.

Funkcja: Strach ma funkcję ochronną - mobilizuje organizm do reakcji walcz lub uciekaj. Może prowadzić do unikania niebezpiecznych sytuacji i ochrony przed zagrożeniami.

ZDZIWIENIE

Zdziwienie jest wynikiem niespodziewanego wydarzenia lub nieoczekiwanej informacji. Wyraża się poprzez uniesienie brwi, otwarte usta i wyraz twarzy pełen zdumienia.

Funkcja: Zdziwienie działa jako sygnał do zaadaptowania się do nowej sytuacji i poszukiwania odpowiedzi lub wyjaśnienia zaskakującego bodźca.

WSTRĘT

Wstręt to emocja, która pojawia się w odpowiedzi na nieprzyjemne bodźce. Często pojawia się w kontekście odrzucenia czegoś, co postrzegamy jako nieczyste lub niehigieniczne.

Funkcja: Wstręt pełni funkcję ochronną - odrzuca bodźce, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.

POGARDA

Pogarda jest wyrazem braku szacunku wobec innych ludzi lub ich zachowań. Wyraża się poprzez unoszenie jednej strony ust oraz lekceważący wyraz twarzy.

Funkcja: Pogarda może służyć jako sposób wyrażenia wyższości i oddzielania się od tych ludzi, którzy nie spełniają naszych norm społecznych.

Ogólne zasady, którym psychologowie powinni być wierni

• pomnażanie dobra, unikanie zła

• wierność i odpowiedzialność - budownaie relacji opartej na zaufaniu, świadczenie części usług za darmo lub za znikomą opłatą

• integralność - promowanie uczciwości, psychologowie starają się zawsze być godnymi zaufania, unikają angażowania się w moralnie podejrzane sytuacje i działania

• sprawiedliwość - psychologowie akceptują i podporządkowują swoje działanie zasadzie, zgodnie z którą wszyscy mają prawo do równego dostępu do usług psychologicznych

• szacunek dla praw człowieka - psychologowie szanują godność i wartość każdego człowieka bez względu na różnice

Terapia skoncentrowana na kliencie Carla Rogersa - podstawowe cele terapii

• umożliwienie klientowi pełniejszego zrozumienia siebie

• pomoc w rozwijaniu zgodności między ja realnych a ja idealnym

• wspieranie klienta w kierunku samorealizacji i wzrostu osobistego

• usunięcie barier blokujących naturalną tendencję do rozwoju

Podejście behawioralne w psychoterapii - założenia

CEL: zmiana nieporządanych zachowań poprzez zastosowanie zasad uczenia się oraz wzmocnienie zachowań porządanych

1. Zachowanie jest wyuczone - większość zachowań (zarówno adaptacyjnych jak i nieadaptacyjnych) jest wynikiem uczenia się poprzez warunkowanie klasyczne i instrumentalne

2. Możliwość zmiany zachowania - skoro zachowania są wyuczone, mogą być również oduczone lub zastąpione innymi poprzez odpowiednie techniki

3. Skoncentrowanie na zachowaniu obserwowalnym - w centrum uwagi są konkretne, mierzalne działania, nie zaś procesy wewnętrzne jak myśli czy emocje

4. Środowisko jako czynnik wpływający - środowisko odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu i utrzymywaniu zachowań

Podjście poznawcze w psychoterapii - w jaki sposób terapeuci poznawczy rozumieją zaburzenie

Zakłada się, że to w jaki sposób człowiek interpretuje rzeczywistość, wpływa na jego emocje i zachowania. Oznacza to, że zaburzenia psychiczne wynikają z błędnych, zniekształconych lub dysfunkcyjnych schematów poznawczych - czyli przekonań i wzorców myślenia, które człowiek nabył w wyniku doświadczeń życiowych.

Kluczowe pojęcia:

• Myśli automatyczne

• Zniekształcenia poznawcze

• Schematy poznawcze

Jakie są rodzaje wywiadu klinicznego?

wywiad ustrukturalizowany, wywiad częściowo ustrukturalizowany, wywiad nieustrukturalizowany

Na co wpływa wykształcenie w kontekście uszkodzeń mózgu?

• ochronę przed uszkodzeniami mózgu

• rozumienie procesów rehabilitacyjnych po uszkodzeniu mózgu

• rozumienie procesów adaptacyjnych po uszkodzeniu mózgu

Czym są funkcje wykonawcze?

Funkcje wykonawcze to procesy poznawcze wyższego rzędu, które kontrolują i organizują funkcje poznawcze niższego rzędu zgodnie z naszymi myślami i uczuciami. Umożliwiają planowanie, kontrolowanie i regulowanie zachowania, myśli i emocji w sposób celowy i adaptacyjny. Są one kluczowe dla skutecznego funkcjonowania w codziennym życiu, zwłaszcza w nowych, złożonych lub trudnych sytuacjach.

Mini-Mental State Examination (MMSE)

CEL: diagnostyka problemów poznawczych i neurodegeneracyjnych (np. demencja)

30 punktów, 6 sekcji

1. Orientacja:

Pytania: pacjent jest pytany o datę i miejsce. Ocena tej sekcji bada orientację w czasie i przestrzeni.

Jest to podstawowy wskaźnik orientacji osobistej i temporalnej, który może wskazywać na problemy z pamięcią i orientacją (demencja)

2. Zapamiętywanie

   Pytania: pacjent ma zapamiętać 3 słowa. Po kilku minutach ocenia się, ile słów pacjent jest w stanie sobie przypomnieć.

   Mierzona funkcja: ocenia się zdolność do przechowywania informacji w pamięci krótkotrwałej i deklaratywnej (problemy z pamięcią roboczą i długotrwałą - demencja, urazy mózgu)

3. Uwaga i obliczenia

   Pacjent proszony jest o wykonywanie prostych obliczeń, np. liczenie wstecz od 100 po 7

   Mierzona funkcja: uwaga, koncentracja, zdolność do wykonywania prostych operacji matematycznych. Jest związana z funkcjami wykonawczymi i sprawnością systemu uwagi w mózgu.

4. Rejestrowanie

   Pytania: pacjent proszony jest o powtórzenie zapamiętanych wcześniej słów.

   Mierzona funkcja: zdolność do przywoływania zapamiętanych informacji (zaburzenia pamięci semantycznej lub epizodycznej)

   5. Język

      Pytania: rozpoznawanie i nazywanie przedmiotów, powtarzanie prostych zdań, czytanie prostych poleceń, pisanie zdań

   Mierzona funkcja: zdolności językowe, w tym rozumienie, mówienie, czytanie i pisanie (uszkodzenie obszarów mózgu odpowiedzialnych za funkcje językowe np. afazja)

6. Wykonywanie poleceń

   Pytanie: wykonanie prostej czynności np. narysowanie zegara z określoną godziną

   Mierzona funkcja: ocena zdolności planowania i wykonywania zadań (funkcje wykonawcze), a także spostrzegawczość i zdolności motoryczne. Zdolności te związane są z funkcjami związanymi z kontrolą motoryczną i umysłową

Powyżej 24 - norma

Poniżej 24 - możliwość występowania zaburzeń poznawczych

Proszę krótko omowić regulacyjną teorię temperamentu Jana Strelaua

Regulacyjna Teoria Temperamentu opiera się na założeniu, że na Formalną Charakterystykę Zachowania składają się cechy energetyczne i czasowe: żwawość, perseweratywność, wrażliwość sensoryczna, reaktywność emocjonalna, wytrzymałość i aktywność.

Czym jest inteligencja płynna i jakiego rodzaju testy stosuje się do jej pomiaru?

Inteligencja płynna to aspekt inteligencji związany z możliwością postrzegania złożonych relacji i rozwiązywania problemów.

Jest mierzona za pomocą testów wzorów układanych z klocków i wizualizacji przestrzennej, w których informacja potrzebna do rozwiązania problemu jest zawarta lub łatwo dostrzegalna.

Raven’s Progressive Matrices - składa się z serii abstrakcyjnych wzorów, w których osoba badana musi znaleźć brakujący element

Cattell Cultrure Fair Intelligence Test - opiera się na figurach i wzorach

Pojęcie rozwoju

Rozwój to proces zmiany, który zachodzi w ciągu życia jednostki i obejmuje zarówno zmiany fizyczne, jak i psychiczne. Jest to złożony i dynamiczny proces, który może obejmować różne obszary życia, takie jak rozumienie siebie, zdolności intelektualne, emocje, społeczność i społeczna rola. Rozwój obejmuje zmiany w reakcjach i zachowaniach jednostki, które są spowodowane zarówno przez czynniki biologiczne, jak i społeczne.

Definicja motywacji

pragnienia lub potrzeby, które kierują nasze działania ku określonemu celowi

SZCZĘŚCIE

Jest to emocja, którą ludzie przeżywają, gdy doświadczają przyjemnych, pozytywnych doświadczeń. Wyraża się poprzez uśmiech i podniesienie kącików ust. Jest powiązana z poczuciem spełnienia, radości i satysfakcji.

Funkcja: Motywuje nas do kontynuowania działań, które prowadzą do przyjemnych rezultatów, wzmacnia więzi społeczne i sprzyja pozytywnym interakcjom z innymi.

Jaką ewolucyjną funkcją pełni emocja gniewu?

Gniew jest jedną z podstawowych emocji, którą uznaje się za emocję uniwersalną. Gniew umożliwia organizmowi skuteczne reagowanie na zagrożenia, frustrację i niesprawiedliwości w ich otoczeniu.

Z perspektywy ewolucyjnej, emocją ta jest strategią przetrwania, która mobilizuje organizm do działania w obliczu różnych wyzwań.

Omów przekaźnictwo noradrenergiczne

Dwa główne skupiska neuronów w pniu mózgu uwalniające norepinefrynę (NE) to miejsce sinawe w moście i pole boczne nakrywki w śródmózgowiu. Ponieważ norepinefryna jest również znana jako noradrenalina, komórki produkujące NE są określane jako noredrenergiczne. Włókna z komórek noradrenergicznych miejsca sinawego mają szeroki zasięg w całym mózgu, w tym w korze mózgowej, układzie limbicznym i wzgórzu. Móżdżek i rdzeń kręgowy również otrzymują unerwienie noradrenergiczne. Biorąc pod uwagę szeroką projekcję noradrenergiczną w mózgu, nie jest zaskoczeniem, że ma ona wpływ na różne procesy behawioralne i fizjologiczne, w tym na nastrój, ogólne pobudzenie i zachowania seksualne.

Omów przekaźnictwo serotoninergiczne

Duże obszary mózgu są unerwione przez neurony serotoninergiczne, chociaż jest ich stosunkowo niewiele i są skoncentrowane wzdłuż linii środowej w jądrach szwu, w śródmózgowiu i pniu mózgu. W ludzkim mózgu występuje zaledwie ok. 200 000 neuronów serotoninergicznych. Podobnie jak neurony dopaminergiczne wywierają jednak rozległy wpływ na resztę mózgu. Serotonina jest zaangażowana m.in. w kontrolę stanów nastroju, zachowań seksualnych i lęku.

Kilka rodzajów leków antydepresyjnych wywiera podobne działanie na serotoninę: leki te zwiększają jej dostępność synaptyczną. Prozac (fluoksetyna) spowalnia usuwanie serotoniny z synaps poprzez hamowanie jej wychwytu zwrotnego. Takie leki należą do selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny - SSRI

Omów przekaźnictwi dopaminergiczne

Spośród ok. 80-90 miliardów neuronów w ludzkim mózgu, tylko ok. miliona syntetyzuje dopaminę (DA). Projekcje neuronów dopaminergicznych obejmują szlak mezostrialny i mezokortykalny. Szlak mezostrialny rozpoczyna się w śródmózgowiu, w istocie czarnej i zmierza do prążkowia: jądra ogoniastego i skorupy. Mezostrialny szlak DA odgrywa kluczową rolę w kontroli motorycznej, a znaczna utrata tych neuronów powoduje problemy ruchowe w chorobie Parkinsona.

Szlak mezolimbokortykalny ma swój poczatek w śródmózgowiu, w polub bocznym nakrywki. Prowadzi do układu limbicznego obejmującego ciało migdałowate, jądro półleżące i hipokamp, a także do kory mózgu. Mezolimbokortykalny szlak DA jest ważny dla procesie nagradzania i wzmacniania.

Percepcja (spostrzeganie)

Sposób, w jaki interpretowane są i świadomie doświadczane informacje zmysłowe.

6 reguł Cialdiniego

1. wzajemność

2. zaangażowanie i konsekwencja

3. społeczny dowód słuszności

4. lubienie i sympatia

5. autorytet

6. niedostępność

Myślenie

Proces, który angażuje naszą zdolność do analizowania, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji i formułowania wniosków.

Zaburzenie psychiczne wg systemu klasyfikacji ICD-10

…zespół (układ) klinicznie obserwowalnych objawów lub zachowań, współwystępujących w większości przypadków z cierpieniem i/lub zaburzeniami w pełnieniu ról społecznych

Treściowe zaburzenia myślenia

• urojenia

• idee nadwartościowe

• natręctwa myślowe

• fobie

Formalne zaburzenia myślenia

• rozkojarzenie

• przyśpieszenie

• spowolnienie

Urojenia

fałszywe sądy i przekonania niezgodne z rzeczywistością, które mają wpływ na zachowanie

Idee nadwartościowe

izolowane nadmiernie absorbujące przekonania, silne zaangażowanie emocjonalne, wpływają na zachowanie, krytycyzm osoby jest znikomy

Natręctwa i fobie

myśli lub wyobrażenia uporczywie narzucające się lub czynności ruchowe wielokrotnie wykonywane, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności

Wywiad nieustrukturalizowany

psycholog prowadzi rozmowę bez ściśle określonego zestawu pytań - opiera się na intuicji, doświadczeniu i bieżącej sytuacji pacjenta

wywiad częściowo ustrukturalizowany

łączy elementy swobodnego i strukturalnego wywiadu - zawiera główne pytania, ale umożliwia dodatkowe, otwarte pytania w zależności od sytuacji

wywiad ustrukturalizowany

opiera się na gotowym zestawie pytań, które muszą być zadane w określony sposób i w kolejności

Cechy relacji psycholog-klient (10)

• zaufanie

• poufność

• empatia

• akceptacja i szacunek

• autentyczność psychologa

• granice zawodowe

• asymetria relacji

• współpraca

• celowość i struktura

• czasowość

postawowe wartości zawodu psychologa

• autonomia

• godność

• prywatność

• poufność

Ogólne zasady, którym psychologowie powinni być wierni (5)

• pomnażanie dobra, unikanie zła

• wierność i odpowiedzialność

• integralność

• sprawiedliwość

• szacunek dla praw człowieka

Siedem emocji uniwersalnych

1. Szczęście

2. Złość

3. Smutek

4. Strach

5. Zdziwienie

6. Wstręt

7. Pogarda

autonomia

prawo do decydowania o sobie w każdej sytuacji (zgoda na współpracę, współodpowiedzialność, dostęp do informacji, informacja zwrotna)

godność

psycholog w swojej pracy zawsze powinien szanować i chronić niepowtarzalną wartość każdej osoby, niezależnie od jej wieku, płci, rasy, religii, pochodzenia czy statusu społecznego. Człowiek jest wartością niezależnie od sytuacji.

Podstawowe zasady: oddzielnie czynów od osoby, nieocenianie np. na podstawie wyglądu i zachowania

Prywatność

Psycholog nie może ingerować w prywatny świat klienta, o ile nie pozwala na to kontrakt. Klient ma prawo do dotyczących go dokumentów i danych

Poufność

Psycholog ma obowiązek zachowania tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Tajemnica zawodowa jest zagwarantowana ustawowo

Psycholog reklamujący swoje uslugi:

• powinien właściwie i zgodnie z prawdą określić swoje kompetencje

• nie obiecywać wysokiej skuteczności

• umieścić reklamę w odpowiednim miejscu

Żwawość

tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania dużego tempa wykonywanych czynności i łatwej zmiany zachowania (reakcji) w odpowiedzi na zmianę warunków zewnętrznych

Perseweratywność

tendencja do trwania i powtarzania danego zachowania przez jednostkę po zaprzestaniu działania bodźca (sytuacji) wywołującego to zachowanie

Wrażliwość sensoryczna

zdolność do reagowania na bodźce sensoryczne o niskiej wartości stymulacyjnej

Reaktywność emocjonalna

tendencja jednostki do intensywnego reagowania na emotogenne bodźce, wyrażająca się w dużej wrażliwości emocjonalnej i małej odporności emocjonalnej

Wytrzymałość

zdolność do adekwatnego reagowania na sytuacje wymagające długotrwałego lub bardzo stymulującego działania oraz zdolność do działania w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej

Aktywność

tendencja jednostki do podejmowania zachowań o dużej wartości stymulacyjnej lub zachowań prowadzących do osiągnięcia silnej stymulacji zewnętrznej

Przywiązanie

długotrwały, emocjonalny związek z konkretną osobą

Style przywiązania dzielą się na

• bezpieczny

• lękowo-ambiwalentny

• unikający

• zdezorganizowany

Bezpieczny styl przywiązania

Dzieci czują się komfortowo, kiedy ich opiekun jest obecny, i szukają jego wsparcia w trudnych sytuacjach. Wiedzą, że opiekun reaguje na ich potrzeby, jest dostępny emocjonalnie i fizycznie, co sprawia, że czują się kochane i chronione.

Dorosłe zachowania: Osoby często rozwijają zdrowe, zrównoważone relacje w dorosłym życiu. Zwykle są w stanie otwarcie wrażać swoje emocje, nawiązywać bliskie więzi i ufać innym.

Zasada randomizacji w badaniu eksperymentalnym

Randomizacja dzieli się na randomizację prostą i warstwową.

Randomizacja prosta polega na losowym przypisywaniu uczestników do grup badawczych, tak że każdy ma równą szansę na znalezienie się w dowolnej grupie.

Randomizacja warstwowa polega na podziale uczestników na warstwy np. ze względu na wiek, płeć czy wykształcenie, a następnie na losowy, przypisywaniu ich do grup w obrębie każdej warstwy.

Podział skal pomiarowych

nominalna, porzadkowa, przedziałowa i stosunkowa

Skala stosunkowa

• opiera się na możliwości określenia równych relacji między wartościami

• można dzielić/mnożyć/dodawać/odejmować - możemy powiedzieć ile razy jedna obserwacja jest większa lub mniejsza od drugiej

• na tej skali mamy do czynienia z zerem bezwzględnym

np. wzrost w cm, wiek w latach, odległość w km, czas reakcji w sekundach

operacjonalizacja

proces nadawania empirycznego sensu konstruktom teoretycznym

Po co człowiekowi wyobraźnia?

1. Podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów

2. Rozwój i uczenie się

3. Kreatywność i innowacyjność

4. Empatia i rozumienie innych

5. Planowanie i przewidywanie

6. Ochrona przed stresem i lękiem

Myślenie odtwórcze

Jest procesem, w którym powielamy wcześniejsze informacje lub zachowania

Np. przypomnienie sobie definicji na egzaminie

Myślenie wytwórcze

Polega na tworzeniu nowych rozwiązać na podstawie posiadanej już wiedzy

Np. diagnozowanie na podstawie teorii

Myślenie twórcze

Myślenie twórcze to najbardziej zaawansowana forma myślenia, polegająca na generowaniu nowych, oryginalnych pomysłów i idei

Np. literatura, sztuka, opracowywanie nowych terapii psychologicznych

Randomizacja

Randomizacją dzieli się na randomizację prostą i warstwową.

Randomizacja prosta

Polega na losowym przypisywaniu uczestników do grup badawczych, tak że każdy ma równą szansę na znalezienie się w dowolnej grupie

Randomizacją warstwową polega na podziale uczestników na warstwy np. ze względu na wiek, płeć, wykształcenie, w następnie losowym przypisywaniu ich do grup w obrębie każdej warstwy

Procedura operacjonalizacji

1. Identyfikacja terminów teoretycznych

2. Definiowanie zmiennych teoretycznych

3. Dobór wskaźników

4. Określenie procedur pomiaru

5. Walidacja wskaźników

Rola genów w kształtowaniu się osobowości

40-60% różnic w osobowości można przypisać czynnikom genetycznym

Geny wpływają na:

• Temperament

• Poziom cech z Wielkiej Piątki

• Reakcje emocjonalne i style radzenia sobie ze stresem

Uważa się, że temperament jest punktem wyjścia, na którym buduje się późniejszą osobowość.

Rola środowiska w kształtowaniu się osobowości

1. Rodzina i wychowanie - styl wychowania, relacje z opiekunami i atmosfera w domu kształtują sposób reagowania na emocje, normy społeczne i samoocenę

2. Rówieśnicy i szkoła - w okresie dzieciństwa i adolescencji grupa rówieśnicza wpływa na zachowania społeczne, rozwój tożsamości i styl komunikacji

3. Kultura i wartości społeczne - w różnych kulturach promuje się różne cechy np. indywidualizm i kolektywizm

Interakcja geny - środowisko

Geny i środowisko nie działają osobno, lecz wzajemnie na siebie wpływają.

Predyspozycje genetyczne mogą się ujawniać lub nie, w zależności od środowiska.

Psychoanalityczne podejście do osobowości

Nieświadomość jest kluczowym elementem osobowości.

Osobowość jest kształtowana przez konflikt między id, ego i superego.

Rola rodziny w kształtowaniu osobowości, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie.

Relacje z rodzicami, zwłaszcza z matką i przejście przez fazy psychoseksualne miały kluczowe znaczenie dla kształtowania cech osobowości.

Osobowość jest determinowana przez przeszłe doświadczenia i procesy nieświadome.

Osobowość jest walką nieświadomych popędów i tłumionych pragnień z normami i zasadami społecznymi.

Społeczno-poznawcze podejście do osobowości -Bandura

Kluczową rolę odgrywają społeczne i środowiskowe czynniki, takie jak interakcje z otoczeniem, naśladowanie innych oraz uczenie się poprzez doświadczenia.

Modelowanie i obserwacja są podstawowymi mechanizmami

Wzajemny wpływ zachowania, poznania i otoczenia na rozwój osobowości.

Osobowość jest bardziej dynamiczna i podlega zmianom w zależności od sytuacji i doświadczeń życiowych.

Społeczny kontekst i interakcje z innymi ludźmi.

Społeczne uczenie się jest centralnym procesem, w którym jednostka przyswaja nowe zachowania, normy i wartości poprzez obserwację i naśladowanie.

Twierdzenia dotyczące rozwoju (6)

1. jest ciągły

2. jest zorganizowany i hierarchiczny

3. jest wynikiem interakcji czynników biologicznych i środowiskowych

4. jest wieloaspektowy

5. jest zindywidualizowany

6. jest procesem adaptacyjnym

Poród - charakterystyka

Przejście do życia pozamacicznego jest fundamentalnym wydarzeniem w rozwoju dziecka.

1. Adaptacja do nowego środowiska

2. W pierwszych godzinach i dniach po porodzie kształtuje się styl przywiązania

3. Początek rozwoju poznawczego - reagowanie na bodźce zewnętrzne takie jak światło, dźwięk czy dotyk

4. Początek rozwoju motorycznego - odruchy noworodkowe, które są fundamentalne dla późniejszych zdolności motorycznych takich jak chód czy zdolności manualne

5. Reagowanie na emocje innych osób, poprzez mimikę, ton głosu, kontakt wzrokowy i bezpośrednie doświadczenia fizyczne

Depresja poporodowa

to jedno z poważniejszych zjawisk, które może wpłynąć na rozwój dziecka

Zaburzenia emocjonalne matki mają wpływ na to, jak dziecko rozwija się w początkowych miesiącach życia

Lękowo-ambiwalentny styl przywiązania

• doświadczanie niestabilności w zachowaniu opiekuna

• dziecko staje się niepewne, czy może liczyć na opiekuna, co prowadzi do lęku

  Dzieci będą przywiązane do opiekuna, ale w sytuacji separacji mogą reagować intensywnym lękiem, trudnościami z uspokojeniem się po jego powrocie i ambiwalentnymi uczuciami. Pragną bliskości, ale obawiają się odrzucenia.

Dorośli z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania

• tendencja do nadmiernego poszukiwania uwagi i aprobaty od innych

• zazdrośni

• lęk przed porzuceniem

• nadmierna zależność emocjonalna od partnera

Unikający styl przywiązania

• potrzeby emocjonalne ignorowane lub bagatelizowane przez opiekuna

• zachęcane do samodzielności i niezależności we wczesnym wieku

• unikanie kontaktu z opiekunem, zwłaszcza w trudnych sytuacjach i próba ukrycia emocji

  Po opuszczeniu pokoju przez opiekuna dziecko nie wykazuje stresu, a po powrocie nie okazuje zainteresowania.

Unikający styl przywiązania - dorosłe zachowania

• preferowanie niezależności i dystansu w relacjach

• trudność w wyrażaniu emocji

• unikanie zbliżenia i intymności

• nie dostrzegają potrzeby bliskich więzi emocjonalnych

Zdezorganizowany styl przywiązania

• doświadczanie skrajnie sprzecznych sygnałów od opiekunów

• dzieci mogą podchodzić do opiekunów, ale równocześnie unikać kontaktu

• trudność z regulowaniem emocji

• dezorientacja lub lęk w obecności opiekuna

• np. opiekun nadużywający, przemocowy

Zdezorganizowany styl przywiązania - dorosłe zachowania

• trudność z nawiązywaniem zdrowych relacji i radzeniem sobie z intymnością

  W relacjach mogą reagować chaotycznie, przeżywać lęk przed odrzuceniem, ale również zachowywać dystans i unikać bliskości.

• trudność ze zrozumieniem swoich emocji i reagowanie w nieprzewidywalny sposób

Ekstrawersja

obejmuje cechy takiej jak towarzyskość, aktywność, pewność siebie i kontakt z innymi oraz optymizm

Neurotyczność

dotyczy skłonności do przeżywania negatywnych emocji, takich jak lęk, złość i depresja

Otwartość na doświadczenia

odnosi się do gotowości do nowych doświadczeń, ciekawości intelektualnej i wyobraźni

Sumienność

obejmuje odpowiedzialność, organizację, dbałość o szczegóły i wytrwałość w dążeniu do celów

Ugodowość

odnosi się do skłonności do bycia współczującym, empatycznym, życzliwym i pomocnym w stosunku od innych ludzi

Teoria atrybucji

społeczno-poznawcze podejście do opisywania sposobów w jakie osoba postrzegająca wykorzystuje informacje do formułowania wyjaśnień przyczynowych. Zgodnie z nią, staramy się znaleźć logiczne wytłumaczenie dla różnych zdarzeń, co wpływa na nasze postrzeganie i reakcje na te zachowania

Atrybucje wewnętrzne

przypisujemy zachowanie do cech wewnętrznych osoby, takich jak jej intencje, motywacja, charakter czy zdolności

Atrybucje zewnętrzne

przypisujemy zachowanie do czynników zewnętrznych, takich jak sytuacja, presja otoczenia, szczęście lub pech czy warunki zewnętrzne

Podstawowy błąd atrybucji

Tendencja do przypisywania zachowań innych osób ich cechom wewnętrznym, a nie sytuacyjnym okolicznościom. Na przykład, jeśli ktoś się spóźnia, uznamy go za nieodpowiedzialnego, zamiast wziąć pod uwagę możliwe trudności z dojazdem

Efekt aktora-obserwatora

ludzie mają tendencję do przypisywania własnych błędów sytuacjom zewnętrznym, ale zachowanie innych ludzi wyjaśniają przez ich cechy osobowe.

np. jeśli się spóźnię, powiem, że to przez złe warunki pogodowe, ale jeśli ktoś inny się spóźni, pomyślę, że to przez jego nieodpowiedzialność

Błąd egocentryczny

tendencja do przypisywania sukcesów swoim cechom osobowościowym, a porażek czynnikom zewnętrznym.

np. mogą powiedzieć, że zdałem egzamin, bo jestem mądry (atrybucja wewnętrzna), ale jeśli go oblałem, to z powodu trudnych pytań (atrybucja zewnętrzna)

Efekt aureoli/halo

tendencja do automatycznego, pozytywnego lub negatywnego przypisywania cech osobowościowych na podstawie pierwszego wrażenia

Błąd pominięcia

Polega na niedostrzeganiu lub ignorowaniu pewnych informacji, które mogłyby wpłynąć na naszą ocenę sytuacji lub osoby. Może to wynikać z braku pełnego kontekstu, nadmiernej koncentracji na jednym elemencie sytuacji lub tendencyjnego wybierania informacji, które pasują do wcześniejszych przekonań i oczekiwań

Błąd nadużycia

Oznacza przypisywanie zbyt dużej wagi jednemu aspektowi sytuacji lub cechom osoby, co prowadzi do zniekształconych ocen. Może to także obejmować zbytnie uogólnienia lub wyciąganie wniosków na podstawie zbyt małej liczby informacji.

Błąd pierwszego wrażenia

Polega na tym, że pierwsze informacje, które otrzymujemy o danej osobie, mają przewagę w kształtowaniu naszej oceny tej osoby. To pierwsze wrażenie silnie wpływa na późniejsze spostrzeżenia, nawet jeśli późniejsze informacje mogą być sprzeczne z początkowym obrazem.

Błąd nastawienia

To tendencja do utrzymywania przekonań, nawet w obliczu przeciwstawnych dowodów. Kiedy mamy już jakąś opinię, a ignorujemy te, które ją podważają. Innymi słowy, nasze uprzedzenia mogą prowadzić do błędnego postrzegania sytuacji.