inleiding in de biologie

actief transport

transport waarvoor energie nodig is

ATP

adenosinetrifosfaat, energierijk molecuul

beschrijvend onderzoek

de onderzoeker verzamelt observaties (data) die tot een conclusie leiden

biochemie

natuurwetenschap op de grens van biologie en scheikunde

biofysica

natuurwetenschap op de grens van biologie en natuurkunde

biosfeer

alle ecosystemen op aarde samen (= systeem aarde)

celmembraan

dun vlies rondom cel bestaande uit twee lagen fosfolipiden

celwand

stevige laag om de cel bestaande uit cellulose, geen onderdeel van de cel

chloroplasten

bladgroenkorrels, hierin vindt fotosynthese plaats

cholesterol

tot de sterolen behorende vetachtige stof, die in de meeste dierlijke weefsels en lichaamsvloeistoffen voorkomt en een bestanddeel is van dierlijke celmembranen

chromoplasten

kleurstofkorrels in planten

concentratie

de hoeveelheid opgeloste stoffen

controlegroep

groep bij onderzoek die dezelfde kenmerken heeft als de experimentele groep, maar waarbij de interventie niet wordt verricht (vergelijkingsgroep)

cytoplasma

stroperige vloeistof in de cel die bestaat uit water met allerlei opgeloste stoffen en organellen

data

de verzamelde gegevens in het onderzoek

diffusie

verplaatsing van een stof van een hoge naar een lage concentratie

DNA

hieruit is een chromosoom opgebouwd en bevat de erfelijke informatie van een organisme

ecosysteem

min of meer begrensd gebied waar abiotische en biotische factoren een eenheid vormen

emergente eigenschap

op elk hoger organisatieniveau verschijnen nieuwe eigenschappen

endoplasmatisch reticulum

ingewikkeld netwerk van dubbele membranen in de cel, dienend als transportkanalen

enzymen

eiwitten die chemische reacties versnellen (katalyseren)

externe milieu

de omgeving van een organisme

fagocytose

het opnemen van voedingsstoffen via blaasjes

fosfolipide

bouwsteen van het celmembraan, bevat een hydrofobe staart en hydrofiele kop

golgisysteem

organel waarin o.a. eiwitten worden opgeslagen en gevormd; opeenstapeling van platte blaasjes omgeven door een membraan

hydrofiel

waterminnend

hydrofoob

waterafstotend

hypertoon

de osmotische waarde van het externe milieu is hoger t.o.v. het interne milieu

hypothese

een mogelijke verklaring voor een natuurwetenschappelijk verschijnsel; veronderstelling

hypotoon

de osmotische waarde van het externe milieu is lager t.o.v. het interne milieu

intercellulaire ruimte

ruimte gevuld met lucht of water tussen de celwanden

interne milieu

de weefselvloeistof inclusief het bloedplasma

isotoon

de osmotische waarde van het interne en externe milieu is gelijk

kernmembraan

buitenste laag van het kernplasma

kernporie

opening in het kernmembraan

leukoplasten

kleurloze korrels in planten die zich kunnen ontwikkelen tot chromoplasten, chloroplasten of zetmeelkorrels

levenloos

iets wat nooit geleefd heeft

levensgemeenschap

alle populaties die in een bepaald gebied leven

levensloop

elk organisme heeft een levensloop die eindigt met de dood van het individu

literatuuronderzoek

systematische studie op basis van wetenschappelijke literatuur om een vraag te beantwoorden

lysosomen

blaasjes die door het golgisysteem worden gevormd en verteringsenzymen bevatten

mitochondrium

organel waarin verbranding plaatsvindt (energie vrijmaken)

model(leren)

een vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid

observatie

natuurwetenschappelijke waarneming

ontwerponderzoek

onderzoek waarbij de onderzoeker een concreet product ontwerpt als antwoord op de probleemstelling

orgaan

deel van een organisme met een bepaalde bouw en functie

orgaanstelsel

groep van samenwerkende organen

organel

deel van een cel met eigen bouw en functie

organisme

levend wezen

osmose

diffusie van water door een semi

osmotische waarde

totale hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume

paleontologie

natuurwetenschap op de grens van biologie en geologie

passief transport

transport waarvoor geen energie nodig is

permeabel

doorlaatbaar

plasmolyse

verschijnsel waarbij de celmembraan loslaat van de celwand

plastiden

korrels in plantencellen (chloroplasten, chromoplasten en leukoplasten)

populatie

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich onderling voortplanten

porie-eiwit

membraaneiwit dat stoffen van een hoge naar een lage concentratie vervoert

preparaat

voorwerp dat je onder de microscoop bekijkt

ribosomen

bolletjes in de cel die eiwitten maken (liggen op het ER of in het cytoplasma)

selectief permeabel

bepaalde stoffen gaan selectief door het membraan, andere worden tegengehouden

semi

permeabel membraan

soort

organismen die onderling kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen krijgen

steekproef

een representatieve selectie uit een groep die men wil onderzoeken

stofwisseling

alle chemische reacties in een organisme

turgor

druk van de cel op de celwand

tussencelstof

materiaal tussen cellen, bestaande uit eiwitten en suikers die door cellen worden uitgescheiden

vacuole

blaasje gevuld met vocht in de cel, o.a. voor stevigheid

weefsel

groep cellen met dezelfde vorm en functie