H6: Literatuur in de middeleeuwen

Doelen van literatuuronderwijs

• cultuuroverdracht

• esthetische vorming

• individuele ontplooiing

• wereldoriëntatie

• historische bewustwording

Middeleeuwse literatuur

onderverdeling:

• Beginpunt: eerste opgeschreven tekst in volkstaal (Hendrik Van Veldeke)

• 1150-1300: vroege middeleeuwen

• 1300-1450: late middeleeuwen

• 1450-1575: rederijkerstijd (overgangsperiode)

Waarom zijn er zo weinig overgebleven werken

• mondelinge traditie

• boeken maken was duur

  • => enkel belangrijke dingen werden neergeschreven

• veel werken zijn verloren gegaan

  • veranderde smaak

  • minachting van de middeleeuwen

  • rampen & oorlogen

Functies van middeleeuwse literatuur

• didactische functie

  • gezaghebbende figuur als voorbeeld

• sociale functie

  • vermaak

  • gericht tot specifieke groep + spreekbuis

Voorhoofse literatuur (Frankische roman)

• 13-16de eeuw in het Middelnederlands

  • vaak vertaling van Franse teksten

  • + eigen inbreng

• vaak anonieme auteurs

• Karel ende Elegast = enige volledig overgebleven verhaal in verzen

Karelroman

• = heldenverhalen rond Karel De Grote

• epische concentratie: niet waar

Thematiek van voorhoofse literatuur

Feodale waarden (feodaal stelsel: leenmannen < leenheer < koning)

• trouw aan: vorst, familie en God

• moed en dapperheid

• eer

• kracht

voorhoofse kenmerken

• Voorhoofs: betekent zonder hoofse kenmerken

  • zeer beperkte rol van de vrouw

  • liefde tussen man en vrouw speelt nog geen belangrijk

• personages zijn types

  • weinig psychologische uitdieping

  • nadruk ligt op actie

Hoofse literatuur

• 12de eeuw

• meer auteurs zijn bij naam gekend: auteur = verteller

• vaak in versvorm

  • maar ook proza

• magische elementen

• personages psychologisch uitgewerkt

Hoofse kenmerken (Hoofsheid)

• eer, trots en moed = nog steeds grote rol

• sociale gedragscode

  • mensen in harmonie later samenleven

  • hoffelijkheid

  • mildheid

  • beleefdheid

  • welsprekendheid

  • zelfbeheersing

• geïdealiseerd concept van liefde

• streven naar het goede doen

• beschavingsoffensief

  • maatschappij bepaalde vorm van beschaving bijbrengen

Hoofse literatuur: doel en functie

• doelpubliek: adel

• functie:

  • amusement

  • status voor de mecenas

  • voorbeeldfunctie

Hoofse literatuur: soorten

• klassieke roman

  • heldenverhalen uit klassieke oudheid

• Brits-Keltische roman/Artur roman

  • heldenverhalen over koning Artur en zijn ridders

• Oosterse roman

  • heldenverhalen uit de Arabische wereld

Arturroman

• steeds een vleugje waarheid

  • bv: plaatsnamen

• geen bronnen over Artur in zijn tijd

  • mogelijks gebaseerd op andere historische figuren

• Keltische toponiemen tonen toenemende populariteit van de Arturroman

Chretien de Troyes

‘uitvinder’ van de roman

Queestestructuur

1. ordo: hofdag bij Artur

2. manque: iets onverwachts doorbreekt de orde

3. queeste: ridder wordt op pad gestuurd om het op te lossen

4. andere wereld: magische of onbekende elementen

5. ordo hersteld: kan enkel hersteld wordt door mate

Doelen van een middeleeuwse proloog

• aandacht vragen

• luisteraars vragen iets te leren uit het verhaal

• overtuigen ven waarachtigheid/echtheid van het verhaal

opbouw van een pleidooi

• exordium

• propositio

• probatio

• refutatio

• peroratio

schelm

deugniet