Kafli 2 - The Experimental Analysis of Behavior

Virknigreining hegðunar (functional analysis of behavior)

Greining á hvaða tilgangi hegðun þjónar.

Hegðun er flokkuð út frá tilgangi svörunar og virkni áreitana í umhverfinu er greind.

Virkni (function)

Einkennandi áhrif sem verða annaðhvort vegna hegðunar eða vegna atburðar í umhverfinu

Tvær leiðir til að greina/flokka hegðun lífvera

1. Strúktúralismi

2. Virknigreining

Strúktúralísk nálgun

Hegðun er flokkuð eftir aldri til að gera ráð fyrir þroskastigum.

Skoðar hegðun til að draga ályktanir um fræðilega (hypothetical) hugræna getu t.d. hlutfesti.

Vandamál við strúktúralíska nálgun

Hringskýringar

Virkninálgun (functional approach)

Skoðað hvaða afleiðingar fylgja hegðun. Ekki alveg jafn mikil áhersla á formgerð mismunandi breyta, heldur frekar á tilgang.

Kostur við virkninálgun

Hún er prófanleg

Svörun (response)

Samhæft samansafn hreyfinga eða hegðunarlegrar frammistöðu, sem hefur tilgang í umhverfinu eða gagnvart þeim atburðum sem eru að eiga sér stað

Tveir flokkar hegðunar

1. Respondent

2. Virk

Framin hegðun/birting hegðunar (emitted behavior)

Hugtak í virkri skilyrðingu.

Hegðun sem byggir ekki á vekjandi (elicited) áreiti heldur er hegðunin sýnd reglulega í samræmi við genabyggingu lífveru.

Virk hegðun (operant behavior)

Hegðun lífveru sem velst úr í samspili lífverunnar við umhverfi sitt vegna styrkingarskilmála sem eru til staðar.

ABAB rannsóknarsnið (ABAB reversal design)

Rannsóknarsnið með einum þátttakanda sem er notað til að skoða tengsl hegðunar og umhverfis

Stofnaðgerð (establishing operations, EO)

Vísa til samhengisins sem hegðun á sér stað í. Allar breytur sem breyta gildi styrkis og líkunum á hegðun.

Skiptist í

1. Hvatabreytur

2. Afnámsbreytur

Afnámsbreyta (abolishing operation)

Stofnaðgerð.

Gagnstætt við hvatabreytu; breyta sem minnkar gildi styrkis þannig lífvera finnur ekki fyrir hvöt til að sækja sér hann t.d. þegar hún er södd eða vel sofin.

Grunnskeið (baseline)

ABAB rannsóknarsnið.

Hegðun eins og hún birtist fyrir inngrip.

Þegar tveir eða fleiri matsmenn geta verið sammála í flestum tilvikum þá er hægt að segja til um grunnskeið.

Vandi við ABAB rannsóknarsnið

1. Þegar búið er að breyta hegðun gæti verið að það sé ekki hægt að koma henni aftur á grunnskeið

2. Stundum er ósiðferðislegt að taka út inngrip t.d. ef einstaklingur er að skaða sjálfan sig

Næmni grunnlínu (baseline sensitivity)

Lágmarksmagn lyfs sem þarf til að valda truflun á grunnskeiðshegðun

Samhengi hegðunar (context of behavior)

Allir þættir sem spila inn í hegðun lífveru t.d. gen, líffræði og þróun

Change in level

Meðaltalið fyrir grunnskeið og meðferðarskeið

Conditioned stimulus function

Þegar áreiti verkar sem skilyrt áreiti eftir pörunarferli

Styrkingarskilmáli (contingency of reinforcement)

Segir fyrir um tengsl virkrar hegðunar og styrkis, hvaða athöfn er styrkt, hvenær og hvernig.

Fylgibreyta (dependent variable)

Áhrifin/svörunin sem er mæld og verður fyrir áhrifum frumbreytu

Markmið tilrauna

Að finna orsakasamband milli frum- og fylgibreytu

Skilyrði fyrir orsökun (causation)

1. Fylgni milli breytu X og Y

2. Frumbreytan verður á undan breytingu á fylgibreytunni

3. Útilokað að eitthvað annað en frumbreytan gæti haft áhrif á fylgibreytuna

Bein eftirlíking (direct replication)

Bætir við alhæfingargildi rannsóknar.

Að hafa eins áhrif á frumbreytu fyrir alla þátttakendur rannsóknar.

Discriminative function

Stilla upp aðstæðum fyrir ákveðna hegðun, þannig hún er líklegri til að eiga sér stað

Greinireiti (discriminative stimulus)

Atburður eða áreiti sem parast við styrkingu eða styrkingarleysi hegðunar og hefur þannig áhrif á líkurnar á því að hegðunin eigi sér stað í framtíðinni í návist þess

Framkölluð/kveikt svörun (elicited behavior)

Áreiti kallar fram ákveðna svörun

Umhverfi (environment)

Allir atburðir sem stjórna hegðun, bæði fyrir utan lífveruna (external) og lífeðlisleg ferli innan hennar

Hvatabreyta (motivational operation, MO)

Stofnaðgerð.

Breyting í umhverfinu sem a) eykur áhrif þekkts styrkis og b) eykur líkurnar á hegðuninni sem leiðir til styrkisins.

Algengasta stofnaðgerðin

Að svelta lífveruna sem verið er að nota í tilrauninni.

Hefur tvenns konar áhrif:

1. Matur verður áhrifamikill styrkir fyrir hvaða hegðun sem leiðir til hans

2. Hegðun sem hefur áður parast við mat verður líklegri til að birtast

Generality

Stofnað með beinum og kerfisbundnum endurtekningum á aðferðum og áhrifum í tilraun, yfir endurteknar rannsóknir

Styrkingarsaga (history of reinforcement)

Það sem hver og ein lífvera lærir um hvaða afleiðingar fylgja hvaða hegðun

Hypothetical construct

Þáttur eða atburður sem ekki er hægt að fylgjast með sem er ályktað um út frá sjáanlegri hegðun, en er ekki hægt að skoða beint.

Það er erfitt að nota hypothetical constructs til útskýringar á atferli þar sem að þau byggja á sömu hegðun og þau eiga að útskýra.

Frumbreyta (independent variable)

Þáttur rannsóknar sem er stjórnað og breytt af rannsakanda

Neikvæður styrkir (negative reinforcer)

Þegar atburður hættir eða áreiti hverfur og hegðun eykst í kjölfar þess. Hegðunin kallast því flótti eða forðun.

Jákvæður styrkir (positive reinforcer)

Atburður eða áreiti sem fylgir hegðun og eykur hana

Range of variability

Munurinn á hæsta og lægsta gildi í niðurstöðum rannsóknar með ABAB sniði

Reinforcement function

Öll áreiti sem fylgja svörun og auka tíðni hennar eru með reinforcement function. Bæði neikvæðar og jákvæðar styrkingar eru því með reinforcement function.

Endurtekning (replication)

Þegar rannsókn er endurtekin til að meta um ytra réttmæti hennar

Svarandi (respondent)

Hegðun sem eykst eða minnkar eftir birtingu áreitis sem kemur á undan svöruninni. Birting áreitisins stjórnar hegðuninni.

Svörunarflokkur (response class)

Hegðun sem er mismunandi í útliti en hefur sömu afleiðingar

Stigveldi svörunar (response hierarchy)

Meðlimir svörunarflokks eiga það til að vera framkvæmdir í sérstakri röð, út frá því sem er líklegast

Single subject research

Rannsókn á einum þátttakenda. Atferlisfræðingar hafa meiri áhuga á einstaklingsrannsóknum heldur en hóprannsóknum.

Misskilningur með single-subject rannsóknir

Margir telja að ekki sé hægt að alhæfa út frá þeim, það er bara rétt ef þú vilt finna hvað meðalmaðurinn gerir.

Þessar rannsóknir leggja meiri áherslu á hvað er hægt að gera fyrir hvern einstakling.

Atferlisfræðingar nota bæði rannsóknir með einu viðfangi og hópum.

Steady-state performance

Stöðugt mynstur svörunar sem myndast eftir langan tíma af óbreyttum styrkingarskilmálum. Hægt að nota sem grunnlínu í ABAB rannsókn.

Áreitaflokkur (stimulus class)

Áreiti sem geta litið mismunandi út en hafa sömu áhrif á hegðun.

Skilgreinist algjörlega út frá áhrifunum áreiti hefur á hegðun, það er ekki hægt að skilgreina áreitin út frá svipleika þeirra.

Hlutverk áreitis (stimulus function)

Þegar atburður á sér stað og hann breytir hegðun lífveru.

Öll áreiti hafa eitthvað hlutverk, hvort sem það er óskilyrt, skilyrt, greini, styrkjandi o.s.frv.

Kerfisbundin endurtekning (systematic replication)

Ferli sem eru öðruvísi, en rökfræðilega tengd upprunalegu rannsóknarspurningunni, eru notuð á marga þátttakendur rannsóknar

Formgerð hegðunar (topography)

Vísar til birtingarmyndar hegðunar eða forms hennar en ekki til afleiðinganna sem hún hefur.

Hægt er að styrkja eitt form umfram annað eða fjölbreytt form svarana.

Trend

Kerfisbundin hækkun eða lækkun í gildum rannsóknar

Immediacy of change

Gert ráð fyrir að orsök hegðunarbreytingar verði að koma strax á undan breytingunni

Perceptual response

Nauðsynlegt til að geta dregið ályktanir um skynjun.

Gert með signal detection theory.