Stijlfiguren van de poëzie

Gepaard rijm

Rijm van telkens 2 op elkaar volgende versregels. Rijmschema: aa bb

Gekruist rijm

rijmschema: abab

Omarmende rijm

Rijmschema: abba

Verspringend rijm

Rijmschema: abc abc

Binnenrijm

Dit is een rijm van 2 of meer beklemtoonde lettergrepen binnen één vers

Halfrijm

Je onderscheidt assonantie of klinkerrijm waarbij de beklemtoonde klinkers gelijk zijn en acconsonantie of medeklinkerrijm, waarbij de medeklinkers gelijkluidend zijn

Alliteratie/stafrijm

Van woorden die in elkaars nabijheid staan, zijn de beginmedeklinkers van beklemtoonde lettergrepen geljik.

Mannelijk rijm (staand rijm)

De laatste lettergreep van een eindrijm is beklemtoond

Vrouwelijk rijm

De laatste lettergreep van een eindrijm is onbeklemtoond

Glijdend rijm

Eindrijm van woorden die bestaan uit een reeks van één beklemtoonde lettergreep gevolgd door twee of meer onbeklemtoonde

Jambe

Onbeklemtoond - beklemtoond

Trochee

Beklemtoond - onbeklemtoond

Alexandrijn

Versregel die uit 6 jamben bestaat

Cesuur

Een pauze middenin een versregel

Enjambement

Een stijlvorm waarbij het einde van een versregel niet samenvalt met een natuurlijke pauze

Vergelijking

Berust op een overeenkomst tussen 'het vergelekene' en 'de vergelijker'. Je gebruikt het woordje als, zoals of gelijk

Metafoor

Een vergelijking zonder als

Metonymie

Je brengt dingen in verband met elkaar op basis van een ander verband dan een gelijkenis

Personificatie

Je wijst een menselijke eigenschap toe aan een levenloos ding, een dier of een abstract begrip

Synesthesie

Vermenging van waarnemingen en voorstellingen uit verschillende zintuigen

Eufemisme

Je gebruikt een verbloemende, verzachtende uitdrukking

Understatement

Je stelt iets groots, ernstigs ... als minder groot, ernstig ... voor

Ironie

Je zegt het tegenovergestelde van wat je bedoelt

Hyperbool

Een zware overdrijving

Herhaling/repetitio

Je herhaalt hetzelfde woord (dezelfde woorden) om er de aandacht op te vestigen

Anafoor

Herhaling van woorden (woordgroepen) aan het begin van opeenvolgende verzen, zinnen of zinsdelen

Epifoor

Herhaling van woorden (woordgroepen) aan het einde van opeenvolgende verzen, zinnen of zinsdelen

Tautologie

Je herhaalt iets met een synoniem

Pleonasme

Je benadrukt een eigenschap die in het woord aanwezig is

Opsomming

Je zet een aantal elementen na elkaar zodat het meteen opvalt

Parallellisme

Je herhaalt onvolledig. De grammaticale constructie komt overeen, maar een aantal woorden verandert.

Climax

Vorm van opsomming waarbij de elementen in sterkte toenemen

Anticlimax

Vorm van opsomming waarbij de elementen in sterkte afnemen

Tegenstelling/antithese

Je combineert twee zaken met tegengestelde eigenschappen

Chiasme/kruisstelling

Wanneer je de woorden onder elkaar plaatst, zie je een kruis

Paradox

Schijnbare tegenstrijdigheid

Oxymoron

Speciaal geval van een paradox. Twee woorden die elkaar in hun letterlijke betekenis tegenspreken, worden toch gecombineerd tot 1 begrip

Retorische vraag

Je stelt een vraag waarop je geen antwoord verwacht

Allusie

Een toespeling op, een verwijzing naar een persoon, tekst, film...

Woordspeling

Een taalgrapje

Vers

Regel van een gedicht

Strofe

Groep versregels in een gedicht die bij elkaar horen

Refrein

(vrij vers) versvorm waarin gedeeltelijk of geheel wordt gebroken met de traditionele verstechniek

Visuele poëzie

Poëzie waarbij de schrijfwijze de inhoud van de tekst illustreert

Kwatrijn

Strofe van 4 regels

Terzine

Strofe van 3 regels

Distichon

Strofe van 2 regels

Sextet

Strofe van 6 regels/2 terzines

Octaaf

Strofe van 8 regels

(Vaste) dichtvorm

Vaste opzet van een gedicht, waarmee het rijmschema, het ritme, de klank of de inhoud van het gedicht kan worden voorgeschreven

Rondeel

Dichtvorm waarbij bepaalde versregels diverse malen worden herhaald

Sonnet

Een metrisch gedicht met 14 regels

Metrum/versmaat

vast ritmepatroon, regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen

Volta

Een inhoudelijke verandering die in een bepaalde relatie tot het voorafgaande, meestal dus het octaaf, staat