NAER 402 - 3. Kafli: Food and nutrient assimilation

Flashcards covering key vocabulary and concepts from the NAER 402 lecture on 'Food and nutrient assimilation' in Icelandic.

Meltingarkerfið

Líffærin og þeir kirtlar sem tengjast inntöku og meltingu matar.

Melting

Leið líkamans til að brjóta niður matvæli í næringarefni til að undirbúa frásog.

Upptaka

Upptaka næringarefna af frumum í smáþörmunum til flutnings í annað hvort blóð eða eitla.

Munnvatnskirtlar

Framleiða og leysa úr læðingu vökva sem blandast við mat til að auðvelda kyngingu.

Umami

Eitt af fimm grunnbragðskynjum, sem þýðir bragðmikið.

Hringvöðvar í vélindanu

Tveir vöðvar (efri og neðri) sem stjórna hreyfingum fæðu í vélindanu.

Bolus

Fæðan eftir að hún hefur verið tuggin og blandast munnvatni, áður en hún fer niður í maga.

Melta (Chyme)

Hálffljótandi mauk sem myndast þegar fæðan blandast magasýru í maganum.

Pyloric hringvöðvinn

Vöðvi sem hleypir magasafanum hægt og rólega í smáþarmana.

Smáþarmarnir

Meltingarlíffæri sem skiptist í skeifugörn, jejunum og ileum, og þar sem upptaka næringarefna fer að mestu leyti fram.

Ristillinn

Meltingarlíffæri sem fjarlægir vökva og þar sem bakteríur gerja sumar trefjar.

Endaþarmurinn

Síðasti hluti meltingarvegarins.

Segmentation

Tegund vöðvasamdrátta í meltingarkerfinu sem blanda saman matvælum.

Peristalsis

Tegund vöðvasamdrátta í meltingarkerfinu sem hreyfir meltuna og meltingarsafan áfram.

Ensím

Prótín sem auðveldar efnahvörf í meltingu.

Vatnsrof (hydrolysis)

Efnahvörf þar sem vatn er notað til að brjóta niður efni, auðveldað af ensímum.

Bakteríur (í ristli)

Örverur í ristlinum sem gerja sumar trefjar, framleiða B- og K-vítamín, og hafa áhrif á bólgur.

Trefjar

Ómeltanlegur hluti fæðu sem dregur að sér vökva og þjálfar vöðvana í meltingarkerfinu.

Ómeltar leifar

Fæðuleifar sem ekki hafa frásogast og þjálfa vöðvana í meltingarkerfinu við útskilnað.

Einföld dreyfing (Simple diffusion)

Upptökuferli næringarefna eins og vatns og vatnsleysanlegra vítamína yfir frumuhimnu.

Aðstoðuð dreyfing (Facilitated transport)

Upptökuferli næringarefna eins og glúkósa og amínósýra með hjálp flutningspróteina en án orku.

Virkur flutningur (Active transport)

Upptökuferli næringarefna eins og stuttra fitusýra sem krefst orku til að flytja efni gegn styrkleikahalla.

Þarmatotur (villi)

Hrukkanir á veggjum smáþarmanna sem auka yfirborð og innihalda æðar til að flytja næringarefni.

Kirtlar (crypts)

Pípulaga göt milli þarmatotanna sem seyta þarmasafa út í smágirnið.

Bikarfrumur (goblet cells)

Frumur í smáþörmunum sem seyta slími inn í smáþarmana.

Litlum hárum (micro villi)

Smá hár sem þekja hverja þarmatotu og fanga og taka upp næringarefni.

Blóðrásarkerfið (flutningur)

Kerfi sem flytur einsykrur, amínósýrur, vatnsleysanleg vítamín og litlar einingar úr fitu til lifrarinnar.

Sogæðakerfið (flutningur)

Kerfi sem flytur stærri einingar úr niðurbroti á fitu og fituleysanleg vítamín, framhjá lifrinni að fyrstu, beint til hjartans.

Iðrakirni (chylomicron)

Fitukorn sem flytja fitu og fituleysanleg vítamín í sogæðakerfinu.

Lifraportæð

Æð sem flytur blóð ríkt af næringarefnum frá meltingarkerfinu til lifrarinnar.

Lifurin

Líffæri sem undirbýr næringarefni fyrir líkamann og tekur við þeim frá meltingarkerfinu og síðan flytur þau til hjartans.

Góðgerlar (probiotics)

Lifandi örverur sem geta haft jákvæð áhrif á heilsu melts.

Prebiotics

Hluti af mat sem mannslíkaminn getur ekki melt, en örverur í þörmunum geta notað í vöxt og til virkni.

Synbiotics

Samsetning probiotics og prebiotics sem vinna saman til að bæta þarmaheilsu.

Stuttkeðjufitusýrur

Framleiddar af góðgerlum við gerjun og hafa áhrif á meltingu, bólgur og sjúkdóma.

Jafnvægi í líkamanum (homeostasis)

Ferlið þar sem líkaminn heldur innra umhverfi sínu stöðugu og í jafnvægi.

Innkirtla- og taugakerfið

Kerfi sem samræma alla þætti meltingarinnar og veita endurgjöf, meðal annars með hormónum.

Gastrin

Eitt af hormónunum í meltingarkerfinu.

Secretin

Eitt af hormónunum í meltingarkerfinu.

Cholecystokinin (CCK)

Eitt af hormónunum í meltingarkerfinu.

Iðraólga

Vanvirkni í þörmunum sem meltingarkerfið verndar okkur fyrir.