Podsumowanie

Co to są pierwiastki chemiczne?

Podstawowe składniki wszystkich substancji; tworzą związki chemiczne budujące organizmy

Czym są mikroelementy?

Pierwiastki występujące w organizmach w niewielkich ilościach, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania (B, F, Al, Si, Cr, Mn, Fe, Co, Cu, Zn, Se, Mo, Cd, Sn, I)

Czym są makroelementy?

Pierwiastki występujące w organizmach w dużych ilościach (Na, Mg, Cl, K, Ca i pierwiastki biogenne)

Co to są pierwiastki biogenne?

Pierwiastki wchodzące w skład wszystkich związków organicznych budujących organizmy (H, C, N, O, P, S)

Jaką rolę pełni węgiel w organizmach?

Tworzy stabilne wiązania i buduje szkielety węglowe cząsteczek organicznych

Co to jest szkielet węglowy?

Łańcuch lub pierścień atomów węgla stanowiący „rusztowanie” cząsteczki organicznej

Jaką rolę pełnią wodór i tlen?

Składniki większości związków organicznych i wody; uczestniczą w reakcjach utleniania i oddychania

Jaką rolę ma azot w organizmach?

Składnik aminokwasów, białek, nukleotydów i kwasów nukleinowych

Jaką rolę ma siarka w organizmach?

Wchodzi w skład aminokwasów siarkowych (cysteina, metionina) i wielu białek

Jaką rolę ma fosfor w organizmach?

Składnik kwasów nukleinowych, kwasów nukleinowych, ATP i fosfolipidów błon komórkowych

Co to jest sucha masa?

Masa organizmu lub ich części po wysuszeniu (odparowaniu wody), wyrażona w jednostkach masy (np. g)

Co to są związki chemiczne?

Substancje złożone z co najmniej dwóch różnych pierwiastków połączonych chemicznie

Co to są związki nieorganiczne?

Związki nie zawierające węgla (z wyjątkiem m.in. CO₂, CO, H₂CO₃ i jego soli); najważniejsze to np. woda, sole mineralne, tlenki

Co to są związki organiczne?

Ich głównym składnikiem jest węgiel; ich cząsteczki są duże i mają złożoną budowę; budują organizmy (najważniejsze to rydy, aminokwasy, białka, lipidy, cukry, DNA)

Jakie są właściwości fizykochemiczne wody?

Woda ma wysokie ciepło właściwe i parowania, duże napięcie powierzchniowe, jest mało ściśliwa i dobrym rozpuszczalnikiem substancji hydrofilowych

Właściwości fizykochemiczne wody

W zakresie temp. 0-100°C jest cieczą; poniżej 0°C jest ciałem stałym - lodem; powyżej 100°C jest gazem - parą wodną; ma gęstość większą niż powietrze; ma wysokie ciepło właściwe; ma wysokie ciepło parowania; jest spójna i przylega do powierzchni naładowanych elektrycznie; ma duże napięcie powierzchniowe; jest mało ściśliwa; jest dobrym rozpuszczalnikiem substancji hydrofilowych

Dlaczego woda jest ważna jako środowisko życia?

Umożliwia przetrwanie organizmów dzięki stabilnej temperaturze i dużej gęstości, szczególnie zimą

Jakie jest biologiczne znaczenie wody w roślinach?

Umożliwia transport substancji, fotosyntezę i utrzymanie turgoru komórek

Jakie jest biologiczne znaczenie wody w zwierzętach?

Reguluje temperaturę ciała, transportuje substancje, uczestniczy w reakcjach metabolicznych

Co to są sole mineralne?

Związki nieorganiczne niezbędne do funkcjonowania organizmu, np. w budowie kości i przewodnictwie nerwowym

Co to są grupy funkcyjne?

Części cząsteczki nadające jej charakterystyczne właściwości chemiczne (np. –OH, –COOH, –NH₂)

Co to są układy buforowe?

Mieszaniny substancji, które przyjmują lub oddają jony H⁺, przeciwdziałając zmianom pH środowiska

Co to jest polimeryzacja?

Reakcja łączenia wielu cząsteczek monomerów w długi łańcuch – polimer (np. powstawanie białek)

Co to jest kondensacja?

Reakcja, w której z dwóch cząsteczek powstaje większa i wydziela się cząsteczka wody

Co to są związki wielkocząsteczkowe (makrocząsteczkowe)?

Związki zbudowane z bardzo dużych cząsteczek (np. białka, polisacharydy, DNA)

Jakie są rodzaje wzorów chemicznych związków organicznych?

Strukturalny – pokazuje wszystkie wiązania; półstrukturalny – skrócony zapis grup; szkieletowy – pokazuje tylko wiązania węgiel–węgiel

Jakie jest znaczenie pierwiastków biogennych dla funkcjonowania organizmów?

Budują związki organiczne niezbędne do życia i uczestniczą w procesach metabolicznych

Jakie dwie właściwości wody pozwalają przetrwać organizmom wodnym zimą?

Największa gęstość w 4°C (ciepła woda na dnie) i wysokie ciepło właściwe (stabilna temperatura)

Z jakiej właściwości wody korzysta maratończyk, gdy polewa się wodą podczas biegu?

Z wysokiego ciepła parowania – parująca woda odbiera ciepło, chłodząc ciało