Hersen en gedrag 2025 | Quizlet

Astrocyten

Aan- en afvoer van voedings- en afvalstoffen; ondersteunen communicatie tussen neuronen.

Radiale gliacellen

Belangrijk bij de ontwikkeling van de hersenen.

Neuronen

Ontvangen informatie en geven deze door aan andere cellen.

Celmembraan

Scheidt de binnenkant van de cel van de buitenkant; weinig stoffen kunnen erdoorheen.

Mitochondriën

Energiecentrales van de cel; voeren metabole activiteiten uit.

Nucleus

Bevat de chromosomen.

Ribosomen

Plekken waar nieuwe eiwitten worden gemaakt.

Gliacellen

Steuncellen in het zenuwstelsel.

Oligodendrocyten

Produceren myeline en voeren nutriënten aan, vergelijkbaar met Schwann-cellen.

Microglia

Spelen een rol in afweer tegen virussen en schimmels; prolifereren bij hersenschade.

Endoplasmatisch reticulum

Netwerk van buizen dat eiwitten transporteert naar andere locaties.

Motor neuron

Ontvangt excitatie in het ruggenmerg en stuurt signalen naar spieren.

Sensorisch neuron

Gespecialiseerd in licht, geluid of tast; stuurt signalen naar het ruggenmerg.

Dendrieten

Vertakkingen die informatie ontvangen van andere neuronen.

Dendritic spines

Kleine uitgroeiingen die het aantal mogelijke synapsen vergroten.

Axon

Brengt signalen over naar andere neuronen, organen of spieren.

Soma (cellichaam)

Bevat nucleus, ribosomen en mitochondriën.

Presynaptische terminal

Einde van een axon waar neurotransmitters worden vrijgelaten.

Myeline

Witte vet- en eiwitlaag om axonen; versnelt prikkelgeleiding.

Knopen van Ranvier

Stukken axon zonder myeline; zorgen voor snellere geleiding.

Centrale zenuwstelsel

Hersenen en ruggenmerg.

Bloed-hersenbarrière

Mechanisme dat de hersenen beschermt tegen schadelijke stoffen.

Afferent

Voert informatie aan (sensorisch).

Efferent

Voert informatie af (motorisch).

Interneuron

Neuronen waarvan axonen en dendrieten binnen één structuur blijven.

Actief transport

Transport van stoffen dat energie kost.

Glucose

Belangrijkste energiebron voor neuronen.

Thiamine (Vitamine B1)

Vitamine nodig voor het gebruik van glucose.

Extracellulaire ruimte

de ruimte buiten de cel.

Intracellulaire ruimte

de ruimte binnen in de cel.

Elektrisch gradient

verschil in elektrische lading van het membraan in rust.

Polarisatie

verschil in elektrische lading tussen binnen- en buitenkant van de cel.

Rustpotentiaal

-70 mV: binnenkant van de cel is negatief t.o.v. de buitenkant door negatieve ionen binnen de cel.

Selectieve permeabiliteit

sommige stoffen kunnen makkelijker door het membraan dan andere.

Natrium-kaliumpomp

depolarisatie: pompt 3 Na⁺ naar buiten en 2 K⁺ naar binnen; actief transport.

Concentratiegradiënt

verschil in ionenverdeling binnen en buiten de cel.

Actiepotentiaal

elektrische signalen die worden verstuurd door axonen.

Gradueel potentiaal

kleine verandering in membraanpotentiaal die niet alles-of-niets is.

Depolarisatie

afname van de polarisatie richting 0.

Herstelperiode

periode waarin geen nieuw actiepotentiaal kan ontstaan na de piek.

Absolute herstelperiode

membraan kan geen actiepotentiaal produceren ongeacht stimulatie.

Relatieve herstelperiode

alleen een extra sterke prikkel kan een actiepotentiaal opwekken.

Drempelwaarde

punt waarop natriumkanalen openen en een actiepotentiaal start.

Saltatory conduction/ sprongewijze geleiding

het springen van actiepotentialen van knoop naar knoop.

Hyperpolarisatie

toename van negatieve lading binnen het neuron.

Propagatie van het actiepotentiaal

voortgeleiding van een actiepotentiaal langs het axon.

Alles-of-niets principe

een actiepotentiaal is altijd maximaal zodra de drempelwaarde wordt overschreden.

Myeline

vet- en eiwitstof die axonen omhult en geleiding versnelt.

Temporele sommatie

veel prikkels snel na elkaar verhogen de kans op een actiepotentiaal.

Spatiële sommatie

prikkels van verschillende locaties worden opgeteld om de drempelwaarde te bereiken.

Presynaptische cel

cel vóór de synaps die neurotransmitters afgeeft.

Postsynaptische cel

cel na de synaps die neurotransmitters ontvangt.

Excitatie (EPSP)

positieve prikkeling die depolarisatie veroorzaakt.

Inhibitie (IPSP)

negatieve prikkeling die depolarisatie minder waarschijnlijk maakt.

Lokale neuronen

neuronen zonder axon die alleen informatie uitwisselen met buren.

Gradueel (gegradeerd) potentiaal

potentiaalverandering die proportioneel is aan de stimulus en geleidelijk afneemt.

Reflex

automatische spierreactie op een stimulus.

Reflexboog

route van sensorisch neuron naar spierrespons.

Spontane vuursnelheid

regelmatige actiepotentialen zonder synaptische input.

Vesikels

blaasjes die neurotransmitters opslaan in de presynaptische terminal.

MAO

enzym dat serotonine, dopamine en noradrenaline afbreekt.

Exocytose

plots vrijkomen van neurotransmitters door calciuminstroom.

Ionotrope effecten

neurotransmitter opent direct een ionkanaal.

Transmitter-gated/ligand-gated

kanalen die openen wanneer een neurotransmitter bindt; snelle ionotrope werking.

Agonist

een vreemde stof die meewerkt, versterkt het effect van neurotransmitter

Antagonist

een vreemde stof die tegenwerkt, remt het effect van neurotransmitter

Affiniteit

een stof met een hoge affiniteit bindt sterk aan receptoren, een stof met een lage affiniteit bindt zwak aan de receptoren

Effectiviteit

stoffen met een lage effectiviteit hebben weinig effect, en een stof met een hoge effectiviteit heeft veel effect

Autoreceptor

receptoren die reageren op de vrijgegeven neurotransmitter door verdere synthese en afgifte te remmen; ze zorgen voor negatieve feedback

Anandamide / 2-AG

reverse transmitters die terug reizen naar de presynaptische terminal om verdere afgifte van neurotransmitters te blokkeren

Hallucinerende middelen

drugs die de waarneming vervormen en chemisch lijken op serotonine

Cannabinoïden

de werkzame stoffen in marihuana; ze binden aan anandamide- of 2-AG-receptoren op presynaptische neuronen en geven een "stopsignaal", waardoor de presynaptische cel stopt met zenden

Nicotine

een stof in tabak die nicotinereceptoren stimuleert; deze liggen o.a. op dopaminerge neuronen en verhogen dopamine-afgifte

Opiaten

drugs die afkomstig zijn van of lijken op stoffen uit de papaverplant, zoals heroïne, morfine en methadon

Acetylcholinesterase

het enzym dat acetylcholine afbreekt in acetaat en choline; choline wordt hergebruikt door het presynaptische neuron

Heropname (reuptake)

proces waarbij neurotransmitters zoals serotonine en dopamine via transporteiwitten opnieuw worden opgenomen

COMT

een enzym dat neurotransmitters afbreekt die niet via transporters worden terug opgenomen

Amfetamine / cocaïne

stimulerende middelen die de transporters voor dopamine, serotonine en noradrenaline blokkeren, waardoor heropname vermindert

Methylfenidaat (Ritalin)

ADHD-medicatie die de heropname van dopamine blokkeert, maar langzamer werkt dan cocaïne

Gap junction

directe elektrische verbinding tussen neuronen via contact tussen hun membranen

Hormoon

een chemische stof die door cellen wordt afgescheiden en via het bloed andere cellen beïnvloedt

Endocriene klieren

klieren die hormonen produceren; hormonen bereiken veel cellen, maar alleen cellen met de juiste receptor reageren

Proteïnehormonen

langere ketens van aminozuren

Peptidehormonen

kortere ketens van aminozuren; beide binden aan membraanreceptoren en activeren een second messenger

Hypofyse (pituitary gland)

een klier verbonden met de hypothalamus, bestaande uit een voorkwab en een achterkwab

Voorkwab (anterior pituitary)

synthetiseert zes hormonen

Achterkwab (posterior pituitary)

geeft door de hypothalamus geproduceerde hormonen af

Oxytocine en vasopressine

hormonen die in de hypothalamus worden gemaakt en via de achterkwab worden vrijgegeven

Hypothalamus

scheidt releasing hormones af die de voorkwab stimuleren of remmen

Zelfstimulatie van de hersenen

experiment waarbij ratten elektroden gebruikten om zichzelf beloning te geven

Nucleus accumbens

belangrijk gebied voor beloning; dopamine-afgifte hier is cruciaal voor verslaving

Craving

een hardnekkige drang naar de stof

Tolerantie

het afnemen van effecten bij voortgezet gebruik

Ontwenningsverschijnselen

lichamelijke reacties wanneer het lichaam de verwachte drug niet ontvangt

Antabuse

middel dat het enzym blokkeert dat acetaldehyde afbreekt, waardoor alcoholgebruik misselijkheid veroorzaakt

Methadon

opiaatachtig middel dat dezelfde receptoren activeert als heroïne of morfine

Ernstige depressie (major depression)

wekenlang bijna elke dag verdrietig en hulpeloos zijn; nucleus accumbens reageert minder op beloning

Bipolaire stoornis

afwisselingen tussen depressie en manie

Manie

toestand met rusteloosheid, opwinding en overmatig zelfvertrouwen