Psychopathologie PMT

wat zie je bij psychiatrische stoornissen?

• verstoring van structuur en/of functie 

• gepaard met lijden (kan ook in de omgevings zijn)  en/of sociaal disfunctioneren 

kernverschijnselen van psychiatrische aandoeningen

• verandering van structuur

  • bv. geheugenstoornissen bij dementie

• verandering van functie 

  • positieve symptomen

    • hallucinaties, angst

  • negatieve symptomen

    • inactiviteit, niet kunnen genieten, desinteresse 

ernstniveau (van licht naar ernstig)

• alledaagse problemen

• angst en lichte depressie

• ernstige stemmingsproblemen 

• psychose 

• delier en dementie 

Hoe onderzoek je psychische functies?

• anamnese 

  • van patient zelf 

  • van mensen uit de omgeving 

• psychiatrisch onderzoek

  • wat zie je 

  • wat hoor je 

  • wat merk je 

verschillende anamnese

• speciële anamnese: uitvragen van de klacht 

• algemene anamnese

• heteroanamnese 

• psychiatrische voorgeschiedenis

  • belangrijk om te kijken welke behandelingen vroeger al zijn geweest 

  • symptomen van vroeger kunnen mogelijk gelinkt worden aan huidige klachten 

• familie anamnese

• somatische anamnese

• sociale anamnese

  • hoe ziet iemands leven eruit?

• biografische anamnese 

  • iemands levensverhaal

verschil van ziekte-besef vs inzicht

• ziekte-besef: heeft iemand in de gaten dat er iets niet op orde is

• ziekte-inzicht: ik heb dit en dit veroorzaakt dit en dit en dit, mensen zijn zich bewust van de effecten van een ziekte op hun

affectieve functies (wat voelt iemand en hoe voelt iemand het

• (wat voelt iemand en hoe voelt iemand het

• stemming: een langdurige emotie, een gevoel prikkelbaar, somber

• affect: een kortdurende emotie, momentsopname 

• doodsgedachten 

conatieve functies

• iemands doen

• psychomotoriek: lichaamstaal bewegingen etc. 

verschillende hoofdcategorieën in de DSM

• neurocognitieve stoornissen 

• psychose spectrum

• emotionele stoornissen

• gedragsstoornissen

• ontwikkelingsstoornissen

stress-kwetsbaarheidsmodel

balans van draaglast en draagkracht 

bio-psycho-sociaal mode

kijken naar stressoren en draagkracht voor verschillende stoornissen 

verschillende stemmingsstoornissen

• depressieve stoornis

• persisterende depressieve stoornis

• premenstruele stemmingsstoornis

• bipolaire stoornis

• cyclothyme stoornis 

DSM-criteria depressieve stoornis

5 of meer symptomen van

• depressieve stemming en/of

• verminderde interesse of plezier 

• gewicht +/-, eetlust +/ -

• verandering in slaap 

• psychomotore remming/agitatie (langzaam bewegen of juist heel druk zijn)

• moeheid of energie verlies

• schuldgevoelens/waardeloosheid 

• concentratiestoornis

• doodsgedachten, suicideplannen

• tenminste 2 weken, geen andere oorzaak, belemmert functioneren 

criteria ernstige depressieve stoornis

• suïcidaliteit

• vitale kenmerken

  • dagschommeling (naarmate de dag vordert krijgt iemand steeds meer ‘zin’)

  • vroeg ontwaken

  • remming 

  • gewichtsverlies 

• met psychotische kenmerken

  • stemmingscongruente (sombere) wanen

  • armoede, zonde, schuld, hypochonder, Cotard (denken dat iemand dood is)

risicofactoren bij depressie

• vrouw zijn (komt 2x zo vaak voor bij vrouwen, 19% op de algehele populatie

• depressie in voorgeschiedenis 

• positieve familie-anamnese (depressie voorkomend in de familie)

• lichamelijke problemen 

• ingrijpende gebeurtenis 

persisterende depressieve stoornis 

Criteria 

A. Depressieve stemming gedurende 2 jaar 

B. Met twee of meer van de volgende kenmerken

• verandering in eetlust

• slaapstoornis

• weinig energie

• gevoel van waardeloosheid 

• slechte concentratie 

Prevalentie 

• 6%

• chronis beloop 

ernsitge depressieve stoornis kenmerken

• suïcidaliteit

• vitale kenmerken

  • dagschommeling (naarmate de dag vordert krijgt iemand steeds meer ‘zin’)

  • vroeg ontwaken

  • remming 

  • gewichtsverlies 

• met psychotische kenmerken

  • stemmingscongruente (sombere) wanen

  • armoede, zonde, schuld, hypochonder, Cotard (denken dat iemand dood is)

risicofactoren voor depresiie

• recente levensgebeurtenissen. gebrek aan sociale steun

• ziekte, medicatie, beperkingen handicaps

• dementie, parkinson

• vrouw zijn

• neurotische persoonlijkheid 

• (familiare) voorgeschiedenis 

behandeling van depressie

• gesprekscontact

• biologisch volgen protocol

  • SSRI (werkt op serotonine) - TCA - lithiumtoevoeging (stemmingsstabilisator) - mao-remmer - ECT (schoktherapie)

• Psychotherapie

  • IPT: rouw, rolverandering, conflictenCGT: dysfunctionele cognities

  • mindfulness

  • andere vormen van psychotherapie 

bipolaire stoornis kenmerken

• afwisselend manie/depressie 

• Manie

  • verhoogde/prikkelbare stemming, druk gedrag

  • grootheidsideeën, ontremming, stemmingscongruente manie

• Hypomanie

  • minder ernstig dan manie

  • mensen kunnen normaal functioneren

• Gemengd: depressie en (hypo)manie

• lijkt op ADHD, maar daarbij komt verhoogde stemming voor 

• bipolaire stoornis I hebben mensen last van manie 

• bipolaire stoornis II komen mensen niet verder dan hypomanie

Angst

subjectief gevoel van nervositeit met diverse lichamelijke verschijnselen

fobie 

vrees voor een bepaalde situatie, plaats of object

hoe hoog is de prevalentie van angsstoornissen?

• totaal = 19%

• specifieke fobie = 10%

• sociale angsstoornis = 8%

wanneer ontstaan angsstoornissen?

• meestal op volwassen leeftijd of in de adolescentie

paniekaanval

gemarkeerde periode van

• intense angst 

• abrupt begin

• piek binnen 10 minuten 

• tenminste 4 vd 13 symptomen 

agorafobie

• ‘straatvrees, pleinvrees’

• angst voor plekken waar je niet weg kunt komen 

• soms icm panniekaanvallen 

sociale angsstoornis

• angst om af te gaan bij andere mensen 

• prevelentie = 8% 

specifieke fobie

• angst bv spinnen, lift, hoogte 

• onmiddelijke angstreactie

• vermijding van de situatie

• vliegangst is de meest voorkomende 

• prevalentie = 10%

paniekstoornis

• herhaaldelijk onverwachte paniekaanvallen niet gebonden aan een bepaalde situatie

  • waarvan een gevold door een maand waarin

    • zorgen maken over nieuwe aanval

    • piekeren over gevolgen van aanval

    • gedragsverandering tgv aanval

• met of zonder agorafobie

gegeneraliseerde angsstoornis

• excessieve angsten over meerdere levensomstandigheden/gebeurtenissen 

  • meerderheid dagen met klachten,6 maanden lang  

• moeite bezorgdheid onder controle te houde n

• ten minste 3 symptomen 

  • rusteloosheid

  • vermoeibaarheid 

  • concentratie problemen 

  • prikkelbaarheid 

  • spierspanningsklachten 

  • slaapstoornissen 

verschil dwanhandeling vs dwanggedachten

• dwanggedachten

  • zich opdringende, herhaalde gedachten die is misplaatst worden ervaren 

• dwanghandelingen

  • herhalend specifiek gedrag gericht op verminderen van angst 

dwangstoornis/obsessief-compulsieve stoornis

• dwanggedachten en/of handelingen

• kost veel tijd; meer dan 1 uur per dag 

• vaak treedt vermijding van situaties/dingen op 

aanverwante stoornissen aan angststoornissen

• verzamelstoornis (hoarding)

• morfodysfore stoornis (stoornis in de lichaamsbeleving)

• trichotillomanie (haren uittrekken) excoriatiestoornis (huid pulken) 

risicofactoren angsstoornis 

• aanleg 

• traumatische ervaring 

• persoonlijkheidsstoornis 

• mogelijke voorbode voor depressie, psychose of dementie 

functionele gevolgen van angsstoornissen

• verstoring zelfstandigheid en sociaal functioneren

• frequent doktersbezoek ivm onverklaarde klachten 

• vermijding van situaties 

behandeling van angsstoornissen 

• psychoeducatie 

• wegnemen lichamelijk oorzaak 

• medicatie (antidepressiva)

• psychotherapie (CGT, exposure)

• systeemtherapie

psychotische verschijnselen

• positieve symptomen

  • hallucinaties (algemeen)

  • wanen  (algemeen)

  • andere denkstoornissen/taalstoornissen (schizofrenie)

  • katatone motorische verschijnselen (schizofrenie

• negatieve symptomen (alleen bij schizofrenie)

  • afvlakking van gevoel

  • apathie

  • desinteresse  

wanneer treden psychotische verschijnselen op?

• psychosespectrumstoornis 

• depressie, manie 

• delier 

• dementie 

• LVB, autisme 

• borderline 

risicofactoren psychose

• drugs/medicijnen

• lichamelijke ziekte

• aanleg

  • in de familie 

  • hersenschade 

  • ernstige persoonlijkheidsstoornis 

• sociale factoren 

kenmerken van psychose spectrumstoornis

• psychotische symptomen

• sociaal dysfunctioneren

• beperkt ziekte inzicht gevoel 

• cognitief dysfunctioneren

• verstoring relaties en communicatie

schizofrenie prevalentie

• lifetime prevalentie = 0.8%

• mannen 1,5x zo vaak als vrouwen

• 60% functioneert redelijk goed, 6% overleidt door suicide 

• begint in adolescentie 

risicofactoren schizofrenie

• deels erfelijk bepaald

• stress levert bijdrage

• drugs

• leven in een stad 

• negatieve psychosociale omstandigheden 

schirzofrenie behandeling (algemeen)

• medicatie (anipsychotica)

• psychosociale revalidatie 

  • recidieve preventie 

  • crisisinterventie 

  • begeleiding resocialisatie 

schizofrenie behandeling (acute fase)

• mediactie, psychotherapie 

• behandeling van recente problematiek

• evt dwangmaatregel 

psychotische stoornissen kunnen ontstaan door middelen/aandoeningen

• Drugs

• Medicijnen

• afkicken van verslavingen 

• neurologische processen in het limbische systeem 

• verhoogde ontstekingswaarden in het lichaam 

waanstoornis symptomen 

• hardnekkige niet-bizarre waan

• weinig andere verschijnselen en redelijk normaal functioneren 

• verband met sociale isolatie 

• weinig ziekte-inzich of ziekte gevoel —> moeilijk behandelbaar 

schizo-affectieve stoornis

• gemengd psychotisch/ stemming (depressie,manie)

• lijkt op schizofrenie en bipolaire stoornis

wat zijn neurocognitieve stoornissen?

• ernstige vorm van psychische ontregeling 

• gaat vaak gepaard met veranderend bewustzijn

• op basis van schade aan het CZS

• belangrijke aandoeningen

  • delier

  • dementie

  • mild cognitive impairment

kenmerken van delier

• acute verwardheidstoestand door lichamelijke oorzaak

• verwardheid

• desorientatie 

• onrust (vooral ‘s nachts)

• hallucinaties 

• wisselend beloop (1 moment gaat het goed en andere moment opeens niet meer) 

verschil in beloop delier vs dementie

• delier heeft een acuut begin en wanneer de lichamelijke klacht wordt verholpen gaat het meestal weer over 

• dementie heeft een sluipend begin en is progressief, er is ook geen medicijn/behandeling voor 

kenmerken van dementie

• geheugenstoornis

• stoornissen op andere cognitieve terreinen 

• sluipend begin, langzaam verergerend 

kenmerken van Alzheimer dementie (naast algemene symptomen dementie)

• stoornissen in taal

• stoornissen in handelen 

• stoornissen in ruimtelijk inzicht en gevoel 

• stoornissen in executieve functies 

vasculaire dementie

• dementie die ontstaat adhv vaatschade of beroertes

frontotemporale dementie

• gedragsstoornissen zijn kenmerkend voor deze vorm van dementie

Lewy body dementie

• verwardheid en hallucinaties

parkinson dementie

• vertraging van het denken en van het doen

korsakoff dementie

• ontstaan door alchohol

• ernsitge geheugenstoornissen 

Mild cognitive impairment (MCI)

• verschijnselen als bij dementie 

• geen dysfuntioneren in het dagelijks leven 

• vaak een voorbode van dementie (bij 50% van de gevallen)

differentiaal diagnostiek bij dementie/MCI

• depressie 

• delier 

• psychotische stoornis op oudere leeftijd 

• angsstoornis 

• ouderdomsvergeetachtigheid 

bijkomende problemen bij dementie

• hallucinaties

• angst 

• depressie 

• delirante episodes 

• onrust 

• agressiviteit 

• apathie 

• omgangsproblemen

• persoonlijkheidsveranderingen

verschil tussen persoonlijkheidskenmerken en persoonlijkheidsstoornis 

• kenmerken zijn niet problematisch en kunnen soms zelfs nuttig zijn 

• bij een stoornis is er slechte aanpassing op 1 of meerdere terreinen 

indeling persoonlijkheidsstoornissen

• Cluster A: vreemd 

  • schizoide, paranoide etc

• Cluster B: dramatisch 

  • narcistisch, antisociaal, borderline 

• Cluster C: Angstig 

  • vermijdend, afhankelijk, dwangmatig 

acute stress-stoonis

• kenmerken van freeze-reactie 

• korte duur (maximaal 1 maand)

PTSS

• vanaf 1 maand na gebeurtenis 

• verhoogde waakzaamheid blijft 

• herbeleving en nachtmerries 

• negatieve veranderingen in denkbeelden 

• prikkelbaarheid 

derealisatie

• vervreemding van de omgeving 

• ‘in een glazen bol’ 

• komt veel voor bij vermoeidheid etc

depersonalisatie 

• vervreemding van zichzelf 

• los van eigen geest/lichaam 

somatisch-symptoomstoornissen

• onverklaarde lichamelijk klachten 

• gaan gepaard met abnormale gevoelens en/of gedragingen

• mensen worden vaak niet geloofd 

conversiestoornis

• neurologische/zintuigelijke uitval

• past niet bij bepaald ziektebeeld 

• onbewust 

• soms ook lichamelijke oorzaak