Prawo konstytucyjne - all

Konstytucja nie zawiera

Żadnych postanowień niezmienialnych, a w aspekcie proceduralnym - ustanawia szczególny tryb dokonywania w niej zmian

Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć

Prezydent,

Senat lub 92 (⅕) posłów (pozbawiono prawa inicjatywy ustawodawczej Radę Ministrów).

Ustawa o zmianie Konstytycji - uchwalenie

musi zostać uchwalona przez Sejm - większością ⅔ głosów w obecności połowy ustawowej liczby posłów

(kwalifikowaną) i nie później niż w ciągu 60 dni przez Senat (bezwzględną większością głosów i w obecności

przynajmniej połowy ustawowej liczby senatorów)

Metoda sądowa adaptacji prawa UE do polskiego systemu prawnego.

Jej istotą jest założenie, że sądy krajowe stosują prawo UE i to z pierwszeństwem.

Sądy krajowe mają 4 kompetencje (sądowe stosowanie prawa UE)

1) do podjęcia rozstrzygnięcia merytorycznego na podstawie aktu prawa UE
2) Ujęcie w uzasadnieniu argumentacji aktów prawa UE
3) Stosowania prounijnej wykładni prawa krajowego - funkcjonalne/celowościowe - możliwości najbliższe prawu UE
4) Kierowanie pytań prawnych do Trybunału w Luksemburgu, gdy sąd krajowy nie może podjąć rozstrzygnięcia bez wiążącej wykładni (sąd nie wie jak to interpretować) - zasada autonomii jurysdykcyjnej - wykładnia prawa pierwotnego/wtórnego (tu ewentualnie jego ważność)

Zasada demokratycznego państwa prawnego

wyprowadza się z niej wiele norm sprawiedliwościowych, jest doniosła i złożona

Normy prawne konstytuujące zasadę ad. 4 według orzecznictwa polskiego TK. Wskaż co najmniej 6 konkretnych norm.

zasada legalizmu;
względny zakaz retroaktywnego działania prawa;
ograniczenie retrospektywności (by nie ograniczać zaufania);
nakaz ochrony interesów w toku;
zasad przyzwoitej legislacji - odpowiednie vacatio legis, określoność przepisów, unikanie częstych zmian w prawie, wymóg właściwej publikacji; nakaz ochrony praw słusznie nabytych (pacta sunt servanda);
nakaz ustawowego ograniczania wolności, praw i ustawowego ustanawiania obowiązków;
nakaz stosowania zasady proporcjonalności przy ograniczaniu wolności i praw (zakaz nadmiernej ingerencji)

Norma retroaktywna

- norma prawna, która wiąże teraźniejszy obowiązek prawny z konsekwencjami zdarzeń,

które zaistniały w przeszłości. Normą retroaktywną będzie na przykład norma, która nakłada karę za czyn

popełniony w przeszłości.

Norma retrospektywna

– norma prawna, która nie stwarza sytuacji, w których do ukształtowanych stosunków

prawnych wprowadza się nowe regulacje istotnie zmieniające treść tych stosunków wbrew woli strony.

Zasada pomocniczości (subsydiarności) - podstawowe założenia.

Jest to zasada konstytucyjna nakazująca przyjęcie, że sprawy i interesy jednostek, rodziny i podstawowych grup

społecznych powinny być realizowane przez organizacje, w tym struktury władzy publicznej, sytuowane jak

najbliżej adresatów potrzeb.

Cechy prawne i znaczenie godności w świetle Konstytucji RP i orzecznictwa polskiego TK.

jej źródłem jest prawo naturalne, posiada rangę suprakonstytucyjną, zasada ta jest nienaruszalna, musi ona przysługiwać każdemu człowiekowi po równo i w jednakowym zakresie, jest to norma podstawowa porządku prawnego, istotą godności jest podmiotowość (autonomia). Nie jest związana z obywatelstwem. - źródło praw podmiotowych

Podmioty konstytucyjnych wolności i praw.

W rozdziale II Konstytucji RP mowa jest o dwóch podstawowych podmiotach praw i wolności. Są to podmioty

określone statusem : człowieka i obywatela

Czy systematyka Konstytucji jest przesądzająca przy ich kwalifikacji? (prawa i wolności)

Preambuła wskazuje, że podmiotem wszelkich praw określonych w obecnej konstytucji jest każdy przedstawiciel Narodu Polskiego bez względu na inne cechy. Regulacja konstytucyjna dotycząca konstytucyjnych praw i wolności ujęta jest przede wszystkim w rozdziale II

Konstytucji „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”. Systematyka szczególna tego rozdziału ma

determinującą doniosłość przy ich kwalifikacji, podział konstytucyjnych wolności i praw pokrywa się z podziałem na

trzy generacje praw człowieka. Jako pierwsze wymienia się wolności i prawa osobiste, następnie wolności i prawa

polityczne, zaś trzecie w kolejności wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

Pojęcie i cechy normatywne wolności jako postaci prawa podmiotowego

Cechy prawne wolności: wolność to sfera swobodnych zachowań jednostki lub innego podmiotu prawnego, co do których normy prawne są indyferentne. Nie jesteśmy w stanie w sposób enumeratywny lub wyczerpujący wymienić katalogu zachowań będących wyrazem korzystanie z określonej wolności.

. + przykłady wolności

wolność zgromadzeń, wolność zrzeszania się, wolność wypowiedzi

+ konstytucyjny podział wolności

osobiste, polityczne, ekonomiczne

Prywatność jako sfera wolności - pojmowanie.

Prywatność jest sferą wolności - jej istotą jest wolność od ingerencji władz publicznych w życie osobiste. Ma ona ujęcie osobowo-społeczne (np. życie rodzinne) i materialno-przestrzenne (np. stan majątkowy). Szczególnym wyrazem prywatności jest ochrona danych osobowych. Prawo do prywatności - ochrona przed ingerencją władz publicznych

Pojmowanie przywileju

Przyznanie określonych szczególnych świadczeń niedostępnych ogółowi bądź niedostępnych

w danym zakresie ogółowi a także niekiedy zwolnieni spod obowiązku spoczywającego na ogółu. Przyznawania

przywilejów godzi w zasadę równości materialnej. Jednak może być niekiedy uzasadniane normami i wartościami

konstytucyjnymi. Należy jednak wskazać, że przywileje podlegają słabszej ochronie niż prawa w myśl zasady ochrony praw słusznie nabytych.

Pojmowanie immunitetu

instytucja prawna, mocą której osoba z niej korzystająca nie podlega określonym przepisom, do

przestrzegania których inne osoby są zobowiązane. Immunitet może też oznaczać ograniczenie odpowiedzialności

prawnej danej osoby.

Wolność z art. 54 ust. 1

Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i

rozpowszechniania informacji”. WOLNOŚCI WYPOWIEDZ

uprawnienie z art. 61 Konstytucji.

W art.61 Konstytucji RP mamy do czynienia z uprawnieniem wynikającym z prawa związanego z udziałem w

życiu publicznym, czyli mówiąc wprost mamy prawo, by brać udział w posiedzeniach rady gminy

Wolności i prawa osobiste - 4 przykłady.

Prawo do życia:

Nietykalność osobista:

Prawo do ochrony prywatności:

Wolność wyrażania poglądów i opinii:

Wolności i prawa polityczne - 4 przykłady.

Wolność zgromadzeń
Wolność zrzeszania się
Wolność tworzenia i działania partii politycznych
Prawo dostępu do służby publicznej

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne - 4 przykłady

Prawo własności:

Swoboda działalności gospodarczej:

Wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy:

Prawo do nauki:

Pojęcie i cechy normatywne uprawnienia (tj. prawa w ujęciu wąskim) jako postaci prawa podmiotowego

Istotą prawa jest możność podjęcia określonego działania przy braku obowiązku podmiotu uprawnionego. Uprawniony korzysta z pojedynczego uprawnienia lub sekwencji uprawnień w celu uzyskania określonych świadczeń czy wymuszenia określonego stanowiska władz publicznych. Czyli bez przepisu w rozumieniu przedmiotowym nie ma uprawnienia. Nie ma ktoś prawa wyborczego, jeżeli akt prawny mu tego prawa nie przyznaje.

Pojęcie i ochrona danych osobowych jako wyraz ochrony sfery prywatności.

Istotą prywatności jest to wolność od ingerencji władz publicznych w sferę życia osobistego. Rozpatrujemy ją w

ujęciu osobowo-społecznym, np. życie intymne, rodzinne, przekonania, wyznanie oraz materialno-przestrzennym,

np. stan majątkowy. Szczególnym wyrazem prywatności są dane osobowe

Konstytucyjne i ustawowe założenia ochrony danych osobowych.

obowiązek ujawnienia danych dotyczących konkretnej osoby musi wynikać z ustawy, a

organy władzy publicznej mogą przetwarzać jedynie takie dane osobowe, które są niezbędne w demokratycznym

państwie prawnym. Konstytucja daje jednocześnie obywatelowi prawo dostępu do dotyczących go danych,

sprostowania lub usunięcia dotyczących go danych nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób niezgodny z przepisami ustawy. W myśl ustaw; ustawa o ochronie danych osobowych reguluje: zasady postępowania przy przetwarzaniu danych osobowych

Konstytucyjna treść prawa do sądu.; wymień co najmniej 6 elementów jego treści. (artykuł 45)

Art. 45 ust. 1 Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przezwłaściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Podmiotem prawa do sądu jest każdy, co oznacza, że odnosi się ono do wszystkich osób fizycznych (niezależnie od obywatelstwa) oraz do wszystkich osób prawnych prawa prywatnego, ale też jednostki samorządu terytorialnego w zakresie ochrony ich samodzielności.

Konstytucyjna treść prawa do sądu.; wymień co najmniej 6 elementów jego treści

1) Prawo osobiste/podmiotowe przysługujące każdemu podmiotowi ze zdolnością prawną
2) Jawne rozpatrzenie bez zbędnej zwłoki
3) Prawo do niezależnego sądu i niezawisłego sędziego
4) Prawo do instancyjności
5) Prawo wyegzekwowania wyroku
6) Odpowiednie ukształtowanie procedury - sprawiedliwość, jawność
7) Zakaz zamykania drogi do sądu (art. 77 ustęp 2 Konstytucji)

8) Rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie bez zwłoki

9) Monopol sądów na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości
10) prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy: jawność jest podstawową gwarancją transparentności i społecznej

kontroli nad wymiarem sprawiedliwości.

władza sądownicza

pełni funkcję apolitycznego czynnika równowagi podziału władz, jak i apolitycznego gwaranta ochrony praw i wolności jednostki. Na mocy art.173 KRP władza sądownicza jest władzą niezależną od legislatywy i egzekutywy. Jej struktury nie mają w Polsce jednolitego charakteru, zalicza się do niej sądy –  i trybunały

wymiar sprawiedliwości

jest to funkcja sądów. Określana jako działalność państwa polegająca na wiążącym

rozstrzyganiu sporów o prawo (sądzenie), w których przynajmniej jedną ze stron jest jednostka lub inny podmiot

podobny.

konstytucyjne funkcje SN)

1) Nadzór nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych - jurysdykcyjny, poza instancyjny, rozpatruje kasacje i inne środki odwoławcze od prawomocnych orzeczeń (nie musi ich uwzględniać przez co nie jest 3 instancją, bierze sprawę, gdy budzi jego ciekawość)
2) Podejmowanie uchwał wyjaśniających problemy prawne i rozbieżności w orzecznictwie - niektóre z nich mają formę/status zasad prawnych (związują one wszystkie składy SN, ale nie wiążą sądów powszechnych)
3) Stwierdzanie ważności wyboru Prezydenta (rozstrzyganie protestów złożonych do PKW)

Konstytucyjna funkcja i ustawowe kompetencje sądów administracyjnych (wojewódzkich i NSA).

Kontrola działalności administracji publicznej; Nadzór zawiera w sobie element weryfikacyjny. Właściwość sądów administracyjnych obejmuje: kontrole decyzji administracyjnych; kontrolę aktów prawa miejscowego pod względem legalności; rozpatrywanie skarg na bezczynność organów;

Sąd najwyższy

podejmuje wyroków; uchwały; stwierdzanie ważności wyborów; kierowanie pytań prejudycjalnych

Pojmowanie zasady równości wobec prawa

1) zasadę równości wobec prawa: wszyscy są wobec prawa równi. Wszystkie podmioty prawa charakteryzujące

się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu powinny być traktowane równo, według jednolitej miary, bez

zróżnicowań dyskryminujących lub faworyzujących. Jednocześnie zasada ta zakłada odmienne traktowanie tych

podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej. „Cecha relewantna” to cecha, której występowanie ma

przesądzać o spełnieniu przesłanki podobieństwa.

2) zasadę równego traktowania wszystkich przez władze publiczne: wszyscy mają prawo do równego traktowania

przez władze publiczne

3) zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny

równości wobec prawa; czy ma ona wymiar absolutny. (czy jej naruszenie to dyskryminacja?)

W pewnych sytuacjach pozwala ona na różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych.

Musi to być jednak uzasadnione (usprawiedliwione) – dopiero jeżeli takiego uzasadnienia brakuje, to zróżnicowanie

nabiera charakteru dyskryminacji (uprzywilejowania) i staje się sprzeczne z art. 32 ust. 2 Konstytucji.

Finansowanie partii politycznych i źródła ich majątku ; "własne i publiczne”. (konstytucyjne i ustawowe)

Partia musi utworzyć fundusz wyborczy i tzw. fundusz ekspercki. Nadto pp nie może prowadzić działalności gospodarczej. P– należy wskazać na dwa podstawowe źródła finansowania pp z budżetu: subwencje wypłacane na podstawie ustawy o pp w odniesieniu do partii, które w wyborach do Sejmu uzyskały co najmniej 3% ważnie i wpłaty od ludzi/członków

Zrzeszenie:

Dobrowolna, samodzielna organizacja osób

fizycznych lub prawnych utworzona w celu realizacji wspólnych interesów, poglądów lub wartości np. politycznych,

społecznych, religijnych, zawodowych czy hobbystycznych. Np. ZNP/ZHP

Samorząd zawodowy

: to powołana na podstawie ustawy organizacja skupiająca osoby fizyczne wykonujące

określony zawód zaufania publicznego bądź pełniące szczególnie odpowiedzialną służbę oraz realizująca zadania

określone w przepisach prawa i/lub w statucie danego samorządu zawodowego.

Samorząd gospodarczy

rodzaj samorządu obejmujący organizacje samorządowe osób prowadzących działalność

gospodarczą w określonej dziedzinie gospodarki. Np. izby rzemieślnicze/rolnicze

Stowarzyszenie

: w myśl ustawy Prawo o stowarzyszeniach: dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie w celach

niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala

akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.

stwowarzyszenia (ogólne/rejestrowane)

towarzyszenie działające na zasadach ogólnych (można je uznać

rejestrowanym): może je utworzyć co najmniej 7 osób fizycznych, które uchwalają statut i wybierają komitet

założycielski. Uzyskuje ono osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą uprawomocnienia się

postanowienia sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia. Podlegają wpisowi do KRS

stowarzyszenia (zwykłe)

uproszczona forma stowarzyszenia, nie ma osobowości prawnej. Mogą je

założyć co najmniej 3 osoby fizyczne, które uchwalają regulamin działalności, określający m.in. przedstawiciela

reprezentującego stowarzyszenie. O utworzeniu takiego stowarzyszenia jego założyciele informują wojewodę

(właściwego ze względu na adres przyszłej siedziby). Jeśli w ciągu 30 dni Sąd nie zakaże działalności tego

stowarzyszenia, to może ono rozpocząć działalność.

Pojęcie prawa wyborczego w ujęciu przedmiotowym; jakie akty prawne tworzą prawo wyborcze.

W znaczeniu przedmiotowym: przyjęte zasady systemu wyborczego danego państwa, ogół norm prawnych

wywieszonych z Konstytucji, TFUE, Kodeksu wyborczego, rozporządzenia, uchwały PKW. Przedmiotem prawa

wyborczego są: zasady kandydowana, kampanii, finansowania, przeprowadzania i finansowanie wyborów. Jest to

zakres treściowy.

Bierne prawo wyborcze - pojęcie, odzwierciedlenie w Konstytucji i w Kodeksie wyborczym.

Ogół norm prawnych określających warunki, jakim musi odpowiadać obywatel, aby mógł kandydować i być

wybrany do organu przedstawicielskiego. Bierne prawo wyborcze – jest to prawo kandydowania w wyborach do organów władzy centralnej, bądź organów jednostek samorządu terytorialnego. Jedną z przesłanek posiadania biernego prawa wyborczego jest równoczesne posiadanie czynnego prawa wyborczego. (+ wiek)

Jak należy rozumieć zwrot „wybory wolne”?

Prawnie określeni ludzi mogą zgłosić kandydatów na przedstawicieli. Pojęcie zasady wolnych wyborów jest nawiązaniem do zasady pluralizmu politycznego i oznacza zagwarantowanie swobodnego udziału podmiotów politycznych w wyborach. W doktrynie bywa różnie rozumiane, nie mniej jednak można wyodrębnić jej zasadnicze cechy. Są nimi: pełna swoboda wyrażania przez wyborców ich woli w nieskrępowanym i wolnym od nacisku władz akcie głosowania

Pojęcie i istota zasady powszechności prawa wyborczego.

Dotyczy określenia kręgu osób uprawnionych do czynnego udziału w wyborach. Stanowi ona gwarancję, że

wszyscy obywatele dorośli i zdolni do podejmowania decyzji w sprawach publicznych dopuszczeni są do udziału w

wyborach. Prawa wyborcze przysługują zatem wszystkim obywatelom, którzy ukończyli 18 lat, nie są pozbawieni

praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądu, nie są pozbawieni praw publicznych i nie są ubezwłasnowolnieni. Dotyczy to zarówno czynnego jak i biernego prawa wyborczego. Wybory trzeba wyznaczać

na dzień wolny od pracy, wyznaczać obwody głosowania.

Zasada powszechności prawa wyborczego w ujęciu historycznym; jej wpływ na rozwój demokracji.

Zasady prawa wyborczego są wskaźnikiem demokratycznego wyrazu państwa. Na nich oparty jest cały system prawa wyborczego. Zapoczątkowane zostały one podczas Wielkiej Rewolucji Burżuazyjnej we Francji. W Polsce natomiast katalog zasad prawa wyborczego, po II wojnie światowej, został ustanowiony przez Konstytucję PRL

Gwarancje realizacji zasady powszechności

Obowiązek prowadzenia rejestru wyborców. Możliwość głosowania: za granicą, korespondencyjnie,

przez pełnomocnika.Gwarancje instytucjonalne: PKW – nadzór nad przestrzeganiem zasad wyborczych. Sądy –

rozpatrują skargi i protesty wyborcze. Sąd Najwyższy – orzeka o ważności wyborów. Trybunał Konstytucyjny –

bada zgodność prawa z Konstytucją. Ułatwienia

osób niepełnosprawnych i przebywających za granicą. Kampanie informacyjne. Sądowa ochrona: Protesty

wyborcze w przypadku naruszenia powszechności. Możliwość unieważnienia wyborów

Cenzus wyborczy

Cenzus wyborczy - ograniczenie powszechności prawa wyborczego polegające na przyznaniu prawa głosu w

zależności np. od posiadanego majątku, wykształcenia lub od okresu zamieszkania na danym terenie. Warunki

przyznania obywatelowi czynnego i biernego prawa wyborczego.

jakie cenzusy przewiduje polskie prawo. Pozytywne/negatywne przesłanki dysponowania prawem wyborczym w Polsce.

wieku, domicylu, pełni praw publicznych

Gwarancje przestrzegania zasady powszechności prawa wyborczego.

Nakaz wyznaczania wyborów na dzień wolny od pracy (głosowanie musi zamknąć się w jednym dniu, niedziela); zasady tworzenia obwodów głosowania (tworzone według kryterium terytorialnego, tworzy je Komisarz wyborczy, a także tworzenie ich w np. DPS-ach); instytucja rejestru i spisów wyborców; instytucja zaświadczeń o prawie do głosowania (nie dotyczy wyborów lokalnych); procedura protestu wyborczego (można wnieść protest).

Zasada równości prawa wyborczego - ujęcie formalne

znacza przyznanie każdemu wyborcy w wyborach do tego samego organu jednakowej

liczby głosów. Jeden wyborca = jeden głos, równość szans w głosowaniu i kandydowaniu.

Zasada równości prawa wyborczego - ujęcie materialne.

oznacza, że waga każdego głosu jest taka sama, tzn. każdy głos jest w równym stopniu

ważny i w równym stopniu wpływa na wynik wyborów. Równość oddanych głosów, równe szanse.

Gwarancje zachowania zasady równości w obu ujęciach; pojęcie normy przedstawicielstwa.

Materialny aspekt nie musi znajdować zastosowania w wyborach do Senat, bo Konstytucja RP pomija tę zasadę. Aby zapewnić formalny aspekt zasady równości Istotą równości formalnej prawa wyborczego jest przyznanie wyborcom w danym okręgu jednego albo jednakowej liczby głosów. Gwarancją respektowania równości formalnej na gruncie prawa polskiego jest aktualizacja spisów wyborców, związana z wydawaniem zaświadczeń o prawie do głosowania – co wyklucza dwukrotne głosowanie.

Zasada bezpośredniości prawa wyborczego; jak należy ją rozumieć?

Zasada bezpośredniości prawa wyborczego oznacza, że wyborca oddaje swój głos na osobę lub osoby, które mają

zostać wybrane, a więc objąć mandat w drodze danego głosowania. Tym samym wyborca decyduje bezpośrednio o składzie organu przedstawicielskiego. Konstytucja RP wymaga dochowania zasady bezpośredniości we wszystkich postępowaniach wyborczych. Nie ma pośredników/elektorów.

a) głosowanie imienne (personalne),

Głosowanie imienne (senat/Prezydent RP/organ wykonawczy/rada gminy) - mandat personalny, liczba głosów zależy od liczby mandatów w okręgu - nie może być większa od niej, wyborca oddaje głos na kandydat/ów z imienia i z nazwiska (wskazanych), co sprawia, że uzyskują mandat ad personam, ich liczba nie jest ograniczona. Zależy od liczby komitetów, które mogą skutecznie zgłosić listy (ale można ograniczyć komitet w zakresie zgłaszanej liczby kandydatów). Względna (senatorowie/radni), bezwzględna (Prezydent/organ wykonawczy)

b) głosowanie na listę komitetu wyborczego z preferencją personalną,

tylko jeden głos, powiązane z zasada proporcjonalności, okręgi wielomandatowe, głosujemy na komitet, ale stawiamy X przy indywidualnym kandydacie, komisje przydzielają mandaty w odniesieniu do poszczególnych okręgów (do PE po podsumowaniu list ogólnopolskich), komisje przyznają mandaty (w tym kandydaci, którzy go zostali), w razie opróżnienia mandatu - dostaje go kolejna osoba

c) głosowanie na listę komitetu wyborczego bez preferencji personalnej.

tylko głos przy nazwie komitetu, w Polsce nie występuje, powiązanie z zasadą proporcjonalności, głos na listę komitetu, przydziela się mandaty (komitet decyduje, komu da mandat), w razi opróżnienia mandatu - następcą kandydat z listy wskazany przez komitet

Ujęcie sposobów głosowania wg pyt. 44 w Kodeksie wyborczym w odniesieniu do poszczególnych wyborów.

Głosowanie imienne: stawiamy jednego X, nie można postawić paru X albo braku X

Głosowanie na listę komitetu wyborczego z preferencją personalną: głosujemy na listę - nie można postawić paru X, jak postawimy pare X w jednej liście to jest ważny, ale z pierwszeństwem dla tego, kto jest pierwszy.

Sposoby głosowania: a) osobiste,

sami

Sposoby głosowania: b) przez pełnomocnika,

przysługuje wyborcy niepełnosprawnemu o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz osobie, która najpóźniej w dniu głosowania kończy 75 lat. Osoba taka może udzielić pełnomocnictwa do głosowania w jego imieniu w wyborach.

Sposoby głosowania: c) korespondencyjne

jest to głosowanie za pośrednictwem poczty. Prawo takiego głosowania przysługuje wyborcy niepełnosprawnemu o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Zamiar głosowania korespondencyjnego wyborca niepełnosprawny zgłasza komisarzowi wyborczemu do 15 dnia przed dniem wyborów.

Sposoby głosowania: d) kumulatywne

W Polsce nie występuje – wyborcy daje się do dyspozycji tyle głosów, ile wynosi do obsadzenia liczba mandatów w okręgu. Może on wtedy udzielić poparcia tylu kandydatom, ile ma głosów, bądź skumulować swoje głosy i oddać na jednego kandydata.

Zasada tajności głosowania; jakie są jej istota i gwarancje zachowania?

Oznacza zapewnienie głosującemu tajemnicy wyboru. Wyborca oddaje swój głos w taki sposób, by pozostałe

osoby nie wiedziały, na kogo głosuje. Nie ma on obowiązku ujawniać komukolwiek, na kogo głosuje. Zasada ta

dotyczy tylko jednego stadium procesu wyborczego – głosowania. Gwarancje: oddzielne kabiny, głosy zdała od

ludzi, karty nie są imienne, urna jest zamknięta i opieczętowana. Ta zasada ma charakter bezwzględny, chroni

przed presją, manipulacjami i fałszowaniu wyborów.

Zasada większości w prawie wyborczym; r

iększość – głosowanie oparte na zasadzie większości. Decyzję podejmuje się większością ważnych głosów

oddanych przez uprawnionych do wzięcia udziału w głosowaniu. Oznacza to, że większość podmiotu zbiorowego

upoważniona jest do tworzenia woli całości.

rodzaje większości, konsekwencje prawno- polityczne.

względna (zwykła), bezwzględna (absolutna) [+kwalifikowana, ale jej nie ma w prawie wyborczym]

Większość względna (zwykła):

Największa liczba ważnie oddanych głosów na kogoś/coś w porównaniu do innych ważnie oddanych głosów. Określone rozwiązanie nabiera mocy wiążącej, gdy za jego przyjęciem głosowało więcej osób biorących udział w głosowaniu niż za przyjęciem jakiegokolwiek innego rozwiązania poddanego pod głosowanie. Głosów wstrzymujących się nie powinno się brać pod uwagę, gdyż nie opowiadają się one za żadnym z rozwiązań poddanych pod głosowanie.

Większość bezwzględna (absolutna):

50% ważnie oddanych głosów + 1 głos, przy czym musi głosować więcej niż połowa. Występuje wówczas, gdy dla ważności danej decyzji wymagana jest ponad połowa ważnie oddanych głosów, a więc o jeden głos więcej od sumy pozostałych ważnie oddanych głosów (tzn. przeciwnych i wstrzymujących się).

Odzwierciedlenie zasady większości w polskim Kodeksie wyborczym

W polskim Kodeksie wyborczym zasada większości odzwierciedlona została w wyborach prezydenckich i wyborach organów wykonawczych gmin – stosuje się większość bezwzględną – jeśli żaden kandydat w pierwszej turze nie uzyska ponad 50% oddanych głosów to przeprowadzana jest druga tura głosowania, w której biorą udział kandydaci z największą liczbą głosów i spośród nich wybierany jest kandydat, który uzyska ponad 50% głosów. Ponadto w Kodeksie wyborczym zasada większości została odzwierciedlona przy wyborze do Senatu – 100 senatorów wybiera się na zasadzie większości względnej.

Zasada proporcjonalności w prawie wyborczym; pojmowanie, konsekwencje prawno- polityczne.

Zasada proporcjonalności w prawie wyborczym oznacza taki sposób przeliczania głosów na mandaty, w którym

liczba zdobytych mandatów przez poszczególne listy kandydatów odpowiada (w możliwie największym stopniu)

liczbie głosów oddanych na te listy. Jej zastosowanie wymaga wprowadzenia okręgów wielomandatowych i

przyjęcia jednej z technik arytmetycznych do podziału mandatów, takich jak metoda d’Hondta czy Sainte-Laguë. - nie ma zjawiska “zmarnowanych głosów”

Sposoby przeciwdziałania negatywnym konsekwencjom zasady proporcjonalności.

progi wyborcze, finansowanie tylko partii, które zdobyły określony % głosów

Zarządzanie poszczególnych wyborów według Konstytucji i Kodeksu wyborczego

Do Sejmu i Senatu - zarządza Prezydent RP w drodze postanowienia. Termin wyborów musi być ogłoszony nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu. Termin wyborów Prezydent ogłasza na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu. Kadencja Sejmu i Senatu trwa 4 lata. Przy skróceniu kadencji – wybory zarządzane na dzień przypadający nie później niż 45 dni od zarządzenia o skróceniu kadencji. Wybory prezydenckie - zarządza je Marszałek Sejmu, na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta, przy opróżnieniu urzędu Prezydenta – zarządzone nie później niż w 14 dniu po opróżnieniu urzędu, data wyborów ustanawiana na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów. wybory do organów samorządowych – zarządzane przez Premiera w drodze rozporządzenia. Zarządzane są nie później niż na 30 dni przed upływem kadencji rad. Data wyborów wyznaczana po zasięgnięciu opinii PKW. Wybory w dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 60 dni po upływie kadencji rad.

Czym jest tzw. kalendarz wyborczy?

W postanowieniu, organ zarządzający wybory, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, określa dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych przewidzianych w kodeksie wyborczym.

Finansowanie wyborów

pokrycie kosztów związanych z ich organizacją i przeprowadzeniem, następuje z budżetu państwa

Ustanowienie szczególnych regulacji dotyczących finansowania kampanii wyborcze

Wydatki na kampanię są pokrywane ze źródeł własnych poszczególnych komitetów wyborczych. Środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić jedynie z funduszu wyborczego tej partii; środki finansowe funduszu mogą pochodzić tylko z wpłat własnych partii politycznej. itd

Państwowa Komisja Wyborcza pozycja prawna

organ w skali centralnej; stały najwyższy organ właściwy do wszystkich procedur

wyborczych i referendalnych. Jest to organ działający także między kolejnymi wyborami i referendami

PKW skład,

PKW składa

się z 9 członków: 3 sędziów TK, 3 sędziów SN i 3 sędziów NSA. Wskazują ich prezesi odpowiednich sądów, a powołuje Prezydent RP na 9 letnią kadencję. Skład: przewodniczący, zastępcy, sekretarz.

PKW zadania

przeprowadzaniem wyborów należy: sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego; sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisów wyborców; powoływanie (np.)

PKW podstawowe kompetencje.

PKW wydaje wytyczne wiążące komisarzy wyborczych i komisje wyborcze niższego stopnia oraz wyjaśnienia dla organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, a także podległych im jednostek organizacyjnych wykonujących zadania związane z przeprowadzeniem wyborów, wydawanie uchwał

Komisje wyborcze

kolegialny organ, odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie wyborów oraz za nadzór nad samym aktem głosowania, nie mają stałego charakteru

Komitet wyborczy

doraźne zrzeszenia tworzone przez partie polityczne i samych wyborców, a w wyborach samorządowych także przez organizacje społeczne. Ich zadaniem jest wysunięcie listy kandydatów, prowadzenie (w tym finansowanie) na ich rzecz kampanii wyborczych, także udział w nadzorowaniu procesu wyborczego poprzez tzw. mężów zaufania.

Okręg wyborczy

ednostka terytorialna, w ramach której dokonywane jest obsadzenie określonej liczby mandatów, a więc wybór określonej liczby posłów czy senatorów

Obwód głosowania

jednostka terytorialna, w ramach której oddaje głosy określona grupa wyborców. W skład każdego okręgu wchodzi więc pewna liczba obwodów – w obwodach tych jest jednakowa lista kandydatów, ale każdy obwód obejmuje inną grupę wyborców uprawnionych do głosowania. W wyborach prezydenckich jest jeden ogólnopolski okręg wyborczy.

Rejestr wyborców

stały, prowadzony przez każdą gminę, obejmuje wszystkie stale zamieszkałe na terenie gminy

osoby, którym przysługuje prawo wyborcze. Wykorzystywany jest we wszystkich wyborach i referendach,

aktualizacja następuje na bieżąco.

Spis wyborców

sporządzany dla każdych wyborów na podstawie rejestru wyborców. Jest to spis osób

uprawnionych do głosowania w poszczególnych obwodach głosowania. Wyłożony do wglądu w urzędzie gminy,

można wnosić reklamacje j/w. Spis ten obejmuje tylko osoby stale zamieszkujące na terenie danego obwodu,

Rozstrzyganie sporów prawnych na tle: a) nieujęcia wyborcy w spisie (albo rejestrze)

Rejestr wyborców/spis wyborców - Każdy może wnieść do urzędu reklamację na nieprawidłowości w

rejestrze/spisie – np. nieujęcia wyborcy w spisie. Decyzję wtedy podejmuje wójt/burmistrz/Prezydent, można się

odwołać do sądu rejonowego (ostateczne rozstrzygnięcie).

Rozstrzyganie sporów prawnych na tle: b) rejestracji listy kandydatów,

Jeśli okręgowa komisja odmówi rejestracji listy – ostateczne rozstrzygnięcie należy do PKW, a gdy odmowa

spowodowana jest brakiem wymaganej liczby podpisów – do sądu okręgowego.

c) protestów wyborczych - na podstawie Kodeksu wyborczego

Protesty wyborcze kierowane są do sądu na wniosek wyborcy. Wskazują określone uchybienie w przeprowadzaniu

wyborów i domagają się unieważnienia wyborów w całości/części. Prawo wniesienia protestu ma każdy wyborca, a

także przewodniczący właściwej komisji wyborczej oraz pełnomocnik każdego komitetu wyborczego

Rozstrzyganie sporów prawnych na tle (poszczególne wybory)

Przy wyborach parlamentarnych i prezydenckich – protest wnosi się do SN na piśmie, najpóźniej 7 dnia od ogłoszenia wyników wyborów przez PKW. – rozpatrywany jest przez 3 sędziów w ramach Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych SN – wydają oni opinię w przedmiocie protestu. Przy wyborach samorządowych – protesty wyborcze wnosi do terytorialnie właściwych sądów okręgowych. Rozstrzygnięcie powinno zapaść w ciągu 30 dni, przysługuje do niego zażalenie do SA.

W jaki sposób i ile głosów oddaje wyborca w wyborach do poszczególnych organów jednostek samorządu terytorialnego?

W miastach na prawach powiatu wyborcy otrzymają tylko trzy karty. Na szarym tle znajdą się nazwiska kandydatów do rady miasta, na niebieskim – do sejmików wojewódzkich, a na różowym – w wyborach Prezydenta miasta. Kart wyborczych w miastach na prawach powiatu jest mniej, gdyż nie odbywają się w nich wybory do rad powiatu (4 karty)

Stwierdzenie ważności poszczególnych wyborów.

W polskim systemie wyborczym stwierdzenie ważności wyborów jest istotnym elementem końcowego etapu procesu wyborczego i należy do kompetencji Sądu Najwyższego

Mandat parlamentarny

wynikające z wyborów pełnomocnictwo udzielone członkowi parlamentu przez wyborców;  całokształt praw i obowiązków parlamentarzysty; określenie funkcji członka parlamentu. Obowiązujące przepisy używają pojęcia mandat we wszystkich tych znaczeniach, nie różnicując w istotniejszy sposób statusu prawnego posła i senatora.

Nabycie (uzyskanie) mandatu

nie jest równoznaczne z jego objęciem i wykonywaniem. Nabycie mandatu następuje na mocy decyzji wyborców z chwilą ogłoszenia prawomocnych wyników wyborów

Objęcie mandatu wymaga

dokonania przez posiadacza mandatu pewnych dodatkowych czynności określonych przez prawo. Zasadą jest, że wykonywanie mandatu przez radnego musi być poprzedzone złożeniem ślubowania, które jest warunkiem sine qua non (przystąpienia do wykonywania) mandat

Mandat trwa

przez całą kadencję i wygasa wraz z jej zakończeniem. Poseł i senator- mandat może wygasnąć w trakcie kadencji jeśli poseł/senator: odmówił złożenia ślubowania, utracił prawo wybieralności, zrzekł się mandatu, zmarł, objął stanowisko np. członka RPP, został uznany za winnego złożenia fałszywego oświadczenia w postępowaniu lustracyjnym

Wygaśnięcie mandatu w czasie kadencji

powoduje jego opróżnienie. Można wówczas: pozostawić mandat nieobsadzony- współcześnie rzadko stosowane, uzupełnić skład organu przedstawicielskiego (nowy mandatariusz sprawuje swój mandat do końca kadencji danego organu)- w Polsce stosuje się 3 sposoby uzupełniania składu przedstawicielskiego podczas kadencji: powierzanie wakującego mandatu następującemu kandydatowi z tej samej listy, z której był wybrany przedstawiciel, którego mandat wygasł stosuje się przy uzupełnianiu składu Sejmu i PE oraz w przypadku wygaśnięcia mandatu radnego rady gminy w gminach będących miastami na prawach powiatu, a także w przypadku radnego rady powiatu/województwa wybory uzupełniające.

Zagadnienie niepołączalności mandatów według konstytucji (art. 103, art. 107).

Konstytucja RP wprowadza zasadę niepołączalności mandatów, której celem jest zapewnienie niezależności i

przejrzystości działania organów przedstawicielskich oraz unikanie konfliktu interesów. Art. 103 Konstytucji dotyczy

posłów i senatorów i przewiduje, że: Mandatu posła lub senatora nie można łączyć z funkcją: Prezesa NBP, Prezesa

NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, członka KRRiT, ambasadora, sędziego, prokuratora,

funkcjonariusza służb mundurowych (np. policji, wojska), a także z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Senatu,

Prezydenta RP lub w administracji rządowej (z wyjątkiem członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu). Dodatkowo, ustawa może określić inne przypadki zakazu łączenia mandatu z pełnieniem określonych funkcji publicznych lub wykonywaniem określonej działalności. Art. 107 Konstytucji przewiduje możliwość ustanowienia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez posłów i senatorów

Niepołączalność w aspekcie formalnym:

Istotę tej instytucji można sprowadzić do zakazu łączenia mandatu z inną funkcją publiczną. Zakaz ten nie stoi na

przeszkodzie, by osoba pełniąca funkcję publiczną ubiegała się skutecznie o mandat parlamentarny i odwrotnie.

Wynika z niego jedynie obowiązek rezygnacji bądź zawieszenia jednej z wzajemnie wykluczających się funkcji

publicznych.

Niepołączalność bezwzględna -

wymaga od posła rezygnacji z jednej wzajemnie wykluczających się funkcji. Niepołączalność względna - wymaga od posła jedynie zwieszenia jednego z dwóch wykluczających się stanowisk