Kafli 11 - Correspondance Relations

Correspondance relations

Correspondance relations

Inniheldur sérstaka gerð áreitisstjórnunar þar sem greinireiti er hegðun einstaklings t.d. fylgni á milli þess sem maður segir og gerir

Yrt hegðun (verbal behavior)

Að tjá tilfinningar sínar, að segja og gera, að rifja upp gjörðir og atvik. Einnig að búa til og fylgja reglum, heilræðum og leiðbeiningum.

Mat á eigin getu (self-efficacy)

Albert Bandura!

Eftirherma (imitation)

Sá sem lærir þarf að framkvæma svörun sem er ný fyrir þeim og gæti bara hafa orðið til við að horfa á fyrirmynd sýna svipaða hegðun.

Gæti verið að eftirhermur eigi sér líffræðilegan grunn.

Börn og eftirhermur

McDougall.

Ungabörn sem voru allt að 4 mánaða gömul ulluðu þegar fullorðins-fyrirmynd ullaði.

Gæti hinsvegar verið vegna félagslegrar skilyrðingar frekar en að þetta sé sönn eftirherma.

Skyndileg eftirherma (spontaneous imitation)

Eftirherma sem byggir á þróun og náttúruvali frekar en lífsreynslu einstaklings

Meðfædd eftirherma (innate imitation)

Gert kleift af sérstökum taugafrumum í heilum prímata

Eftirherma með töf (delayed imitation)

Krefst þess að neminn þarf að muna fyrirmyndaráreitið, frekar en að bein áreitastjórn verði með fyrirmyndarhegðun

Macaque apar og eftirhermur

Rannsókn eftir Kawai.

Einn api fann nýja leið til að aðskilja sand og hveiti til að hægt væri að borað meira. Brátt fóru aðrir apar í hjörðinni að herma eftir hegðuninni. Þessi hegðun yfirfærðist svo yfir á aðra hegðun t.d. að skola sand af sætum kartöflum.

Hinsvegar erfitt að segja til um hvort eftirherman hafi verið meðfædd eða lærð.

Thorndike og eftirhermur

Taldi að dýr gætu ekki lært með því að fylgjast með.

Skyndileg eftirherma hjá dúfum

Robert Epstein (yikes).

• Mælt þannig að ef neminn sýndi skilgreindu hegðunina meira en á grunnskeiði þá væri það sönnun um skyndilega eftirhermu.

• Allar dúfur í rannsókninni sýndu meiri markhegðun með fyrirmynd nálægt heldur en á grunnskeiði.

• Fuglarnir héldu áfram að sýna hegðunina eftir að fyrirmyndin var fjarlægð.

• Gerði líka rannsókn á eftirhermu með töf og fékk sömu niðurstöður. Skyndileg eftirherma var m.a.s. eftir að 24klst. höfðu liðið frá því að fylgst var með fyrirmynd og eftirherman var prófuð.

Ályktanir dregnar af niðurstöðum Epsteins (yikes)

• Skyndilegar eftirhermur virðast vera raunverulegar og hluti af tegundabundinni hegðun. Hún hefur líklega verið mikilvæg fyrir afkomu ýmissa tegunda.

• A.m.k. þrír þættir í rannsókn Epsteins gefa til kynna að reynsla af umhverfinu sé líka mikilvæg

  • Félagsleg samskipti sem geta leitt til eftirhermu (dúfur sem hafa verið einangraðar frá fæðingu sýna minni áhrif)

  • Áhrif matarstyrkingar geta aukið eftirhermur

  • Aðeins einn hlutur var í boði fyrir dúfurnar í rannsókninni, niðurstöðurnar gætu verið öðruvísi ef fleiri hlutir væru í boði

Rannsókn Meltzoff og Moore

Rannsökuðu eftirhermur hjá nýfæddum börnum.

1. Fyrsta rannsókn: 12-21 daga gömul börn gátu hermt eftir svipbrigðum og handahreyfingum fullorðinna fyrirmynda.

2. Önnur rannsókn: Framkvæmd til að leiðrétta nokkur aðferðarfræðileg mistök sem voru í fyrstu rannókninni.

   Ungabörnin hermdu mest eftir ulli. Þegar fyrirmynd opnaði munninn hermdu ungabörnin eftir því, frekar en að ulla. Niðurstöður sýndu að ungabörn gátu sýnt skyndilega eftirhermu.

3. Seinni rannsóknir: Fundu eftirhermur á ulli og að opna munn hjá ungabörnum sem voru 0,7-71 klst. gömul.

Gagnrýni á Meltzoff og Moore

• Ull er dæmigerð hegðun fyrir mannfólk sem verður vegna margra mismunandi áreita, ekki bara þegar fullorðinn einstaklingur ullar

• Rannsóknir sem voru gerðar snemma útiloka ekki að hegðunin gæti orsakast af tegundabundinni örvun frekar en að hún sé eftirherma

Eftirherma með töf hjá ungabörnum

Meltzoff.

Ungabörn frá 9-24 mánaða sýna meiri eftirhermur en samanburðarhópur, þar sem biðin er 24 klst - 4 mánuðir.

14 mánaða gömul börn sýndu eftirhermu með 24 klst. töf eftir að hafa horft á sjónvarpið.

Active intermodal mapping

Meltzoff og Moore.

Ungabörn geta fylgst með svipbrigðum sínum í gegnum stöðu- og hreyfiskyn og borið þá endurgjöf saman við það sem þau sjá.

Spegilfrumur (mirror neurons)

Taugafrumur í ventral premotor area. Taugafrumurnar skjóta þegar einstaklingur fylgist með fyrirmynd eins og hann væri sjálfur að framkvæma gjörðina.

Hafa bæði hreyfi- og sjónvirkni.

Gæti hjálpað við

• Félagslega samhæfingu

• Félags- og tungumálanám hjá börnum

Atferlisfræðileg greining á eftirhermum

1. Gæti verið að þær séu ekki meðfæddar heldur algjörlega þróaðar í gegnum skilyrðingu og nám

2. Gæti verið að þær séu meðfædd, en niðurstöður rannsókna virðast vera á móti því

3. Líklegast að þetta sé samspil erfða og umhverfis

Virk eftirherma (operant imitation)

Eftirherma sem er mótuð af afleiðingum

• Greinireiti = hegðun fyrirmyndar

• Virk hegðun = hegðun sem er sýnd sem passar við hegðun fyrirmyndar

• Styrking = yrt hrós

Albert Bandura og virk eftirherma

Benti á að í daglegu lífi er ferlið ekki jafn klippt og skorið. Það getur liðið langur tími á milli þess sem fyrirmynd sýnir virka hegðun og hermt er eftir henni.

Hann var því á móti virkri eftirhermu.

Alhæfð eftirhermun (generalized imitation)

Donald Baer, stuðningur við virka eftirhermu.

Byggir á lögmálum um aðgreiningu og alhæfingu.

1. Pörun verður á greinireiti og virkri eftirhermu. Það sem fyrirmyndin gerir sýnir í hvaða aðstæðum svipuð svörun frá nemanum á að eiga sér stað.

2. Alhæfing áreita og svörunarflokka er prófuð. Ný áreiti geta búið til aðstæður fyrir nýja eftirhermuhegðun, án frekar styrkingar.

3. Ný fyrirmyndaráreiti geta birst og stjórnað eftirhermuhegðuninni vegna alhæfingar, svo lengi sem hegðunin er styrkt af og til

Viðhald alhæfðrar eftirhermu

1. Skilyrtir styrkjar, þar sem svipleiki (similarity) verður skilyrtur styrkir. Þar sem styrkingin byggir á svipleika, verður það að herma eftir öðrum skilyrtur styrkir. Þannig er eftirherma styrkt sjálfvirkt.

2. Intermittent styrking. Styrking af og til er nóg til að viðhalda eftirhermu.

Rannsóknir á alhæfðri eftirhermu

• Best að nota ungabörn sem eru 9-18 mánaða, og almennar niðurstöður sýna að börn á þessum aldri geta ekki framkvæmt alhæfðar eftirhermur. Niðurstöður fyrir alhæfðri eftirhermu hafa heldur ekki fundist með börnum 1-2 ára.

• Gæti verið að börn á þessum aldri séu ekki með getuna til að búa til alhæfða S-R flokka.

• Gæti verið að alhæfðar eftirhermur þarfnist tungumálakunnáttu.

Stofnendur hagnýtrar atferlisfræði

Baer, Wolf og Risley.

Marilla

Stelpa með þroskahömlun. Baer kenndi henni ýmsa kunnáttu í gegnum hagnýta atferlisgreiningu.

Sýnir hvernig hægt er að kenna flókna hegðun með einföldum atferlislögmálum sem verka saman.

Bobo dúkkan

Rannsókn eftir Bandura.

Skoðað hvernig ofbeldi lærist í gegnum fyrirmyndir.

• Mikil ýgi gagnvart Bobo, meira af hendi stráka en stelpna.

• Styrking og refsing hegðunar fyrirmyndar hafði áhrif á hegðun nema. Ef fyrirmyndinni var refsað voru börn ólíklegri til að endurtaka hegðun hennar, ef hún fékk verðlaun eða engin viðbrögð voru börn jafn líkleg til að endurtaka hegðunina.

• Endurminningar allra hópanna á ofbeldinu voru svipaðar.

Herminám (observational learning)

Bandura.

Nemi fylgist með hegðun fyrirmyndar og tekur mið af framkvæmd hverrar hegðunar í keðjunni. Það þarf að kóða og æfa almennu röðina.

Contingency-specifying stimuli

Reglur, leiðbeiningar, ráð og lög sem útskýra hvaða greinireiti leyfa hvaða hegðun sem leiða til hvaða afleiðinga í hversdeginum

Reglustýrð hegðun (rule-governed behavior)

Þegar hegðun ræðst af contingency-specifying áreitum

Að fylgja reglum

Getur ráðist af:

1. hversu skýrar reglur eru

2. tengingum við styrkingarhætti

3. hversu flókin greinireiti eru

4. hvaðan yrt staðhæfing kemur (frá manni sjálfum eða öðrum)

5. hvenær í tíma hvað gerist (temporal relations)

Precurrent behavior

Virk hegðun sem er undanfari annarrar svörunar

Uppbygging greinireita (construction of Sds)

Mikilvægur þáttur í precurrent behavior.

Stjórnar svörun sem fylgir.

Contingency-shaped

Vandamálalausn.

Þegar frammistaða hefur beina tengingu við styrkingarskilmála.

Hegðun sem tengist reglum vs. Hegðun sem tengist styrkingarháttum

1. Styrking ákveður svartíðni í hverjum aðstæðum, en reglur hafa bara áhrif á hvernig svar er framkvæmt (formgerð). Sýnir því að það að fylgja reglum hlýtur að vera undir stjórn styrkingarskilmála.

2. Rannsóknir hafa sýnt að yrtar reglur geta skyggt á raunverulega styrkingarskilmála sem eru í gangi. Væntingar geta því haft sterkari áhrif á hegðun heldur en styrkingarskilmálar.

Galizio

Sýndi fram á í rannsókn sinni að það að fylgja reglum veltur á afleiðingunum. Fólk fylgir frekar styrkingarskilmálum heldur en skrifuðum reglum ef að munur er þar á.

Skipanir

Þegar félagsleg refsing hefur fylgt leiðbeiningum.

Milgram-rannsóknin.

Function-altering atburður

Reglur geta breytt áhrifum annarra áreita og styrkt tengingar milli þeirra áreita og hegðunar.

Gagnrýni á atferlisfræðilegri greiningu á reglum

Lowenkron

1. Memory function: hvernig reglur hafa áhrif eftir töf

2. Recognition function: hvernig við þekkjum atburð sem er skilgreindur af reglu

3. Response function: hvernig sérstakar aðstæður stjórna sérstakri svörun

Sameiginleg stjórn (joint control)

Lowenkron. Svar við gagnrýni atferlisfræðilegrar greiningar á reglur.

Tvö yrt áreiti hafa áreitastjórn yfir sameiginlegri, yrtri formgerð.

T.d. að muna og finna tölu í samansafni talna með því að endurtaka hana og skoða hinar tölurnar hefur sameiginlega stjórn á að finna hana.