Psihologija grupa

Grupa

Određen broj ljudi koji radi na ostvarivanju zajedničkih ciljeva i međusobno utiču jedni na druge

Karaketirstike grupe

1. Veći broj ljudi (pripada široj definiciji);

2. Povezanost članova grupe, što se ogleda u vidu istog ili zajedničkog cilja;

3. Međusobni uticaj, odnosno da su članovi u međuzavisnom odnosu;

(4. Svest ljudi da pripadaju određenoj grupi, svesni smo da pripadamo određenoj polnoj, etničkoj, religioznoj grupi..)

Kritetrijumi na osnovu kojih se mogu izdvojiti različite vrste grupa

Intenzitet emocionlinih odnosa, aktuelnost uticaja, formalizovanost strukture, lični odnos prema grupi, broj članova

Kako se dele grupe prema intenzitetu emocionalnih odnosa?

Primarne i sekundarne

Kako se dele grupe prema aktuelnosti događaja?

Referentne i nereferentne

Kako se dele grupe prema formalizovanosti strukture?

Formalne i neformalne

Kako se dele grupe prema ličnom odnosu prema grupi?

Naše/pripadničke i tuđe/nepripadničke

Kako se dele grupe prema broju članova?

Male grupe, organizacije i velike grupe

Primarne grupe

Grupe u kojima postoji izražena emocionalna vezanost među članovima, trajni kontakt licem u lice (neposredna interakcija), izraženi uticaj grupe na ponašanje članova i osećanje vezanosti za grupu

Primer primarne grupe

Porodica

Sekundarne grue

Grupe kod kojih su emocionalni odnosi manje intenzivni i imaju manji uticaj

Primer sekundarne grupe

Radni kolektiv

Referentne grupe

Grupe koje u određenom trenutku u životu imaju neposredan uticaj i veoma važnu ulogu za nas;

To su grupe sa kojima se pojedinci identifikuju, tj. kojima pripadaju ili bi želeli da pripadaju;

Služe kao model i merila za upoređivanje i ocenjivanje vlastitog ponašanja

Da li pojedinac mora da pripada grupi da bi ona bila referentna?

Ne, može postojati želja za pripadanjem i da grupa služi kao model kako bi bila referentna

Primer referentne grupe

Vršnjačka grupa

Nereferentne grupe

Grupe koje imaju manje važnu ulogu u nekom periodu života

Primer nerferentne grupe

Bilo koja grupa koja nema aktuelni uticaj (grupa ljudi na koncertu)

Formalne grupe

Grupe kod kojih su pravila ponašanja formalno propisana

Primeri formalnih grupa

Školska organizacija, sekte, vojska, sportski timovi

Neformalne grupe

Grupe kod kojih nema formalno propisanih pravila ponašanja

Primer neformalne grupe

Vršnjačka grupa

Da li neformalna grupa može da ima norme?

Da

Pripadničke grupe

Odlikuje ih postojanje zajedničkih ciljeva, stavova i vrednosti (identifikacija)

Pripadničke grupe su važan deo...?

Socijalnog identiteta

Kakve identitete poseduju ljudi?

Lične i socijalne

Socijalni identitet

Deo je našeg razumevanja o tome ko smo mi koji proističe iz svesti o pripadnosti nekoj socijalnoj grupi zajedno s vrednovanjem i emocionalnim značajem te pripadnosti

Da li ljudi imaju samo jedan socijalni identitet?

Ne, pripadamo različitim grupama, samim tim imamo više socijalnih identiteta

Šta određuju grupe kojima pripadamo?

Ko smo mi u odnosu na druge ljude

Na šta utiče socijalni identitet?

Na stavove, osećanja i ponašanje prema onima koji ne pripadaju našoj grupi

Kakve se karakteristike pripisuju pripadničkoj, a kakve nepripadničkoj grupi?

Pripadničkoj grupi se uglavnom pripisuju pozitivne karakteristike, a nepripadničkoj negativne, pri čemu težimo da naglasimo razlike između nas i njih

Nepripadničke grupe

Grupe kod kojih je prisutno odsudstvo doživljaja pripadnosti i identifikacije s grupom;

To mogu biti i one grupe kojima objektivno pripadamo ali za njih nismo instimno vezani (karate klub)

Da li je dovoljno da se samo identifikujemo sa gruom da bi ona bila pripadnička?

Da, neki Srbi mogu da se identifikuju sa EU i da je smatraju za pripadničku grupu iako joj Srbija objektivno ne pripada

Film I.D.

Prikazuje uticaj članstva u grupi i proces razvoja socijalnog identiteta

Male grupe

Imaju ograničeni broj članova, odnos među članovima je intenzivan i ogleda se u interakciji licem u lice i u neposrednom opažanju članova

Najznačajnije male grupe

Porodica, vršnjačka grupa i školsko odeljenje

Porodična grupa

Trajna je, odnosi među članovima su složeni i emocionalno intenzivni, a međusobna zavisnost i uzajamni uticaji veliki

Uloga porodične grupe

Najvažniji agens socijalizacije, ima presudnu ulogu u formiranju pojedinca kao socijalnog bića, zadovoljava fiziološke potrebe, kao i potrebu za sigurnošću i ljubavlju, ali i druge psihološke potrebe kao što su potreba za pripadnošću i vezanošću

Kako se formira vršnjačka grupa?

Uzajamne privlačnosti članova, na osnovu sličnosti interesovanja, vrednosti i ciljeva, karakterišu je odnosi uzajamne naklonosti

Uloga vršnjačke grupe

Zadovoljava potrebe za vezanošću, pripadnošću, samostalnošću i oslobađanjem od roditeljske zavisnosti

Bitna karakteristika vršnjačke grupe

Veoma česta su ponašanja koja su neuobičajena i odstupaju od pravila koje zahtevaju odrasli (u govoru, oblačenju...)

Školsko odeljenje

Postoji intenzivan i trajan uzajamni uticaj, a mnoge norme ponašanja su važnije od onih usvojenih u porodici, zavisi od toga kako učenici doživljavaju sebe i svoju okolinu, kako gledaju na svoje potrebe i mogućnosti, šta ih čini radosnim, zabrinutim....

Organizacije

Grupe sastavljene od većeg broja podgrupa

Primer organizacije

Škola

Velike grupe

Uključuje veliki broj labavo povezanih pojedinaca

Najvažnija karakteristika velike grupe

Svest o pripadnosti

Primer velike grupe

Nacija

Kada se formiraju prvi oblici grupnih identiteta?

Između treće i četvrte godine, deca ističu etničku pripadnost

Koji grupni identitet ističu deca mlađeg školskog uzrasta?

Nacionalnu pripadnost

Koji motiv je povezan sa čovekovom potrebom da pripada nekoj grupi?

Gregarni

Najčešći razlozi ulaženja u grupe

1. Zadovoljenje potreba;

2. Obavljanje aktivnosti koje ne možemo sami (humanitarna organizacija)

Koje potrebe može da zadovolji pripadnost grupi?

Afilijativni i gregarni motiv;

Sama pripadnost grupi može da zadovolji neke potrebe (u vršnjačkoj grupi zajedno smo s nekim ko nam je privlačan, interesantan i bitan);

Može biti sredstvo da se zadovolje neke druge potrebe (rad u organizaciji obezbeđuje materijalna sredstva i postizanje ugleda)

Faze razvoja grupe

1. Faza orijentacije;

2. Faza sukoba;

3. Uspostavljanje saglasnosti oko grupnih normi;

4. Faza regulacije;

(5. Prestanak postojanja)

Faza orijentacije

Ljudi se orijentišu jedni prema drugima i uzajamno se povezuju

Saglasnost oko grupnih normi

Faza u kojoj se uspostavlja saglasnost o grupnim pravilima ponašanja i ulogama

Flash mob

Iznendana gomila, skupina ljudi koja se na dogovorenom mestu i u dogovoreno vreme naglo pojavljuje, nakratko izvodi određenu neobičnu aktivnost i brzo se razliazi. Organizuju se preko SMS poruka ili društvenih mreža

Prva iznenadna gomila

Menhetn, 2003. godina, 200 ljudi je preplavilo ulaz hotela "Hajat" i tom prilikom petnaestak sekudni aplaudiralo

Kako se, unutar grupe, radi na ostvarivanju ciljeva?

Postoji jasna struktura, sistem položaja i uloga, jasna podela posla

Položaj

Pozicija koju osoba u grupi zauzima i uz koju se vezuju određeni status, dužnosti i prava

Uloga

Propisano i očekivano ponašanje vezano za određeni položaj

Propisano ponašanje

Ono ponašanje za koje slede sankcije, ukoliko ih se pojedinac u određenoj ulozi ne pridržava

Očekivano ponašanje

Ono ponašanje koje se smatra prirodnim ili uobičajenim, ali nije obavezno

Primer propisanog ponašanja

Ulogom učenika/ce propisano je redovno pohađanje nastave, ponašanje na času

Primer očekivanog ponašanja

Uobičajeno je da učenici školske odmore provode van učionice, da dolaze u školu adekvatno odeveni*

*U nekim školama može biti propisano ponašanje

U kakvom su odnosu uloge unutar grupe?

Uloge su međusobno usklađene, dopunjuju se, kako bi cilj bio uspešno ostvaren, a grupa skladno funkcionisala

Podela grupa prema razvijenosti strukture

Strukturisane i nestrukturisane grupe

Strukturisane grupe

Grupe u kojima postoji sistem položaja i uloga uz poštovanje grupnih normi i uz svest o pripadnosti

Nestrukturisane grupe

Grupe u kojima nema sistema položaja i uloga, aktivnost je spontana i neorganizovana

Primeri nestrukturisanih grupa

Gomila/masa, publika, socijalni pokret

Da li unutar jedne iste grupe možemo imati različite uloge?

Da, žena u proširenoj porodici ima ulogu ćerke, majke, sestre...;

Propisana ponašanja mogu biti suprotstavljena (kada je majka deteta istovremeno i njegova nastavnica u školi)

Filip Zimbardo

Stanfordski zatvorski eksperiment

Stanfordski zatvorski eksperiment

Jednoj grupi studenata dodeljena je uloga čuvara, a drugoj zatvorenika u zatvoru u podrumu Univerziteta Stanford. Situacija se otrgla kontroli kada su se studenti previše uživeli u uloge čuvara koji su maltretirali i ponižavali zatvorenike koji su ispoljavali emocionalne tegobe. Ekperiment je trebalo da traje dve nedelje, a prekinut je nakon šest dana

Vođa

Osoba koja ima najveći formalni ili neformalni uticaj na ostale članove u grupi

Da li vođa može biti samo jedna osoba unutar grupe?

U nekim grupama postoji više vođa

U kojim grupama postoje vođe?

U svim strukturisanim i formalnim (direktor preduzeća) i u nekim neformalnim (neko ko u porodici vodi glavnu reč)

Da li postoje univerzalne crte ličnosti koje su povezane s dobrim vođom?

Ne, ne postoje crte ličnosti koje su povezane s uspešnim vođom u svim situacijama i u različitim grupama

Uspešno vođstvo

Situacioni faktori + crte ličnosti

Od čega zavisi ko će postati vođa?

Situacije, karakteristika grupe i osobina ličnosti

Opšti stilovi vođstva

Vođa za zadatak i vođa za odnose

Šta je uloga vođe?

Uspešno ostvarivanje ciljeva, što se postiže vođenjem računa o aktivnostima grupe ali i očuvanjem dobrih odnosa između članova

Grupne norme

Očekivana i prihvaćena pravila ponašanja i mišljenja članova određene grupe;

Primena tih pravila se očekuje i zahteva (praćena je sankcijama), a ona se odnose na ponašanje pojedinaca kao članova grupe (ne važe van grupe) i važna su za njeno funkcionisanje

Na koga se sve odnose norme unutar grupe?

Za razliku od ponašanja, norme se odnose na sve pripadnike grupe

Primer grupne norme

U školskim prostorijama je svima zabranjeno konzumiranje alkohola i cigareta

Kako se najčešće usvajaju grupne norme?

Konformiranjem

Razlozi konformiranja

Normativni (podlažemo uticaju drugih da bi nas prihvatili ili da bismo im se svideli) ili informacioni uticaj (kada nismo sigurni šta da mislimo ili kako da se ponašamo, pa druge ljude vidimo kao izvor informacija za usmeravanje sopstvenog ponašanja, smatramo da većina zna šta radi) grupe

Konformiranje

Prihvatanje ponašanja grupe ili većine zato što grupa takvo ponašanje zahteva i očekuje ili zato što ga naprosto prikazuje kao način ponašanja

Solomon Aš

Eksperiment o konformiranju

Eksperiment o konformiranju

Jednu liniju trebalo je uporediti s tri druge linije različitih dužina i reći kojoj od njih najviše odgovara po dužini. Pored ispitanika, učestvovalo je i 6 saradnika koji su namerno davali netačne odgovre. Četvrtina ispitanika (24%) nije podlegla pritisku većine, dok su svi ostali to učinili makar jednom

Kada je konformiranje veće?

Kada je zadatak težak, nejasan, kada nismo informisani o sadržaju, a grupa nam je veoma privlačna i jednoglasna

Do koje godine raste sklonost konformiranju?

Do 12. godine, kada je najizraženije

U kom uzrastu je konformiranje veoma nisko?

U adolescenciji

S čim je povezano konformiranje?

Izraženom anksioznošću, takve osobe teže socijalnom odobravanju

Zašto je dobro kada više ljudi rešava određeni problem?

Zbog različitosti pristupa problemu, povezivanja i nadoknađivanja sposobnosti, iskustva i znanja, više ili kvalitetnije urađenog

Grupna rešenja

Bolja od individualnih kada su u pitanju odgovori čija se tačnost može objektivno proveriti - reći da li su rešenja tačna ili nisu (logički i matematički problemi)

Grupno donošenje odluka

Grupne odluke su rizičnije od odluka pojedinca, grupa je spremna na veći rizik od pojedinca

Grupno mišljenje/grupna zaslepljenost

Težnja grupe za donošenjem zajedničkog zaključka, kojeg svi članovi grupe prihvataju kao svoj, želja za jedinstvom nadvladava sve ostalo što dovodi do izrazito nekritičkog mišljenja

Karakteristike grupne zaslepljenosti

Svi članovi grupe se osećaju neranjivim, misle da su potpuno u pravu, odbacuju infromacije koje im ne idu u prilog, osuđuju one koji odstupaju ili se ne slažu

Lansiranje Čelindžera 1986. godine

Primer grupne zaslepljenosti, zvaničnici NASA odlučili su da lansiraju spejs šatl bez obzira na upozorenja inženjera o niskoj temperaturi koja može da ugrozi lansiranje jer ugrožava neke delove letelice. Prilikom lansiranja pokvarili su se zatvarači usled niske temperature. Došlo je do eksplozije i Čelindžer je uništen.

Osnovni vid međuličnih i međugrupnih odnosa

Saradnja i takmičenje

Saradnja

Osobe u interakciji podržavaju jednu drugu u aktivnostima koje izvode kako bi ostvarile zajedničke ciljeve

Takmičenje

Ulaganje napora da se postigne više ili bolje od drugih na njihovu štetu