Psihologija grupa

Grupa

Određen broj ljudi koji radi na ostvarivanju zajedničkih ciljeva i međusobno utiču jedni na druge

Karaketirstike grupe

1. Veći broj ljudi;

2. Povezanost članova grupe - ogleda se u vidu istog ili zajedničkog cilja koji članovi grupe imaju i na čijem ostvarenju rade (igrači tima žele istu pobedu). Ponekad je to samo usmerenost na iste sadržaje (ljudi na koncertu);

3. Međusobni uticaj - svaki član utiče na druge i istovremeno je pod njihovim uticajem. Članovi su u međuzavisnom odnosu. Ti uticaji mogu biti veoma izraženi, raznovrsni, trajni i slabi;

(4. Svest ljudi da pripadaju određenoj grupi)

Kritetrijumi na osnovu kojih se mogu izdvojiti različite vrste grupa

Intenzitet emocionlinih odnosa, aktuelnost uticaja, formalizovanost strukture, lični odnos prema grupi, broj članova

Kako se dele grupe prema intenzitetu emocionalnih odnosa?

Primarne i sekundarne

Primarne grupe

Grupe u kojima postoji izražena emocionalna vezanost među članovima, trajni kontakt licem u lice (neposredna interakcija), izraženi uticaj grupe na ponašanje članova i osećanje vezanosti za grupu

Primer primarne grupe

Porodica

Sekundarne grupe

Grupe kod kojih su emocionalni odnosi manje intenzivni i imaju manji uticaj

Primer sekundarne grupe

Radni kolektiv

Kako se dele grupe prema aktuelnosti događaja?

Referentne i nereferentne

Referentne grupe

Grupe koje u određenom trenutku u životu imaju neposredan uticaj i veoma važnu ulogu za nas;

To su grupe sa kojima se pojedinci identifikuju, tj. kojima pripadaju ili bi želeli da pripadaju;

Služe kao model i merila za upoređivanje i ocenjivanje vlastitog ponašanja

Da li pojedinac mora da pripada grupi da bi ona bila referentna?

Ne, može postojati želja za pripadanjem i da grupa služi kao model kako bi bila referentna

Primer referentne grupe

Vršnjačka grupa

Nereferentne grupe

Grupe koje imaju manje važnu ulogu u nekom periodu života

Primer nerferentne grupe

Bilo koja grupa koja nema aktuelni uticaj (grupa ljudi na koncertu)

Kako se dele grupe prema formalizovanosti strukture?

Formalne i neformalne

Formalne grupe

Grupe kod kojih su pravila ponašanja formalno propisana

Primeri formalnih grupa

Školska organizacija, sekte, vojska, sportski timovi

Neformalne grupe

Grupe kod kojih nema formalno propisanih pravila ponašanja

Primer neformalne grupe

Vršnjačka grupa

Da li neformalna grupa može da ima norme?

Da

Kako se dele grupe prema ličnom odnosu prema grupi?

Naše/pripadničke i tuđe/nepripadničke

Naše/Pripadničke grupe

Grupa sa čijim članovima delimo zajedničke ciljeve, stavove, vrednosti. Sa ovom grupom se identifikujemo i prijademo joj pozitivne karakteristike.

Pripadničke grupe su važan deo...?

Socijalnog identiteta

Kakve identitete poseduju ljudi?

Lične i socijalne

Socijalni identitet

Shvatanje osobe o tome ko je ona koje proističe iz pripadnosti određenoj grupi, udružen sa vrednovanjem i emocionalnim značajem te pripadnosti.

Da li ljudi imaju samo jedan socijalni identitet?

Ne, pripadamo različitim grupama, samim tim imamo više socijalnih identiteta

Šta određuju grupe kojima pripadamo?

Ko smo mi u odnosu na druge ljude

Na šta utiče socijalni identitet?

Na stavove, osećanja i ponašanje prema onima koji ne pripadaju našoj grupi

Kada se razvija prvi oblik grupnog identiteta

Razvija se oko 3. i 4. godine i etnička pripadnost je najvažnija. Na pitanje “Ko si ti?” odgovaraju sa “Ja sam Srbin…”

Kakve se karakteristike pripisuju pripadničkoj, a kakve nepripadničkoj grupi?

Pripadničkoj grupi se uglavnom pripisuju pozitivne karakteristike, a nepripadničkoj negativne, pri čemu težimo da naglasimo razlike između nas i njih

Nepripadničke grupe

Grupe kod kojih je prisutno odsudstvo doživljaja pripadnosti i identifikacije s grupom;

To mogu biti i one grupe kojima objektivno pripadamo ali za njih nismo instimno vezani (karate klub)

Da li je dovoljno da se samo identifikujemo sa gruom da bi ona bila pripadnička?

Da, neki Srbi mogu da se identifikuju sa EU i da je smatraju za pripadničku grupu iako joj Srbija objektivno ne pripada

Kako se dele grupe prema broju članova?

Male grupe, organizacije i velike grupe

Male grupe

Imaju ograničeni broj članova, odnos među članovima je intenzivan i ogleda se u interakciji licem u lice i u neposrednom opažanju članova

Podela male grupe

Porodica, vršnjačka grupa i školsko odeljenje

Porodična grupa

Trajna je, odnosi među članovima su složeni i emocionalno intenzivni, a međusobna zavisnost i uzajamni uticaji veliki

Najvažniji agens socijalizacije, ima presudnu ulogu u formiranju pojedinca kao socijalnog bića, zadovoljava fiziološke potrebe, za sigurnošću, ljubavlju, pripadnošću i vezanošću

Kako se formira vršnjačka grupa?

Uzajamne privlačnosti članova, na osnovu sličnosti interesovanja, vrednosti i ciljeva, karakterišu je odnosi uzajamne naklonosti

Uloga vršnjačke grupe

Zadovoljava potrebe za vezanošću, pripadnošću, samostalnošću i oslobađanjem od roditeljske zavisnosti

Bitna karakteristika vršnjačke grupe

Veoma česta su ponašanja koja su neuobičajena i odstupaju od pravila koje zahtevaju odrasli (u govoru, oblačenju...)

Organizacije

Grupe sastavljene od većeg broja podgrupa

Primer organizacije

Škola

Velike grupe

Uključuje veliki broj labavo povezanih pojedinaca

Najvažnija karakteristika velike grupe

Svest o pripadnosti

Primer velike grupe

Nacija

Koji motiv je povezan sa čovekovom potrebom da pripada nekoj grupi?

Gregarni

Najčešći razlozi ulaženja u grupe

1. Zadovoljenje potreba;

2. Obavljanje aktivnosti koje ne možemo sami (humanitarna organizacija)

Koje potrebe može da zadovolji pripadnost grupi?

Afilijativni i gregarni motiv;

Sama pripadnost grupi može da zadovolji neke potrebe (u vršnjačkoj grupi zajedno smo s nekim ko nam je privlačan, interesantan i bitan);

Može biti sredstvo da se zadovolje neke druge potrebe (rad u organizaciji obezbeđuje materijalna sredstva i postizanje ugleda)

Faze razvoja grupe

1. Faza orijentacije;

2. Faza sukoba;

3. Uspostavljanje saglasnosti oko grupnih normi;

4. Faza regulacije;

(5. Prestanak postojanja)

Faza orijentacije

Ljudi se orijentišu jedni prema drugima i uzajamno se povezuju

Saglasnost oko grupnih normi

Faza u kojoj se uspostavlja saglasnost o grupnim pravilima ponašanja i ulogama

Flash mob

Iznendana gomila, skupina ljudi koja se na dogovorenom mestu i u dogovoreno vreme naglo pojavljuje, nakratko izvodi određenu neobičnu aktivnost i brzo se razliazi. Organizuju se preko SMS poruka ili društvenih mreža

Prva iznenadna gomila

Menhetn, 2003. godina, 200 ljudi je preplavilo ulaz hotela "Hajat" i tom prilikom petnaestak sekudni aplaudiralo

Položaj

Pozicija koju pojedinac u grupi zauzima i uz koju se vezuju određeni status, dužnosti i prava

Uloga

Propisano i očekivano ponašanje vezano za određeni položaj

Propisano ponašanje

Ono ponašanje za koje slede sankcije, ukoliko ih se pojedinac u određenoj ulozi ne pridržava

Očekivano ponašanje

Ono ponašanje koje se smatra prirodnim ili uobičajenim, ali nije obavezno

Primer propisanog ponašanja

Ulogom učenika/ce propisano je redovno pohađanje nastave, ponašanje na času

Primer očekivanog ponašanja

Uobičajeno je da učenici školske odmore provode van učionice

U kakvom su odnosu uloge unutar grupe?

Uloge su međusobno usklađene, dopunjuju se, kako bi cilj bio uspešno ostvaren, a grupa skladno funkcionisala

Podela grupa prema razvijenosti strukture

Strukturisane i nestrukturisane grupe

Strukturisane grupe

Grupe u kojima postoji sistem položaja i uloga uz poštovanje grupnih normi i uz svest o pripadnosti

Nestrukturisane grupe

Grupe u kojima nema sistema položaja i uloga, aktivnost je spontana i neorganizovana

Primeri nestrukturisanih grupa

Gomila/masa, publika, socijalni pokret

Da li unutar jedne iste grupe možemo imati različite uloge?

Da, žena u proširenoj porodici ima ulogu ćerke, majke, sestre...;

Propisana ponašanja mogu biti suprotstavljena (kada je majka deteta istovremeno i njegova nastavnica u školi)

Filip Zimbardo

Stanfordski zatvorski eksperiment

Stanfordski zatvorski eksperiment

Jednoj grupi studenata dodeljena je uloga čuvara, a drugoj zatvorenika u zatvoru u podrumu Univerziteta Stanford. Situacija se otrgla kontroli kada su se studenti previše uživeli u uloge čuvara koji su maltretirali i ponižavali zatvorenike koji su ispoljavali emocionalne tegobe. Ekperiment je trebalo da traje dve nedelje, a prekinut je nakon šest dana

Vođa

Osoba koja ima najveći formalni ili neformalni uticaj na ostale članove u grupi

Da li vođa može biti samo jedna osoba unutar grupe?

U nekim grupama postoji više vođa

U kojim grupama postoje vođe?

U svim strukturisanim i formalnim (direktor preduzeća) i u nekim neformalnim (neko ko u porodici vodi glavnu reč)

Da li postoje univerzalne crte ličnosti koje su povezane s dobrim vođom?

Ne, ne postoje crte ličnosti koje su povezane s uspešnim vođom u svim situacijama i u različitim grupama

Uspešno vođstvo

Situacioni faktori + crte ličnosti

Od čega zavisi ko će postati vođa?

Situacije, karakteristika grupe i osobina ličnosti

Opšti stilovi vođstva

Vođa za zadatak i vođa za odnose

Grupne norme

Očekivana i prihvaćena pravila ponašanja i mišljenja članova određene grupe;

Primena tih pravila se očekuje i zahteva (praćena je sankcijama), a ona se odnose na ponašanje pojedinaca kao članova grupe (ne važe van grupe) i važna su za njeno funkcionisanje

Na koga se sve odnose norme unutar grupe?

Na sve pripadnike grupe

Primer grupne norme

U školskim prostorijama je svima zabranjeno konzumiranje alkohola i cigareta

Kako se najčešće usvajaju grupne norme?

Konformiranjem

Konformiranje

Prihvatanje ponašanja grupe ili većine zato što grupa takvo ponašanje zahteva i očekuje ili zato što ga naprosto prikazuje kao način ponašanja

Razlozi konformiranja

Normativni (podlažemo uticaju drugih da bi nas prihvatili ili da bismo im se svideli) ili informacioni uticaj (kada nismo sigurni šta da mislimo ili kako da se ponašamo, pa druge ljude vidimo kao izvor informacija za usmeravanje sopstvenog ponašanja, smatramo da većina zna šta radi) grupe

Solomon Aš

Eksperiment o konformiranju

Eksperiment o konformiranju

Jednu liniju trebalo je uporediti s tri druge linije različitih dužina i reći kojoj od njih najviše odgovara po dužini. Pored ispitanika, učestvovalo je i 6 saradnika koji su namerno davali netačne odgovre. Četvrtina ispitanika (24%) nije podlegla pritisku većine, dok su svi ostali to učinili makar jednom

Kada je konformiranje veće?

Kada je zadatak težak, nejasan, kada nismo informisani o sadržaju, a grupa nam je veoma privlačna i jednoglasna

Do koje godine raste sklonost konformiranju?

Do 12. godine, kada je najizraženije

U kom uzrastu je konformiranje veoma nisko?

U adolescenciji

Grupno mišljenje/grupna zaslepljenost

Grupnim pritiskom izazvano nekriticko misljenje kojim dominira izrazita težnja za istovetnošću stavova svih članova grupe

Karakteristike grupne zaslepljenosti

Svi članovi grupe se osećaju neranjivim, misle da su potpuno u pravu, odbacuju infromacije koje im ne idu u prilog, osuđuju one koji odstupaju ili se ne slažu

Lansiranje Čelindžera 1986. godine

Primer grupne zaslepljenosti, zvaničnici NASA odlučili su da lansiraju spejs šatl bez obzira na upozorenja inženjera o niskoj temperaturi koja može da ugrozi lansiranje jer ugrožava neke delove letelice. Prilikom lansiranja pokvarili su se zatvarači usled niske temperature. Došlo je do eksplozije i Čelindžer je uništen.

Osnovni vid međuličnih i međugrupnih odnosa

Saradnja i takmičenje

Saradnja

Osobe u interakciji podržavaju jednu drugu u aktivnostima koje izvode kako bi ostvarile zajedničke ciljeve

Takmičenje

Ulaganje napora da se postigne više ili bolje od drugih na njihovu štetu

Eksperiment sa grupom dečaka između 11 i 12 godina

Grupa dečaka je na jednom letnjem kampu podeljena u dve grupe. Dečaci su se međugrupno takmičili u različitim sportskim aktivnostima u kojima je pobednička grupa nagrađivana. Nakon nedelju dana došlo je do izraženog neprijateljstva i podele izmeđ njih: nisu se međusobno družili, gađali su se hranom, vređali su se.. Dobri odnosi uspostavljeni su saradnjom dve grupe na zajedničkim zadacima

Da li je takmičenje nužno za pojavljivanje međugrupnih konflikata?

Nije, sama podela može izazvati pristrasnosti (stereotipe i predrasude) i negativno ponašanje

Diskriminacija

Neopravdano negativno ili štetno ponašanje prema pripadnicima neke grupe samo zato što pripadaju toj grupi

Osobe koje su veoma čest predmet diskriminacije

Žene, osobe s invaliditetom, homoseksualci

Ekstremni primeri predrasuda i diskriminacije

Nasilje, progoni, ubistva zasnovana na rasnoj, verskoj ili etničkoj osnovi, ideologije mržnje (rasizam, antisemitizam)

Publika

Određeni broj ljudi koji su okupljeni na nekom ograničenom prostoru i koji više pasivno nego aktivno reaguju (slušaju koncert, predavanje, gledaju film), međusobni uticaj je slab, ali postoji spremnost za međusobno podržavanje ponašanja (svi igraju, pevaju...)

Socijlani pokret

Određena grupa ljudi koja nastoji da udruženim snagama reši neki problem, koji doživljava kao zajednički, ne postoji prostorna, već idejna i akciona povezanost

Primeri socijalnih pokreta

Feministički, ekološki, pokret za zaštitu ugroženih društvenih grupa, antiglobalistički pokret...

Masa/gomila

Određeni broj, privremeno okupljenih ljudi, koji se nalazi u stanju povećane uzbuđenosti, pa dolazi do manje kontrole ponašanja koje se razlikuje od uobičajenog, ponašanje se posmatra negativno: kao primitivno, neracionalno i agresivno.

Gustav Le Bon

Psihologija masa, bavio se izučavanjem ljudi u masi;

Pojedinci u gomili se potpuno menjaju, ukljućujući i njihovu ličnost,